بازگشت به دنیا در پایان تاریخ (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«بازگشت به دنیا در پایان تاریخ (تحلیل و بررسی مسئله رجعت)»
اثر خدامراد سلیمیان ، پژوهشی است درباره
رجعت و بازگشت برخی مردگان
مؤمن و
کافر ، بعد از
ظهور امام زمان علیه‌السّلام که به
زبان فارسی و در
سال ۱۳۴۹ ش نگارش یافته است.
از آنجایی که اعتقاد به رجعت همواره با مشکلاتی روبه رو بوده و به ویژه دیدگاه عالمان
اهل سنت درباره این موضوع مشکلات را دوچندان ساخته است، مؤلف تحقیق واقع بینانه و به دور از سطحی نگری درباره این موضوع را برخود فرض دیده و اقدام به تالیف این اثر نموده است.
کتاب با مقدمه مؤلف آغاز شده و مطالب در ده فصل تدوین شده است.
مؤلف معتقد است گرچه پیشینه این بحث به ادیان قبل از
اسلام برمی گردد، اما به
یقین بحث رجعت از شمار موضوعاتی است که
پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و
روایات شیعی از آن به تفصیل سخن گفته و نوشته‌های فراوانی نیز به این مهم پرداخته‌اند.
وی کتاب
سلیم بن قیس هلالی را جزء اولین کتب که در مورد این موضوع بحث کرده می‌داند و از دیگر کسانی که روایاتی چند از مسئله رجعت را در نوشته‌های خود ذکر کرده‌اند را
علی بن ابراهیم در
تفسیر قمی ،
محمدبن یعقوب کلینی در
کافی ،
شیخ صدوق در
من لایحضره الفقیه ،
شیخ مفید در
ارشاد دانسته است.
نویسنده در مقدمه به مسائلی که باعث کم توجهی به بحث رجعت شده پرداخته و عواملی چون تلاش مخالفان در محو این اعتقاد، درک سطحی و غلط برخی موافقان و نسبت دادن برخی عقاید
غلات به تمامی
شیعیان را از جمله دلایل آن برشمرده است.
وی در فصل اول کتاب، رجعت در
لغت را به «بازگشتن به جایی که پیشتر در آن بوده» معنا کرده و به بررسی واژگانی آن، دردو قسمت، پرداخته است:
الف) در معنای اصطلاحی و کتب اعتقادی: اعتقاد به بازگشت دو گروه از
مؤمنان و
کافران محض پس از ظهور
حضرت مهدی علیه‌السّلام .
ب) چیستی رجعت: مؤلف با استفاده از مجموع
آیات ، روایات و بیان دانشمندان بزرگ
شیعه چنین
استنباط می‌کند که رجعت، عالمی است با ویژگی‌های خاص خود که نه دقیقا همچون
عالم دنیاست و نه همانند عالم
آخرت ، در عین حال
برزخ هم نیست؛ عالمی است با تعریف خاص خود.
علامه طباطبایی رحمة‌الله‌علیه
قیامت را بالاترین درجه کشف و شهود دانسته و رجعت در مرتبه میانی و پایین تر از این دو ظهور حضرت مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف قرار دارد.
فصل دوم، رجعت را از منظر مذاهب اسلامی همچون شیعیان،
اهل سنت ،
سبانیه (سبئیه- منسوبین به شخصیت موهوم
عبدالله بن سبا ) و
کیسانیه بررسی می‌کند.
دیدگاه
اهل سنت به نقل از
علامه طباطبایی چنین بیان شده است: اهل تسنن اگرچه به ظهور حضرت مهدی علیه‌السّلام
اعتراف و آنرا به طور متواتر از
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نقل کرده‌اند،
رجعت را انکار کرده و قول به رجعت را از ویژگی‌های شیعه برشمرده‌اند و در این زمینه، بعضی از آنان که منتسب به شیعه هستند نیز به آنان ملحق می‌شوند.
فصل سوم، به زمانی که رجعت در آن واقع خواهد شد پرداخته و آنرا هم
زمان با ظهور حضرت مهدی علیه‌السّلام و یکی از
معجزات آنحضرت شمرده است.
در این فصل مدت توقف
امام حسین علیه‌السّلام ،
حضرت علی علیه‌السّلام و
رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در زمان رجعت مورد بررسی قرار گرفته است.
