• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

روز عرفه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


دیگر کاربردها: عرفه (ابهام‌زدایی).

روز عرفه، روز نهم ماه ذی الحجه و یک روز قبل از عید قربان است که باید حجاج از ظهر آن روز تا غروب در سرزمین عرفات وقوف کنند.
روز عرفه از ایام بافضیلت سال بوده و دارای آداب و اعمال مخصوصی است و در روایات زیادی این روز را ویژه دعا و بخشایش گناهان شمرده‌اند. در منابع روایی برای شب و روز عرفه فضیلت‌های بسیاری شمرده شده و اعمال زیادی ذکر کرده‌اند که می‌توان به خواندن دعای عرفه، زیارت امام حسین (علیه‌السلام)، بیتوته شب عرفه، دعا و استغار اشاره کرد. احکام روز عرفه در باب‌هاى طهارت، صلات، صوم و حج کتب فقهی بحث شده است.


عرفات یا سرزمین عرفات، سرزمينی است كه در آن گناه نشده و آنجا معبد تمام انبیاء، اوليا، اوصيا، متقين و اصفيا بوده است. بيابانی صاف و هموار كه تقريباً در ۲۴ كيلومتري (چهار فرسخی) شمال مکه و در دامنه كوهی به نام (جبل الرحمه)
[۱] ضياء آبادی، سيد محمد، حج برنامه تكامل، ص۲۲۳، دارالكتب الاسلاميه.
قرار گرفته است.
عرفات مكانی است كه حضرت آدم (علیه‌السلام) اعتراف به گناه و تقصير خود كرد و مورد مغفرت خداوند قرار گرفت. به همين جهت عرفات ناميده شد.
[۲] ضياء آبادی، سيد محمد، حج برنامه تكامل، ص۲۳۷، دارالكتب الاسلاميه.
تمام انبياء و پيامبران در اين مكان مشمول عنايت حق تعالی شده و اظهار بندگی نموده‌اند و همچنين امام حسین (علیه‌السلام) در حالی‌كه با جمعی از بستگان و يارانش به اين مكان رسيدند، به درگاه خداوند تضرع و زاری نمودند و از جمله دعاهای مشهور اين روز دعای حضرت سيدالشهداء امام حسين (علیه‌السلام) است.
بشر و بشیر پسران غالب اسدی روايت كرده‌اند كه روز عرفه در عرفات در خدمت آن حضرت بوديم، پس از خيمه بيرون آمدند با گروهی از اهل بيت و فرزندان و شیعیان با نهايت تذلل و خشوع رو به سوی کعبه دعای عرفه را زمزمه فرمودند.
[۳] قمی، عباس، مفاتیح الجنان، ص۳۴۴.    


روز نهم ذی حجه که «الحج عرفه»
[۴] عماد زاده، حسین، دعای عرفه امام حسین (علیه‌السّلام)، ص۶، بی جا، بی تا، مکتب قرآن، اول.
ساعاتی است که اگر حاجی در آن ساعات آن مکان را درک نکند، حج او تمام نیست و باید سال دیگر قضای آن را به جا آورد.

کاروان عظیم حج بعد از ظهر از مکه مکرمه حرکت کرده در حالی‌که سرها برهنه و تن‌ها از لباس‌هایی معمولی و همیشگی عاری گشته و هر یک دو قطعه پارچه سفید پوشیده با نظم ذکر «لبّیک اللهم لبّیک لبّیک لا شریک لک لبّیک انّ الحمد و النّعمة لک والملک لا شریک لک لبّیک» را گفته و تمام شهر مکه را فرا گرفته و حرکت می‌کنند و مقارن زوال ظهر روز نهم همه در صحرای عرفات جمع می‌شوند.

روايت است كه امام سجاد (علیه‌السلام) در روز عرفه صدای سائلی را شنيد كه از مردم سئوال می‌كرد، حضرت به او فرمود:«وای بر تو! آيا در مثل چنين روزی از غير خدا سئوال می‌كنی و حال آنكه در اين روز برای بچه‌هایی كه در شكم مادرانند، اميد سعادت و خوشبختی می‌رود.»
[۵] عطائی اصفهانی، علی، اسرار حج، ص۱۲۰، قم.

