اهمیت تفکر (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اهمیت
تفکر از معیارهای ارزش و کرامت آدمی است که
خداوند به آن سفارش کرده است.
از معیارهای ارزش و کرامت آدمی در پیشگاه خداوند،
تعقل و
اندیشه می باشد.
ان شر الدواب عند الله الصم البکم الذین لا یعقلون.بدترین جنبندگان نزد خدا، افراد
کر و لالی هستند که اندیشه نمی‌کنند.
.از آنجا که گفتار بدون عمل و شنیدن بدون ترتیب اثر یکى از بزرگترین بلاهاى جوامع انسانى و سرچشمه انواع بدبختیهاست بار دیگر در
آیه بعد روى همین مسئله تکیه کرده و با بیان زیباى دیگرى بحث را ادامه مى دهد و مى گوید: بدترین جنبندگان نزد خدا افرادى هستند که نه گوش شنوا دارند، و نه زبان گویا، و نه عقل و درک ، کر و
لال و بى عقلند (ان شر الدواب عند الله الصم البکم الذین لا یعقلون ).
ام تحسب ان اکثرهم یسمعون او یعقلون ان هم الا کالانعـم بل هم اضل سبیلا.آیا گمان می‌بری بیشتر آنان می‌شنوند یا می‌فهمند؟! آنان فقط همچون چهارپایانند، بلکه گمراهترند!
خداوند،به تفکر فردی و جمعی تشویق و سفارش کرده است که در
قرآن هم
خداوند می فرماید:
قل انما اعظکم بوحدة ان تقوموا لله مثنی وفردی ثم تتفکروا ما بصاحبکم من جنة ان هو الا نذیر لکم بین یدی عذاب شدید.بگو: «شما را تنها به یک چیز اندرز می‌دهم، و آن اینکه: دو نفر دو نفر یا یک نفر یک نفر برای خدا قیام کنید، سپس بیندیشید این دوست و همنشین شما (= محمّد)هیچ گونه جنونی ندارد؛ او فقط بیم‌دهنده شما در برابر
عذاب شدید (الهی) است!»
اندیشه و تفکر، دارای ارزش و اهمیت و مورد ترغیب خداوند می باشد.
ان فی خلق السمـوت والارض... لایـت لقوم یعقلون. در آفرینش آسمانها و زمین، و آمد و شد شب و روز، و کشتیهایی که در دریا به سود مردم در حرکتند، و آبی که
خداوند از
آسمان نازل کرده، و با آن، زمین را پس از
مرگ ، زنده نموده، و انواع جنبندگان را در آن گسترده، و (همچنین) در تغییر مسیر بادها و ابرهایی که میان زمین و آسمان مسخرند، نشانه‌هایی است (از ذات پاک خدا و یگانگی او) برای مردمی که
عقل دارند و می‌اندیشند!
.. کذلک یبین الله لکم الایـت لعلکم تتفکرون.در باره شراب و قمار از تو سؤال می‌کنند، بگو: «در آنها گناه و زیان بزرگی است؛ و منافعی (از نظر مادی) برای مردم در بردارد؛ (ولی)
گناه آنها از نفعشان بیشتر است. و از تو می‌پرسند چه چیز
انفاق کنند؟ بگو: از مازاد نیازمندی خود.» اینچنین خداوند
آیات را برای شما روشن می‌سازد، شاید اندیشه کنید!
کذلک یبین الله لکم ءایـته لعلکم تعقلون.این چنین، خداوند آیات خود را برای شما شرح می‌دهد؛ شاید اندیشه کنید!
.. کذلک یبین الله لکم الایـت لعلکم تتفکرون.آیا کسی از شما دوست دارد که باغی از درختان
خرما و
انگور داشته باشد که از زیر درختان آن، نهرها بگذرد، و برای او در آن (باغ)، از هر گونه میوه‌ای وجود داشته باشد، در حالی که به سن پیری رسیده و فرزندانی (کوچک و) ضعیف دارد؛ (در این هنگام،) گردبادی (کوبنده)، که در آن
آتش (سوزانی) است، به آن برخورد کند و شعله‌ور گردد و بسوزد؟! (همین‌طور است حال کسانی که انفاقهای خود را، با ریا و منت و آزار، باطل می‌کنند.) این چنین خداوند
آیات خود را برای شما آشکار می‌سازد؛ شاید بیندیشید (و با اندیشه، راه
حق را بیابید)!
