امتحان اصحاب الجنه (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اصحاب الجنة (صاحبان باغ سوخته)، با نزول عذاب و از ميان رفتن بوستانشان، مورد آزمايش الهى قرار گرفتند؛ که این، مقتضای ربوبیت الهی است.
اهل مكه همانند اصحاب‌الجنه مورد امتحان خداوند قرار گرفتند:
• «إِنَّا بَلَوْنَاهُمْ كَمَا بَلَوْنَا أَصْحَابَ الْجَنَّةِ إِذْ أَقْسَمُوا لَيَصْرِمُنَّهَا مُصْبِحِينَ؛ ما آنها را آزموديم، همان‌گونه که «صاحبان باغ» را
آزمایش کرديم، هنگامى که سوگند ياد کردند که ميوه‌هاى باغ را صبحگاهان (دور از چشم مستمندان) بچينند».
••• آیات مورد بحث یعنى آیه ((انا بلوناهم)) تا هفده آیه، تکذیبگران
نبوت رسول خدا (صلی اللّه علیه و آله وسلم) را که به آن جناب تهمت جنون مى‌زدند تهدید مى‌کند، و تشبیهى که در آن آمده، دلالت دارد بر اینکه این تکذیبگران هم به‌طور قطع
عذاب خواهند شد، و بلکه هم اکنون یعنى در ایام نزول آیات، عذاب در راه بوده، چیزى که هست خود کفار از آن غافل بودند، و به زودى مى‌فهمند، امروز سرگرم و حریص در جمع
مال و زیاد کردن فرزندان‌اند، و به یکدیگر به کثرت مال و اولادشان فخر مى‌فروشند، و همه اعتمادشان به مال و فرزندان و سائر اسباب ظاهرى است، که فعلا به کام آنان و طبق هواهایشان در جریان است، بدون اینکه در برابر این نعمت‌ها
شکر پروردگارشان را به جاى آورده، راه
حق را پیش گیرند و پروردگارشان را
عبادت کنند؛ و همچنین به این وضع خود ادامه مى‌دهند تا عذاب آخرتشان و یا عذاب دنیایی‌شان به ناگهانى و بى‌خبر از ناحیه
خدا برسد، هم‌چنان که در روز
جنگ بدر رسید، و به چشم خود دیدند که همه آن اسباب‌هاى ظاهرى بى‌خاصیت شد، و اموال و فرزندان کم‌ترین سودى به حالشان نبخشید، و در آخرت هم اهل
بهشت نظیر وضع را مى‌بینند، آن وقت
کفار از کرده‌هاى خود پشیمان مى شوند، و به سوى پروردگار خود متمایل مى‌گردند، اما این رغبت و تمایل، عذاب خدا را برنمى‌گرداند، و این پشیمانى نظیر پشیمانى صاحبان باغ است، که پشیمان شدند، و یکدیگر را ملامت نمودند و به سوى پروردگارشان متمایل شدند، و این تمایل به درد ایشان هم نخورد، عذاب خدا این چنین است، و عذاب
آخرت سخت عظیم‌تر است اگر بناى فهمیدن داشته باشند.
این معنایى که کردیم در صورت اتصال
آیه به ما قبل خود، و در فرضى بود که با آنها یکباره نازل شده باشد. اشاره‌اى به یک
داستان براى تشبیه بلایى که بر سر مکذبان
پیامبر مى‌آید.
و اما بنا بر آنچه در روایات آمده، که آیات مورد بحث در مورد نفرینى نازل شد که رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله وسلم ) علیه
مشرکین کرد، و عرضه داشت: ((پروردگارا! رفتار ملایمت را علیه قبیله مضر مبدل به شدت فرما، و آن را به صورت قحطى بنما، نظیر قحطى
یوسف)). در این صورت منظور از بلاء در جمله ((انا بلوناهم)) خصوص قحطى خواهد بود، و اینکه بلاى آنان را تشبیه کرد به بلاى صاحبان باغ، براى همین بوده که باغ مذکور دراثر بلا خشک شد.
صاحبان باغ سوخته، با نزول عذاب و از ميان رفتن بوستانشان، مورد آزمايش الهى قرار گرفتند:
• «إِنَّا بَلَوْنَاهُمْ كَمَا بَلَوْنَا أَصْحَابَ الْجَنَّةِ إِذْ أَقْسَمُوا لَيَصْرِمُنَّهَا مُصْبِحِينَ؛ ما آنها را آزموديم، همان‌گونه که «صاحبان باغ» را آزمايش کرديم، هنگامى که سوگند ياد کردند که ميوه‌هاى باغ را صبحگاهان (دور از چشم مستمندان) بچينند».
• «فَطَافَ عَلَيْهَا طَائِفٌ مِّن رَّبِّكَ وَهُمْ نَائِمُونَ؛ اما عذابى فراگير (شب هنگام) بر (تمام) باغ آنها فرود آمد؛ در حالى که همه در خواب بودند».
امتحان صاحبان باغ سوخته و از ميان رفتن بوستان آنان، مقتضاى
ربوبیت الهی است:
• «إِنَّا بَلَوْنَاهُمْ كَمَا بَلَوْنَا أَصْحَابَ الْجَنَّةِ إِذْ أَقْسَمُوا لَيَصْرِمُنَّهَا مُصْبِحِينَ؛ ما آنها را آزموديم، همان‌گونه که «صاحبان باغ» را آزمايش کرديم، هنگامى که سوگند ياد کردند که ميوه‌هاى باغ را صبحگاهان (دور از چشم مستمندان) بچينند».
• «وَلَا يَسْتَثْنُونَ؛ و هيچ از آن استثنا نکنند».
••• ... و به این ترتیب تصمیم گرفتند تمام مستمندان را که هر ساله از آن بهره مى‌گرفتند محروم سازند، و سرنوشت آنها همان شد که در این
آیات مى‌خوانیم:
مى‌گوید: ((ما آنها را آزمودیم، آن زمان که سوگند یاد کردند که میوه‌هاى باغ را صبحگاهان و دور از انظار مستمندان بچینند)) (اذ اقسموا لیصرمنها مصبحین).
((و هیچ از آن استثنا نکنند)) و براى مستمندان چیزى فرو نگذارند (و لا یستثنون).
این تصمیم آنها نشان مى‌دهد که این کار ناشى از نیاز نبود؛ بلکه ناشى از
بخل و ضعف
ایمان آنها بود؛ زیرا
انسان هر قدر هم نیازمند باشد مى‌تواند کمى از محصول یک باغ پردرآمد را به نیازمندان اختصاص دهد، بعضى گفته‌اند منظور از عدم استثناء این است که آنها ((الا ان یشاءالله )) نگفتند، یعنى آن‌قدر مغرور بودند که گفتند مى‌رویم و این کار را مى‌کنیم حتى خود را از گفتن ((انشاءالله )) بى‌نیاز دیدند.
• «فَطَافَ عَلَيْهَا طَائِفٌ مِّن رَّبِّكَ وَهُمْ نَائِمُونَ؛ اما عذابى فراگير (شب هنگام) بر (تمام) باغ آنها فرود آمد؛ در حالى که همه در خواب بودند».
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «امتحان اصحاب‌الجنة».