درباره شب عرفه روايت شده است كه دعای خير در آن مستجاب و كسی كه در آن به فرمانبرداری خداوند مشغول باشد، پاداش صد و هفتاد سال عبادت را خدای متعال به او عطا فرماید. زیارت امام حسین (علیه‌السلام) در اين شب مستحب است.
[۶] ملکی تبريزی، ميرزا جواد، المراقبات، ص۴۳۷، ترجمه ابراهيم محدث بندري ويگی، انتشارات اخلاق.
در روز عرفه رفتن به عرفات و يا کربلا، بهترين مكان‌ها براي استجابت دعا می‌باشد. اهميت دعا در اين روز به اندازه‌ای است كه روزه اين روز را براي كسی كه روزه باعث ضعف او هنگام دعا شود، ممنوع كرده‌اند. پاداش زيارت امام حسين (علیه‌السلام) در روز عرفه به اندازه‌ای است كه از امام صادق (علیه‌السلام) روايت شده: «خداوند متعال قبل از اهل عرفات برای زائرين قبر حسينی جلوه كرده، نيازهای آنان را برآورده، گناهانشان را بخشيده و آنان را به خواسته‌هایشان می‌رساند و آنگاه نزد اهل عرفات آمده و با آنان نيز اينگونه رفتار می‌كند.»
[۷] ملكی تبريزی، ميرزا جواد، المراقبات، ص۴۴۰، ترجمه ابراهيم محدث بندري ويگی، انتشارات اخلاق.
حجاج شامگاه روز عرفه و شب دهم ذی الحجه، پس از ادای فريضه مغرب كوچ می‌كنند. «فَإِذَا أَفَضْتُم مِّنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُواْ اللّهَ عِندَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ؛
[۸] بقره/سوره۲، آیه۱۹۸.    
پس هنگامی كه از عرفات بازگشتيد، در مشعرالحرام به ذکر خدا بپردازيد.»
[۹] دوست محمدی، هادی، حج باشكوه ترين تجلي وحدت، ص۱۳۰، تبليغات السلامي.


روز عرفه از روزهاى با فضیلت است و دارای اعمالی است که برخی از آن اعمال مربوط به کسانی هست که در عرفات هستند.

۵.۱ - مربوط به حجاج و غیر حجاج

اشتغال به دعا پس از نماز ظهر و عصر و نیز اجتماع مردم جهت دعا در این روز استحباب دارد،
[۱۰] مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، ج۹۸، ص۲۱۲.    
[۱۱] شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة، ج۱۳، ص۵۵۹-۵۶۰.    
[۱۲] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۷، ص۲۰۲.    
بلکه دعا در روز عرفه از روزه افضل است، از این‌رو، چنانچه روزه موجب ضعف انسان از دعا گردد، کراهت دارد، لیکن در صورتى که موجب ضعف نشود مستحب است.
[۱۳] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۷، ص۱۰۳.    
[۱۴] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۷، ص۱۱۶.    

از دیگر اعمال مستحب روز عرفه، زیارت امام حسین (علیه‌السّلام).
[۱۵] شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۴۵۹.    

آزاد کردن برده در شب و روز عرفه،
[۱۶] شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة، ج۲۳، ص۱۲.    

خواندن دو رکعت نماز- پس از نماز عصر و قبل از شروع به دعا زیر آسمان- و اعتراف به گناهان،
[۱۷] شیخ مفید، الإشراف، ص۳۰.    
[۱۸] شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة، ج۸، ص۱۸۳.    

غسل، و افضل انجام دادن آن هنگام زوال است
[۱۹] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۵، ص۳۵.    
و صدقه دادن که پاداشى مضاعف از دیگر ایّام دارد.
[۲۰] شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة، ج۹، ص۴۰۳.    

حاجت خواستن از غیر خدا در روز عرفه مکروه است.
[۲۱] شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة ج۱۳، ص۵۵۵.    


۵.۲ - مربوط به حجاج

خواندن صد رکعت نماز براى کسى که در عرفات است با حمد و توحید و ختم آن با آیة الکرسی.
[۲۲] شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة، ج۱۳، ص۵۴۲.    

از مناسک حج، وقوف به عرفات از ظهر روز نهم ذی حجه تا غروب آفتاب است.
[۲۳] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۹، ص۳۵.    

جمع بین نماز ظهر و عصر در اول وقت براى کسى که در عرفات است، استحباب دارد. در این صورت، اذان نماز عصر ساقط خواهد بود، لیکن در اینکه سقوط آن به نحو رخصت است یا عزیمت، اختلاف مى‌باشد. بنابر قول به عزیمت، اذان نماز عصر مشروعیت ندارد، بلکه بدعت و حرام است.
[۲۴] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۹، ص۳۷.    
[۲۵] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۹، ص۳۵.    