ان فی خلق السمـوت والارض واختلـف الیل والنهار لایـت لاولی الالبـب.مسلماً در آفرینش آسمانها و زمین، و آمد و رفت شب و روز، نشانه‌های (روشنی) برای خردمندان است.
الذین یذکرون الله قیـمـا وقعودا وعلی جنوبهم ویتفکرون فی خلق السمـوت والارض ربنا ما خلقت هـذا بـطلا سبحـنک فقنا عذاب النار. همانها که خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آنگاه که بر پهلو خوابیده‌اند، یاد می‌کنند؛ و در اسرار آفرینش آسمانها و
زمین می‌اندیشند؛ (و می‌گویند:) بار الها! اینها را بیهوده نیافریده‌ای! منزهی تو! ما را از
عذاب آتش ، نگاه دار!
.. قل هل یستوی الاعمی والبصیر افلا تتفکرون.بگو: «من نمی‌گویم خزاین خدا نزد من است؛ و من، (جز آنچه خدا به من بیاموزد،) از غیب آگاه نیستم! و به شما نمی‌گویم من فرشته‌ام؛ تنها از آنچه به من
وحی می‌شود پیروی می‌کنم.» بگو: «آیا نابینا و بینا مساویند؟! پس چرا نمی‌اندیشید؟!»
.. ذلکم وصــکم به لعلکم تعقلون. بگو: «بیایید آنچه را پروردگارتان بر شما
حرام کرده است برایتان بخوانم: اینکه چیزی را
شریک خدا قرار ندهید! و به
پدر و
مادر نیکی کنید! و فرزندانتان را از (ترس)
فقر ، نکشید! ما شما و آنها را روزی می‌دهیم؛ و نزدیک کارهای زشت نروید، چه آشکار باشد چه پنهان! و انسانی را که خداوند محترم شمرده، به
قتل نرسانید! مگر بحق (و از روی استحقاق)؛ این چیزی است که خداوند شما را به آن سفارش کرده، شاید درک کنید!
.. فاقصص القصص لعلهم یتفکرون.و اگر می‌خواستیم، (مقام) او را با این آیات (و علوم و دانشها) بالا می‌بردیم؛ (اما اجبار، بر خلاف سنت ماست؛ پس او را به حال خود رها کردیم) و او به پستی گرایید، و از هوای نفس پیروی کرد! مثل او همچون
سگ (هار) است که اگر به او حمله کنی، دهانش را باز، و زبانش را برون می‌آورد، و اگر او را به حال خود واگذاری، باز همین کار را می‌کند؛ (گویی چنان
تشنه دنیاپرستی است که هرگز سیراب نمی‌شود! (این مثل گروهی است که
آیات ما را تکذیب کردند؛ این داستانها را (برای آنها) بازگو کن، شاید بیندیشند (و بیدار شوند)!
او لم یتفکروا ما بصاحبهم من جنة ان هو الا نذیر مبین.آیا فکر نکردند که همنشین آنها(=
پیامبر ) هیچ‌گونه (اثری از)
جنون ندارد؟! (پس چگونه چنین نسبت ناروایی به او می‌دهند؟!) او فقط بیم دهنده آشکاری است (که مردم را متوجه وظایفشان می‌سازد).
.. کذلک نفصل الایـت لقوم یتفکرون.مثل زندگی دنیا، همانند آبی است که از
آسمان نازل کرده‌ایم؛ که در پی آن، گیاهان (گوناگون) زمین -که مردم و چهارپایان از آن می‌خورند- می‌روید؛ تا زمانی که زمین، زیبایی خود را یافته و آراسته می‌گردد، و اهل آن مطمئن می‌شوند که می‌توانند از آن بهره‌مند گردند، (ناگهان) فرمان ما، شب‌هنگام یا در روز، (برای نابودی آن) فرامی‌رسد؛ (سرما یا صاعقه‌ای را بر آن مسلّط می‌سازیم؛) و آنچنان آن را درو می‌کنیم که گویی دیروز هرگز (چنین کشتزاری) نبوده است! این گونه،
آیات خود را برای گروهی که می‌اندیشند، شرح می‌دهیم!
انا انزلنـه قرءنـا عربیا لعلکم تعقلون. ما آن را قرآنی عربی نازل کردیم، شاید شما درک کنید (و بیندیشید)!
.. ان فی ذلک لایـت لقوم یتفکرون. و او کسی است که
زمین را گسترد؛ و در آن کوهها و نهرهایی قرار داد؛ و در آن از تمام میوه‌ها دو جفت آفرید؛ (پرده سیاه)
شب را بر
روز می‌پوشاند؛ در اینها آیاتی است برای گروهی که تفکر می‌کنند!