در فصل چهارم، به دنبال بررسی اینکه آیا رجعت امکان دارد یا خیر، ادله نقلی از
آیات قرآن ، بر وقوع آن را بیان کرده و دیدگاه دانشمندان و مفسران شیعه و
عامه را ذیل
آیات آورده است.
فصل پنجم، در سه بخش، بحث رجعت در
آخرالزمان را بررسی کرده است:
۱- آیات تاویل شده به رجعت در آخرالزمان مانند آیه ۸۲ و ۸۳ سوره نمل، ۴۷ کهف، ۱۹ و ۲۰ فصلت.
۲-
روایات معصومان علیه‌السّلام که به دو دسته کلی تقسیم شده است: الف) روایاتی که به تحقق رجعت در امت‌های گذشته اشاره می‌کند. ب) روایاتی که وقوع آن را در آستانه برپایی
قیامت وعده داده‌اند.
۳- رجعت از نگاه ادعیه و زیارات؛ به بیان ادعیه و زیارت نامه‌هایی که به رجعت اشاره کرده‌اند، به همراه ترجمه آنها پرداخته است مانند:
دعای عهد ،
زیارت جامعه کبیره ،
زیارت امام حسین علیه‌السّلام در
روز عرفه .
در فصل ششم، شبهات و اشکالات مطرح شده در مورد رجعت
نقد و بررسی شده است؛ از جمله این شبهات است: رجعت مستلزم
تناسخ است، گرفتن شده رجعت از عقاید
عبدالله بن سبا و
یهودیت ،
تعارض آن با
فلسفه معاد ، منافات داشتن آن با
تلقین میت ، معارض بودن آن با آیات قرآن.
در فصل هفتم، گروه‌ها و افرادی که به دنیا بازخواهند گشت معرفی و آیات و روایات مربوط به آنها بیان شده است.
از جمله مباحث این فصل می‌توان به مسئله رجعت پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و پیامبران گذشته علیه‌السّلام ، رجعت
علی علیه‌السّلام ، اولین رجعت کنندگان از معصومین علیه‌السّلام و بشارتی که به یاران خاص ایشان برای رجعت داده شده از جمله
مفضل بن عمر ،
سلمان فارسی و
عبدالله بن شریک عامری ؛ رجعت برخی از اصحاب پیامبران علیه‌السّلام و
زنان رجعت کننده مانند
ام ایمن ،
سمیه مادر عمار بن یاسر و
زبیده اشاره کرد.
فصل هشتم، به بررسی دیدگاه‌ها در مورد تکلیف در زمان رجعت پرداخته و آنها را به سه دسته تقسیم کرده است:
۱- برخی که آن را مانند
قیامت زمان پاداش و مجازات می‌دانند.
۲- عده‌ای اعتقاد دارند که در رجعت تکلیف وجود ندارد؛ زیرا در
دنیا اتفاق می‌افتد.
۳- گروهی نیز گفته‌اند گرچه دار تکلیف نیست ولی کارهای خوب
ثواب و اعمال بد
عقاب به دنبال دارند.
فصل نهم، فلسفه و
هدف رجعت را از
احادیث و سخنان بزرگان
استنباط و بیان کرده است؛ مانند: تکامل بیشتر
مؤمنان ، تحمل کیفرهای دنیایی و معذب شدن کافران به هنگام دیدن دولت
حق .
نویسنده در فصل دهم، به نتیجه گیری پرداخته و با اشاره به اینکه رجعت، از ویژگی‌های شیعه به شمار آمده و در طول
تاریخ همواره بین عالمان شیعه و عامه، مناظره‌های فراوانی در این زمینه اتفاق افتاده است، بیان می‌دارد که اگرچه درباره این مسئله در میان
شیعیان اتفاق نظر وجود دارد، ولی در خصوص چگونگی و ویژگی‌های آن اختلافاتی به چشم می‌خورد.
فهرست مطالب در ابتدا و فهرست
آیات ،
روایات و منابع در انتهای کتاب آمده است.
پاورقی‌ها به ذکر منابع و توضیح برخی کلمات متن پرداخته است.
نرم افزار کتابخانه مهدویت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
