انذار افزون‌طلبان (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
افزون طلبی و
تفاخر یکی از عوامل مشغولیت مردم به خودشان است که باعث
غفلت از
خداوند می‌شود، و خدا در این‌باره هشدار از
عذاب جهنم را می‌دهد.
خداوند به افزون طلبان، از
عذاب جهنم هشدار می‌دهد:
الهـکم التکاثر• حتی زرتم المقابر• کلا سوف تعلمون. «افزون طلبی (و
تفاخر) شما را به خود مشغول داشته (و از
خدا غافل نموده) است. تا آنجا که به دیدار قبرها رفتید (و قبور مردگان خود را برشمردید و به آن افتخار کردید)! چنین نیست که می پندارید، (آری) بزودی خواهید دانست» لترون الجحیم. «قطعا شما جهنم را خواهید دید!»
در
مجمع البیان است که بعضی گفته اند: این
سوره در‌باره
یهود نازل شده که گفته بودند: عده ما از جمعیت بنی فلان و بنی فلان و بنی فلان بیشتر است، و خلاصه ما از همه این سه قبیله نیرومندتریم، همین معنا آنان را به خود مشغول کرد تا گمراه از
دنیا رفتند- نقل از قتاده.
بعضی دیگر گفته اند: در‌باره شاخه ای از
انصار نازل شده که با شاخه ای دیگر تفاخر کردند- نقل از ابی بریده. و بعضی گفته اند در‌باره دو
قبیله از
قریش نازل شده، یعنی
بنی عبد مناف بن قصی، و
بنی سهم بن عمرو که با یکدیگر تکاثر نموده،
اشراف خود را می شمردند، و عدد اشراف بنی عبد مناف بیشتر شد، آن گاه بنی سهم بن عمرو زیر بار نرفته، گفتند باید مرده هایمان را هم به شمار آوریم، شروع کردند به شمردن قبرها، این قبر فلانی است و این قبر فلانی، و در نتیجه عدد بنی سهم بیشتر شد، چون در
دوران جاهلیت عدد آنان بیشتر بود- نقل از مقاتل و کلبی.
و در
تفسیر برهان از برقی از پدرش از
ابن ابی عمیر از
هشام بن سالم از
امام صادق علیه‌السّلام
روایت کرده که در
تفسیر آیه " لو تعلمون علم الیقین" فرموده:
علم الیقین دیدن به
چشم است.
بنا بر آنچه به کمک سیاق فهمیده می شود معنای آیه این است که: تکاثر و مفاخرت شما در داشتن
مال و
زینت دنیا، و مسابقه گذشتنتان در جمع عده و عده، شما را از آنچه واجب بود بر شما بازداشت، و آن عبارت بود از
ذکر خدا، در نتیجه عمری را به
غفلت گذراندید، تا مرگتان فرا رسید.
بعضی آیه را چنین معنا کرده اند که:
مباهات کردن و افتخار نمودن به کثرت نفرات، شما را به خود مشغول نموده، عمری را به این کار لغو گذراندید که این عده بگویند رجال ما بیشتر است، و آن عده دیگر بگویند ما بیشتریم و به این هم اکتفاء نکردید تا آنکه به سر
قبر مردگان خود رفته، عدد آنها را به عدد زنده هایتان افزودید، و به مردگان بیشتر خود مباهات کردید.
از
آیات فوق استفاده می شود که یکی از عوامل اصلی تفاخر و تکاثر و
فخر فروشی همان
جهل و
نادانی نسبت به
پاداش و
کیفر الهی و عدم ایمان به
معاد است.
از این گذشته جهل انسان به ضعف‌ها و آسیب پذیری هایش، به آغاز پیدایش و سرانجامش، از عوامل دیگر این
کبر و
غرور و تفاخر است، به همین دلیل
قرآن مجید برای درهم شکستن این تفاخر و تکاثر سرگذشت اقوام پیشین را در آیات مختلف بازگو می کند که چگونه اقوامی با داشتن امکانات و
قدرت فراوان با وسائل ساده ای نابود شده اند.
با وزش بادها، با یک جرقه آسمانی (
صاعقه)، با یک
زمین لرزه، با نزول
باران بیش از حد، خلاصه با"
آب" و"
باد" و"
خاک" و گاه با"
سجیل" و" پرندگان کوچک"، نابود شدند و از میان رفتند.
با این حال اینهمه تفاخر و غرور برای چیست؟!.
عامل دیگری برای این امر همان احساس ضعف و حقارت ناشی از شکست‌ها است که افراد برای پوشاندن شکست‌های خود پناه به تفاخر و فخرفروشی می برند، و لذا در حدیثی از امام صادق ع ما من رجل تکبر او تجبر الا لذلة وجدها فی نفسه: " هیچکس
تکبر و فخرفروشی نمی کند مگر به خاطر ذلتی که در نفس خود می یابد" و لذا هنگامی که احساس کند به حد کمال رسیده است نیازی در این تفاخر نمی بیند.
قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «انذار افزون طلبان».