.. ان فی ذلک لایـت لقوم یعقلون.و در روی زمین، قطعاتی در کنار هم قرار دارد که با هم متفاوتند؛ و (نیز) باغهایی از
انگور و
زراعت و نخلها، (و درختان
میوه گوناگون) که گاه بر یک پایه می‌رویند و گاه بر دو پایه؛ (و عجیب‌تر آنکه) همه آنها از یک
آب سیراب می‌شوند! و با این حال، بعضی از آنها را از جهت میوه بر دیگری برتری می‌دهیم؛ در اینها نشانه‌هایی است برای گروهی که
عقل خویش را به کار می‌گیرند!
.. ان فی ذلک لایة لقوم یتفکرون.خداوند با آن (آب
باران )، برای شما زراعت و
زیتون و
نخل و
انگور ، و از همه میوه‌ها می‌رویاند؛ مسلماً در این، نشانه روشنی برای اندیشمندان است.
.. ان فی ذلک لایـت لقوم یعقلون.او شب و روز و
خورشید و
ماه را مسخّر شما ساخت؛ و ستارگان نیز به فرمان او مسخّر شمایند؛ در این، نشانه‌هایی است (از عظمت خدا،) برای گروهی که عقل خود را به کار می‌گیرند!
بالبینـت والزبر وانزلنا الیک الذکر لتبین للناس ما نزل الیهم ولعلهم یتفکرون. (از آنها بپرسید که) از دلایل روشن و کتب (پیامبران پیشین آگاهند!) و ما این ذکر (= قرآن) را بر تو نازل کردیم، تا آنچه به سوی مردم نازل شده است برای آنها روشن سازی؛ و شاید اندیشه کنند!
.. ان فی ذلک لایة لقوم یعقلون.و از میوه‌های درختان نخل و انگور،
مسکرات (ناپاک) و روزی خوب و پاکیزه می‌گیرید؛ در این، نشانه روشنی است برای جمعیّتی که اندیشه می‌کنند!
.. ان فی ذلک لایة لقوم یتفکرون.سپس از تمام ثمرات (و شیره گلها) بخور و راه‌هایی را که پروردگارت برای تو تعیین کرده است، براحتی بپیما! «از درون شکم آنها، نوشیدنی با رنگهای مختلف خارج می‌شود که در آن،
شفا برای مردم است؛ به یقین در این امر، نشانه روشنی است برای جمعیّتی که می‌اندیشند.
.. کذلک یبین الله لکم الایـت لعلکم تعقلون.بر نابینا و افراد لنگ و بیمار گناهی نیست (که با شما هم
غذا شوند)، و بر شما نیز گناهی نیست که از خانه‌های خودتان =خانه‌های فرزندان یا همسرانتان که خانه خود شما محسوب می‌شود بدون اجازه خاصّی)غذا بخورید؛ و همچنین خانه‌های پدرانتان، یا خانه‌های مادرانتان، یا خانه‌های برادرانتان، یا خانه‌های خواهرانتان، یا خانه‌های عموهایتان، یا خانه‌های عمّه‌هایتان، یا خانه‌های داییهایتان، یا خانه‌های خاله‌هایتان، یا خانه‌ای که کلیدش در اختیار شماست، یا خانه‌های دوستانتان، بر شما گناهی نیست که بطور دسته‌جمعی یا جداگانه غذا بخورید؛ و هنگامی که داخل خانه‌ای شدید، بر خویشتن
سلام کنید، سلام و تحیّتی از سوی خداوند، سلامی پربرکت و پاکیزه! این گونه خداوند آیات را برای شما روشن می‌کند، باشد که بیندیشید!
ولقد ترکنا منها ءایة بینة لقوم یعقلون.و از این آبادی نشانه روشنی (و درس عبرتی) برای کسانی که می‌اندیشند باقی گذاردیم!
او لم یتفکروا فی انفسهم ما خلق الله السمـوت والارض وما بینهما الا بالحق واجل مسمی وان کثیرا من الناس بلقای ربهم لکـفرون.آیا آنان با خود نیندیشیدند که خداوند، آسمانها و زمین و آنچه را میان آن دو است جز بحق و برای زمان معیّنی نیافریده است؟! ولی بسیاری از مردم (
رستاخیز و) لقای پروردگارشان را منکرند!
