• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

باب النبی در مسجدالحرام

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



باب النبی در مسجدالحرام از درهای ضلع شرقی مسجدالحرام سومین ورودی از ورودی‌های قدیم مسجدالحرام است.



باب النبی سومین ورودی از ورودی‌های قدیم مسجدالحرام بوده که به علت ورود و خروج پیامبر (صلی الله علیه و اله) به مسجد از آن، هنگام سکونت در خانه خدیجه، در منابع نخست به این نام شهرت یافته است.


از این باب که آن را از مکان‌های استجابت دعا دانسته‌اند،
[۳] العقد الثمین، الفاسی، ج۱، ص۲۴۳.
در دوره‌های بعد با چندین نام یاد شده است؛ از جمله: باب الجنائز در منابع سده ۹ق. به سبب بیرون بردن جنازه‌ها از این در؛ باب الافضلیه به علت هم جواری با مدرسه افضلیه
[۶] اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۸۸، «پاورقی».
[۷] قاموس الحرمین، محمد رضا النعمتی، ص۵۴.
؛ و باب النساء در منابع سده ۱۳ق. به سبب اختصاص این در به ورود زنان.
[۸] التاریخ القویم، محمد طاهر الکردی، ج۴، ص۴۲۲.
[۹] تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، طه عبدالقادر، ص۸۳.
[۱۰] اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۸۸، «پاورقی».
نیز از آن جا که در برابر این باب بازاری قرار داشت
[۱۱] اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۷۸.
[۱۲] اخبار مکه، فاکهی، ج۲، ص۱۸۹.
که در آن، زیورها و پارچه‌های ابریشمین به فروش می‌رسید، در سده ۱۰ق. از آن با نام باب القفص یاد شده؛ زیرا زنبیل‌های حاوی زیورهای فروشندگان کنار این در قرار داشته است.
[۱۳] الاعلام باعلام بیت الله الحرام، محمد بن احمد النهروالی، ص۲۱۶.
[۱۴] تاریخ عمارة المسجد الحرام، فوزیه حسین مطر، ص۱۱۷.
همچنین آن را باب الحریرین می‌گفتند؛ زیرا حریر فروشان کنار این در گرد می‌آمدند.
[۱۵] الاعلام باعلام بیت الله الحرام، محمد بن احمد النهروالی، ص۲۱۶.



در گسترش مسجدالحرام در دوره مهدی عباسی (حک: ۱۵۸-۱۶۹ق.) نخستین بار دری با یک طاق (ورودی) به عرض هفت ذرع (حدود سه و نیم متر) و ارتفاع ۱۰ ذرع (حدود پنج متر) ساخته شد که با پنج پله به مسجدالحرام می‌رسید.از سده
۵ق. برای این در دو ورودی گزارش شده؛ ولی به زمان ایجاد تغییرات در آن اشاره نشده است.
[۱۷] سفرنامه ناصر خسرو، ناصر خسرو، ص۱۲۶.
[۱۸] رحلة ابن جبیر، محمد بن احمد، ص۷۳.
[۱۹] رحلة ابن بطوطه، ابن بطوطه، ج۱، ص۳۷۷.



به سال۸۲۵ق. در گسترش دوران سلطان ابونصر برسبای مملوکی (حک: ۸۲۵-۸۴۰ق.) جمال الدین یوسف معمار، درگاه باب النبی را به طور کامل ویران نمود و آن را با دو طاق و یک ستون بازسازی کرد. او نیز دو لنگه در از چوب ساج برای هر یک از این ورودی‌ها ساخت.
[۲۰] اتحاف الوری، عمر بن محمد بن فهد، ج۳، ص۵۹۹.
[۲۱] تاریخ عمارة المسجد الحرام، فوزیه حسین مطر، ص۱۱۸.
قسمت خارجی ستون با سنگ‌های صاف و صیقلی و قسمت داخلی آن با سنگ‌های زبر و مات تا ارتفاع چهار ذرع (حدود ۲ متر) نماکاری شد. بالای دو ورودی را به شکل طاق‌های مخروطی ساختند و کناره‌های آن دو را با سنگ‌های رنگارنگ نماکاری نمودند. بر روی ستون، نمایی از محراب با سنگ‌های رنگی طراحی کردند.
[۲۲] اتحاف الوری، عمر بن محمد بن فهد، ج۳، ص۵۹۸-۵۹۹.
[۲۳] تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، طه عبدالقادر، ص۸۴.
بر بالای طاق‌ها، سنگ مرمری نهادند که در آن، آیه شریفه: {انما یعمر مساجد الله من آمن بالله و الیوم الآخر و اقام الصلاة و آتی الزکاة} و نیز نام سلطان مملوکی و تقی الدین مقبل قدیدی، متولی گسترش حرم، و تاریخ بازسازی آن نوشته شده بود.
[۲۵] تاریخ عمارة المسجد الحرام، فوزیه حسین مطر، ص۱۱۷-۱۱۸.
این سنگ نوشته امروز در موزه حرم مکه نگهداری می‌شود.
[۲۶] تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، طه عبدالقادر، ص۸۴.
این باب به سبب استحکام بسیار، در گسترش دوران سلطان سلیم دوم (حک: ۹۷۴-۹۸۲ق.) و سلطان مراد سوم (حک: ۹۸۲-۱۰۰۳ق.) دستخوش تغییر یا بازسازی قرار نگرفت و تنها ۲۴ کنگره روی در مرمت شد.
[۲۷] تاریخ عمارة المسجد الحرام، فوزیه حسین مطر، ص۱۱۷.



