• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تاریخ مختصرالدول

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


تاریخ مختصرالدّول، کتابی است در تاریخ عمومی، به زبان عربی که تألیف ابن عبری (۶۲۳ـ۶۸۵)، دانشمند و مورخ مسیحی یعقوبی می‌باشد.



مؤلف این کتاب را از بخش نخست کتاب دیگرش در تاریخ عمومی، که به زبان سریانی بوده، ترجمه و تلخیص کرده و در اواخر عمر در مراغه به درخواست دوستان مسلمان خویش، مطالب تازه‌ای در تاریخ اسلام و مغول به آن افزوده است.
[۱] ابن عبری، تاریخ ایران باستان، ترجمه از دو متن سریانی و عربی از یوسف بنیان و محمدجواد مشکور، پیشگفتار مشکور، ص۲، چاپ محمدجواد مشکور، تهران ۱۳۲۶ش.
[۲] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، مقدمه ناشر، ص ز، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.



این کتاب به دَه « دولت » (بخش) تقسیم می‌شود.
هشت بخشِ نخست آن‌که یک سوم کتاب را دربرمی گیرند، بترتیب عبارت‌اند از:
دولت اولیا، در باره ویژگی‌ها و دستاوردهای فرهنگی ملل باستان و آفرینش آدم و حوّا و سرگذشت فرزندان آنان تا درگذشت موسی علیه‌السلام
[۳] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۴ـ۳۴، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

دولت داوران بنی اسرائیل، شامل تاریخ بنی اسرائیل پس از حضرت موسی تا روزگار شموئیل / سموئیل پیامبر
[۴] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۳۵ـ۴۳، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

دولت پادشاهان بنی اسرائیل، در باره سرگذشت بنی اسرائیل از زمان شموئیل تا لشکرکشی‌های بُختُنَصَّر ( بُخت نَصَّر ) آشوری به اورشلیم و اسارت یهودیان به دست او
[۵] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۴۴ـ۷۱، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

دولت پادشاهان کَلدانی، در باره اوضاع روزگار بختنصر و فرزندان او
[۶] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۷۲ـ ۷۸، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

دولت پادشاهان ایران، در باره سرگذشت پادشاهان هخامنشی طبق رویدادهای تاریخ یهود
[۷] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۷۹ـ۹۴، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
دولت پادشاهان بت پرست یونانی، در باره دوره اسکندر و جانشینان او
[۸] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۹۵ـ۱۰۷، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

دولت پادشاهان فرنگ، در باره تاریخ سرزمین روم از روزگار آوگوستوس تا زمان یوستی نیانوس سوم
[۹] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۱۰۸ـ۱۵۰، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

و دولت پادشاهان مسیحی یونانی، شاملِ تاریخ فرمانروایی روم شرقی ( بیزانس ) از زمان تیبریوس تا روزگار هراکلیوس / هرقل .
[۱۰] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۱۵۱ـ۱۵۷، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

بخش عمده تاریخ مختصرالدّول، با عنوان دولت نهم، دولت پادشاهان عرب مسلمان،
[۱۱] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۱۵۸ـ۴۸۱، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

در باره تاریخ جهان اسلام است که از زندگی حضرت محمد صلی اللّه علیه وآله وسلم
[۱۲] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۱۶۰ـ۱۶۳، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
آغاز می‌شود و پس از ذکر خلفای راشدین
[۱۳] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۱۶۸ـ ۱۸۵، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
تا پایان دوره عباسیان
[۱۴] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۱۸۷ـ ۴۷۵، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
را در برمی گیرد.
بخش آخر کتاب نیز به دولت مغولان در زمان هولاکو، آباقا و ارغون اختصاص دارد.
[۱۵] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۴۸۲ـ۵۲۲، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

آخرین رویداد تاریخی کتاب، قتل شمس الدین جوینی به دستور ارغون در ۵ شعبان ۶۸۳ است.
[۱۶] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۵۲۱ ـ۵۲۲، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.



برخی از ویژگی‌های برجسته این کتاب عبارت است از:
شرح زندگی فرهنگی هر دوره تاریخی؛ سرگذشت و آثار بزرگانی چون سلیمان،
[۱۷] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۵۲ ـ ۵۵، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

امپدوکلس ( انبادقلس ) و فیثاغورس ( فیثاغوروس )،
[۱۸] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۵۰ـ۵۱، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۹] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۷۷، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
هومر ( اومیروس )،
[۲۰] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۶۱، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
طالس / تالس / ثالیس، بَلینوس / بلیناس / آپولونیوس، اقلیدس و ارشمیدس
[۲۱] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۶۲-۶۳، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
، زردشت
[۲۲] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۸۲ ـ۸۳، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
و مانی
[۲۳] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۱۲۹ـ ۱۳۱، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

چگونگی ساخته شدن شهرها
[۲۴] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۵۰، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۲۵] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۶۶ـ۶۷، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