.. ان فی ذلک لایـت لقوم یعقلون.و از آیات او این است که
برق و
رعد را به شما نشان می‌دهد که هم مایه
ترس و هم امید است (
ترس از
صاعقه ، و امید به نزول باران)، و از
آسمان آبی فرو می‌فرستد که زمین را بعد از مردنش بوسیله آن زنده می‌کند؛ در این نشانه‌هایی است برای جمعیّتی که می‌اندیشند!
قل انما اعظکم بوحدة ان تقوموا لله مثنی وفردی ثم تتفکروا ما بصاحبکم من جنة ان هو الا نذیر لکم بین یدی عذاب شدید.بگو: «شما را تنها به یک چیز اندرز می‌دهم، و آن اینکه: دو نفر دو نفر یا یک نفر یک نفر برای خدا قیام کنید، سپس بیندیشید این دوست و همنشین شما (= محمّد)هیچ گونه جنونی ندارد؛ او فقط بیم‌دهنده شما در برابر عذاب شدید (الهی) است!»
.. ان فی ذلک لایـت لقوم یتفکرون.خداوند ارواح را به هنگام
مرگ قبض می‌کند، و ارواحی را که نمرده‌اند نیز به هنگام خواب می‌گیرد؛ سپس
ارواح کسانی که فرمان مرگشان را صادر کرده نگه می‌دارد و
ارواح دیگری را (که باید زنده بمانند) بازمی‌گرداند تا سرآمدی معیّن؛ در این امر نشانه‌های روشنی است برای کسانی که اندیشه می‌کنند!
هو الذی خلقکم من تراب ثم من نطفة ثم من علقة ثم یخرجکم طفلا ثم لتبلغوا اشدکم ثم لتکونوا شیوخـا ومنکم من یتوفی من قبل ولتبلغوا اجلا مسمی ولعلکم تعقلون.او کسی است که شما را از خاک آفرید، سپس از
نطفه ، سپس از
علقه (خون بسته شده)، سپس شما را بصورت طفلی (از شکم مادر) بیرون می‌فرستد، بعد به مرحله کمال قوّت خود می‌رسید، و بعد از آن پیر می‌شوید و (در این میان) گروهی از شما پیش از رسیدن به این مرحله می‌میرند و در نهایت به سرآمد عمر خود می‌رسید؛ و شاید تعقّل کنید!
انا جعلنـه قرءنـا عربیـا لعلکم تعقلون.که ما آن را قرآنی فصیح و عربی قرار دادیم، شاید شما (آن را) درک کنید!
.. وتصریف الریـح ءایـت لقوم یعقلون.و نیز در آمد و شد
شب و
روز ، و رزق (و بارانی) که خداوند از آسمان نازل کرده و بوسیله آن
زمین را بعد از مردنش حیات بخشیده و همچنین در وزش بادها، نشانه‌های روشنی است برای گروهی که اهل تفکّرند!
.. قد بینا لکم الایـت لعلکم تعقلون.بدانید خداوند زمین را بعد از
مرگ آن زنده می‌کند! ما
آیات (خود) را برای شما بیان کردیم، شاید اندیشه کنید!
.. وتلک الامثـل نضربها للناس لعلهم یتفکرون.اگر این
قرآن را بر کوهی نازل می‌کردیم، می‌دیدی که در برابر آن خاشع می‌شود و از
خوف خدا می‌شکافد! اینها مثالهایی است که برای مردم می‌زنیم، شاید در آن بیندیشید!
.اگر قرآن بر کوهها نازل مى شد از هم مى شکافتند!در تعقیب
آیات گذشته که از طرق مختلف براى نفوذ در قلوب انسانها استفاده مى کرد، و مسائل سرنوشت ساز انسانها را در زنده ترین صورتش بیان نمود در این آیات که آخرین آیات
سوره حشر و ناظر به همه آیات
قرآن مجید است پرده از روى این حقیقت بر مى دارد که نفوذ قرآن به قدرى عمیق است که اگر بر کوهها نازل مى شد آنها را تکان مى داد، اما عجب از این انسان سنگدل که گاه مى شنود و تکان نمى خورد!
نخست مى فرماید: ((اگر این قرآن را بر کوهى نازل مى کردیم مشاهده مى کردى که در برابر آن
خشوع مى کند، و از خوف خدا مى شکافد)) (لو انزلنا هذا القرآن على جبل لراءیته خاشعا متصدعا من خشیة الله ).((و اینها مثالهائى است که براى مردم مى زنیم تا در آن بیندیشند)) (و تلک الامثال نضربها للناس لعلهم یتفکرون ).
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «اهمیت تفکر»