مستحب است محرم پس از بستن احرام، تلبیه را تکرار کند، لیکن به تصریح برخى، بر کسى که احرام حج بسته، واجب است ظهر روز عرفه تلبیه را قطع کند.
[۲۶] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۸، ص۲۷۴.    

مستحب است امیر الحاج در روز عرفه براى حاجیان سخنرانى کند و آنها را با اعمال و مناسک آشنا سازد.
[۲۷] علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ج۸، ص۱۶۵.    

بر حاجى مستحب است شب عرفه به منی‌ رفته، تا طلوع فجر در آن‌جا بیتوته نماید و به طاعت الهى- از قبیل نماز، دعا و ذکر- مشغول گردد.
[۲۸] ابوصلاح حلبی، الکافی فی الفقه، ص۱۹۸.    
[۲۹] ابن ادریس حلی، السرائر، ج۱، ص۵۲۱.    


۵.۳ - اعمال شب و روز عرفه

از لیالی متبرکه و شب مناجات با قاضی الحاجات، شب عرفه است. کسی که آن شب را با عبادت به سر آورد، اجر صد و هفتاد سال عبادت داشته و شب زیارتی امام حسین (علیه‌السّلام) است که مقابل هزار حج و هزار عمره و هزار جهاد می‌باشد. و اگر کسی توفیق یابد که در این روز در تحت قبّه مقدسه آن حضرت باشد، ثوابش کمتر از کسی که در عرفات باشد، نخواهد بود.
[۳۰] قمی، عباس، مفاتیح الجنان، ص۳۴۲.    


۱. ↑ ضياء آبادی، سيد محمد، حج برنامه تكامل، ص۲۲۳، دارالكتب الاسلاميه.
۲. ↑ ضياء آبادی، سيد محمد، حج برنامه تكامل، ص۲۳۷، دارالكتب الاسلاميه.
۳. ↑ قمی، عباس، مفاتیح الجنان، ص۳۴۴.    
۴. ↑ عماد زاده، حسین، دعای عرفه امام حسین (علیه‌السّلام)، ص۶، بی جا، بی تا، مکتب قرآن، اول.
۵. ↑ عطائی اصفهانی، علی، اسرار حج، ص۱۲۰، قم.
۶. ↑ ملکی تبريزی، ميرزا جواد، المراقبات، ص۴۳۷، ترجمه ابراهيم محدث بندري ويگی، انتشارات اخلاق.
۷. ↑ ملكی تبريزی، ميرزا جواد، المراقبات، ص۴۴۰، ترجمه ابراهيم محدث بندري ويگی، انتشارات اخلاق.
۸. ↑ بقره/سوره۲، آیه۱۹۸.    
۹. ↑ دوست محمدی، هادی، حج باشكوه ترين تجلي وحدت، ص۱۳۰، تبليغات السلامي.
۱۰. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، ج۹۸، ص۲۱۲.    
۱۱. ↑ شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة، ج۱۳، ص۵۵۹-۵۶۰.    
۱۲. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۷، ص۲۰۲.    
۱۳. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۷، ص۱۰۳.    
۱۴. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۷، ص۱۱۶.    
۱۵. ↑ شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۴۵۹.    
۱۶. ↑ شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة، ج۲۳، ص۱۲.    
۱۷. ↑ شیخ مفید، الإشراف، ص۳۰.    
۱۸. ↑ شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة، ج۸، ص۱۸۳.    
۱۹. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۵، ص۳۵.    
۲۰. ↑ شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة، ج۹، ص۴۰۳.    
۲۱. ↑ شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة ج۱۳، ص۵۵۵.    
۲۲. ↑ شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة، ج۱۳، ص۵۴۲.    
۲۳. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۹، ص۳۵.    
۲۴. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۹، ص۳۷.    
۲۵. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۹، ص۳۵.    
۲۶. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۸، ص۲۷۴.    
۲۷. ↑ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ج۸، ص۱۶۵.    
۲۸. ↑ ابوصلاح حلبی، الکافی فی الفقه، ص۱۹۸.    
۲۹. ↑ ابن ادریس حلی، السرائر، ج۱، ص۵۲۱.    
۳۰. ↑ قمی، عباس، مفاتیح الجنان، ص۳۴۲.    


• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج۴، ص۱۶۰-۱۶۱.    
• طیبه عطایی، سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «عرفه»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۱/۰۲/۰۷.    



جعبه ابزار