و وصف مفصّلی از مذاهب و فرقه‌های دینی و علوم و فلسفه اسلامی
[۲۶] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۱۶۷ـ ۱۶۸، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۲۷] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۲۱۳ـ۲۱۶، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

و شرح زندگی یهودیان و مسیحیان هر دوره.
[۲۸] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۱۲۱ـ۱۲۲، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۲۹] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۳۱۵ـ ۳۱۶، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

در برخی بخش‌های این کتاب مطالب تاریخی ارزشمندی مطرح شده است، از جمله نویسنده در چهار بخشِ نخست، در شرح رویدادهای پیامبران و پادشاهان یهودی و مسیحی، از نوشته های علمای مسیحی چون ائوسبیوس / اوسبیوس، آندرونیکوس و یعقوب رهاوی بهره گرفته
[۳۰] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۱۸، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۳۱] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۴۳، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۳۲] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۴۸، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۳۳] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۵۱، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
و گاه درباره روایت‌ها داوری و اظهارنظر کرده است.
[۳۴] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۱۱ـ‌۱۲، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

همچنین در ذکر روابط مغولان و مسیحیان، دیدگاه‌های صرفاً مسیحی را نقل نموده و از توجه و علاقه ایلخانان به مسیحیان سخن گفته است.
[۳۵] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۵۰۵ـ۵۰۶، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

مؤلف در اصل سریانی این کتاب و نیز در اثر دیگرش، تاریخ کلیسا، اطلاعات بیشتری از وضع مسیحیان این دوره آورده است.
[۳۶] برتولد اشپولر، تاریخ مغول در ایران، ج۱، ص۱۲، ترجمه محمود میرآفتاب، تهران ۱۳۶۵ش.

ابن عبری، پس از ابوریحان بیرونی
[۳۷] ابوریحان بیرونی، الا´ثار الباقیة عن القرون الخالیة، ج۱، ص۸۹، چاپ ادوارد زاخاو، لایپزیگ ۱۹۲۳.
[۳۸] ابوریحان بیرونی، الا´ثار الباقیة عن القرون الخالیة، ج۱، ص۱۱۱، چاپ ادوارد زاخاو، لایپزیگ ۱۹۲۳.
[۳۹] ابوریحان بیرونی، کتاب القانون المسعودی، ج۱، ص۱۵۵ـ۱۵۶، حیدرآباد دکن ۱۳۷۳ـ۱۳۷۵/ ۱۹۵۴ـ۱۹۵۶.
)، از معدود مورخان شرقی است که فهرست نسبتاً دقیقی از پادشاهان هخامنشی را آورده است.
در این فهرست، اسامی چهارده پادشاه با ذکر مدت سلطنت آنان و رویدادهای مهم روزگارشان طبق حوادث تاریخ یهود، از جمله آزاد شدن تبعیدیان یهودی به دستور کوروش
[۴۰] ابوریحان بیرونی، الا´ثار الباقیة عن القرون الخالیة، ج۱، ص۸۱-۸۲، چاپ ادوارد زاخاو، لایپزیگ ۱۹۲۳.
، آمده است.



۴.۱ - منابع یونانی و رومی


بررسی متن و اشارات مؤلف
[۴۱] ابوریحان بیرونی، الا´ثار الباقیة عن القرون الخالیة، ج۱، ص۸۳، چاپ ادوارد زاخاو، لایپزیگ ۱۹۲۳.
نشان می‌دهد که وی مطالب کتاب را از منابع یونانی و رومی گرفته و آن‌ها را با رویدادهای عهد عتیق
[۴۲] کتاب مقدس عهد عتیق، کتاب دانیال نبی، ۶ : ۱ـ۲۶.
[۴۳] کتاب مقدس عهد عتیق، کتاب عزرا، ۶ :۱۱ـ۲۲.
[۴۴] کتاب مقدس عهد عتیق، کتاب عزرا، ۷: ۱ـ ۲۸.
[۴۵] کتاب مقدس عهد عتیق، کتاب نحمیا، ۲: ۱ـ۹.
تکمیل کرده است.
ابن عبری شرحی از دولت اشکانی نمی‌دهد ولی در بخش هفتم به فرمانروایی آلکساندر سوروس ( اسکندروس قیصر )
[۴۶] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۱۲۶، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
به بعد اشاره می‌کند و در بخش هشتم درباره روابط دولت ساسانی و دولت روم شرقی مطالب فراوانی می‌آورد، از جمله روابط یوستی نیانوس و خسرو انوشیروان و پیدایی یک ستاره دنباله دار در آن زمان به نقل از منابع رومی،
[۴۷] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۱۴۸، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۴۸] پروکوپیوس، جنگهای ایران و روم، ج۱، ص۱۲۶، ترجمه محمد سعیدی، تهران ۱۳۶۵ش.
و روابط ماوریکیوس و هراکلیوس با خسروپرویز که مؤلف به اشتباه وی را خسرو انوشیروان دانسته است.
[۴۹] ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ص۱۵۲ـ۱۵۴، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.