به سال ۱۳۱۴ق. در دوره سلطان عبدالحمید عثمانی (حک: ۱۲۹۳-۱۳۲۷ق.) با مرمت عمومی مسجدالحرام، نمای بالای این در تغییر یافت. در این نماکاری، سه مستطیل تو رفته بر بالای در طراحی گشت. درون مستطیل وسط، مهر سلطان عبدالمجید حک گشته و با آب طلا تزیین و زیر آن، تاریخ بازسازی نوشته شد. مستطیل‌های کناری نیز با طرح‌های اسلیمی تزیین شده بود. بر بالای مستطیل‌ها نیز نقش‌هایی با طرح پرده دیده می‌شد که از معماری عثمانی سده‌های ۱۲-۱۳ق. و نیز معماری اروپایی نشان داشت.
[۲۸] تاریخ عمارة المسجد الحرام، فوزیه حسین مطر، ص۱۱۷-۱۱۸.
[۲۹] تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، طه عبدالقادر، ص۸۶.
در گسترش دوم سعودی (۱۴۰۵-۱۴۱۳ق.) این دو ورودی به همان حالت پیشین حفظ شدند و برای گسترش مسجد در شرق مسعی، روبه روی در قدیم، دری با نام باب النبی ساخته شد. این در جدید یک ورودی دارد و بر بالای آن، طاقی به شکل نیم دایره ساخته شده است.
[۳۰] موسوعة مکة المکرمه، احمد زکی یمانی، ج۴، ص۴۲۷.



منابع از وجود بابی در مسجد پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در مدینه
[۳۱] البلدان، ابن واضح یعقوبی، ص۸۱.
[۳۲] بهجة النفوس، عبد الله ابن ابو جمره الازدي الاندلسي، ج۱، ص۴۷۶.
و نیز مسجد الاقصی در بیت المقدس
[۳۴] البلدان، ابن واضح یعقوبی، ص۱۵۱.
با نام باب النبی یاد کرده‌اند. ناصر خسرو (م. ۴۸۱ق.) در گزارشی که در دیگر منابع یافت نشده، از وجود دو در با نام باب النبی در ضلع شرقی مسجدالحرام یاد کرده که در دوم دارای سه ورودی بوده است.
[۳۵] سفرنامه ناصر خسرو، ناصر خسرو، ص۱۲۶.



۱. اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۸۷-۸۸.    
۲. اخبار مکه، فاکهی، ج۲، ص۱۵۴.    
۳. العقد الثمین، الفاسی، ج۱، ص۲۴۳.
۴. شفاء الغرام، محمد الفاسی، ج۱، ص۳۱۳.    
۵. تاریخ مکة المشرفه، محمد ابن الضیاء، ج۱، ص۱۵۶.    
۶. اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۸۸، «پاورقی».
۷. قاموس الحرمین، محمد رضا النعمتی، ص۵۴.
۸. التاریخ القویم، محمد طاهر الکردی، ج۴، ص۴۲۲.
۹. تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، طه عبدالقادر، ص۸۳.
۱۰. اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۸۸، «پاورقی».
۱۱. اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۷۸.
۱۲. اخبار مکه، فاکهی، ج۲، ص۱۸۹.
۱۳. الاعلام باعلام بیت الله الحرام، محمد بن احمد النهروالی، ص۲۱۶.
۱۴. تاریخ عمارة المسجد الحرام، فوزیه حسین مطر، ص۱۱۷.
۱۵. الاعلام باعلام بیت الله الحرام، محمد بن احمد النهروالی، ص۲۱۶.
۱۶. اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۷۸.    
۱۷. سفرنامه ناصر خسرو، ناصر خسرو، ص۱۲۶.
۱۸. رحلة ابن جبیر، محمد بن احمد، ص۷۳.
۱۹. رحلة ابن بطوطه، ابن بطوطه، ج۱، ص۳۷۷.
۲۰. اتحاف الوری، عمر بن محمد بن فهد، ج۳، ص۵۹۹.
۲۱. تاریخ عمارة المسجد الحرام، فوزیه حسین مطر، ص۱۱۸.
۲۲. اتحاف الوری، عمر بن محمد بن فهد، ج۳، ص۵۹۸-۵۹۹.
۲۳. تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، طه عبدالقادر، ص۸۴.
۲۴. توبه/سوره۹، آیه۱۸.    
۲۵. تاریخ عمارة المسجد الحرام، فوزیه حسین مطر، ص۱۱۷-۱۱۸.
۲۶. تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، طه عبدالقادر، ص۸۴.
۲۷. تاریخ عمارة المسجد الحرام، فوزیه حسین مطر، ص۱۱۷.
۲۸. تاریخ عمارة المسجد الحرام، فوزیه حسین مطر، ص۱۱۷-۱۱۸.
۲۹. تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، طه عبدالقادر، ص۸۶.
۳۰. موسوعة مکة المکرمه، احمد زکی یمانی، ج۴، ص۴۲۷.
۳۱. البلدان، ابن واضح یعقوبی، ص۸۱.
۳۲. بهجة النفوس، عبد الله ابن ابو جمره الازدي الاندلسي، ج۱، ص۴۷۶.
۳۳. تاریخ مکة المشرفه، محمد ابن الضیاء، ج۱، ص۲۹۱.    
۳۴. البلدان، ابن واضح یعقوبی، ص۱۵۱.
۳۵. سفرنامه ناصر خسرو، ناصر خسرو، ص۱۲۶.



حوزه نمایندگی ولی فقه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله «باب النبی در مسجدالحرام».    



جعبه ابزار