۴.۲ - الکامل فی التاریخ ابن اثیر


یکی از منابع عمده تاریخ اسلامی مورد استفاده ابن عبری، الکامل فی التاریخ ابن اثیر بوده، گرچه وی با منابع دیگر، بویژه منابع سلجوقی، آشنا بوده است.

۴.۳ - تاریخ جهانگشای


وی تاریخ خوارزمشاهیان، اسماعیلیان و مغولان را از تاریخ جهانگشای خلاصه کرده
[۵۰] عباس اقبال آشتیانی، تاریخ مغول: از حمله چنگیز تا تشکیل دولت تیموری، ج۱، ص۴۹۲، تهران ۱۳۶۴ش.
و در شرح حوادث روزگار خود، خاصه آنچه به بین النهرین و سوریه مربوط می‌شود، مطالب تازه‌ای آورده است.

۴.۴ - تاریخ الحکماء ابن قفطی


در خصوص تاریخ علوم، مطالب کتاب بیشتر مبتنی بر تاریخ الحکماء ابن قِفْطی است.
[۵۱] جورج سارتون، مقدمه بر تاریخ علم، ج۲، بخش ۲، ص۲۲۱۳، ترجمه غلامحسین صدری افشار، تهران ۱۳۵۳ـ۱۳۵۷ش.



تاریخ مختصرالدّول نخستین بار در ۱۰۷۳/ ۱۶۶۳ به کوشش ادوارد پوکاک به لاتین ترجمه و در آکسفورد منتشر شد.
آنطون صالحانی متن عربی این کتاب را با مقابله نسخه‌های متعدد و مراجعه به اصل سریانی آن و منابع تاریخی اسلامی، تصحیح کرد و با افزودن حواشی و فهرست‌هایی در ۱۳۰۷/ ۱۸۹۰ در بیروت به چاپ رساند.
[۵۲] سرکیس، ج۱، ستون ۳۴۰.



حشمت اللّه ریاضی و محمدعلی تاج‌پور این کتاب را به فارسی ترجمه و در ۱۳۶۴ ش در تهران چاپ کردند.
عبدالمحمد آیتی نیز آن را در اوایل دهه شصت به فارسی ترجمه کرده و در ۱۳۷۷ ش در تهران به چاپ رسانده است.


(۱) کتاب مقدس عهد عتیق.
(۲) ابن عبری، تاریخ ایران باستان، ترجمه از دو متن سریانی و عربی از یوسف بنیان و محمدجواد مشکور، چاپ محمدجواد مشکور، تهران ۱۳۲۶ش.
(۳) ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۴) ابوریحان بیرونی، الا´ثار الباقیة عن القرون الخالیة، چاپ ادوارد زاخاو، لایپزیگ ۱۹۲۳.
(۵) ابوریحان بیرونی، کتاب القانون المسعودی، حیدرآباد دکن ۱۳۷۳ـ۱۳۷۵/ ۱۹۵۴ـ۱۹۵۶.
(۶) برتولد اشپولر، تاریخ مغول در ایران، ترجمه محمود میرآفتاب، تهران ۱۳۶۵ش.
(۷) عباس اقبال آشتیانی، تاریخ مغول: از حمله چنگیز تا تشکیل دولت تیموری، تهران ۱۳۶۴ش.
(۸) پروکوپیوس، جنگهای ایران و روم، ترجمه محمد سعیدی، تهران ۱۳۶۵ش.
(۹) جورج سارتون، مقدمه بر تاریخ علم، ترجمه غلامحسین صدری افشار، تهران ۱۳۵۳ـ۱۳۵۷ش.
(۱۰) سرکیس.

 
۱. ↑ ابن عبری، تاریخ ایران باستان، ترجمه از دو متن سریانی و عربی از یوسف بنیان و محمدجواد مشکور، پیشگفتار مشکور، ص۲، چاپ محمدجواد مشکور، تهران ۱۳۲۶ش.
۲. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، مقدمه ناشر، ص ز، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۳. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۴ـ۳۴، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۴. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۳۵ـ۴۳، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۵. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۴۴ـ۷۱، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۶. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۷۲ـ ۷۸، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۷. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۷۹ـ۹۴، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۸. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۹۵ـ۱۰۷، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۹. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۱۰۸ـ۱۵۰، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۰. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۱۵۱ـ۱۵۷، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۱. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۱۵۸ـ۴۸۱، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۲. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۱۶۰ـ۱۶۳، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۳. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۱۶۸ـ ۱۸۵، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۴. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۱۸۷ـ ۴۷۵، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۵. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۴۸۲ـ۵۲۲، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۶. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۵۲۱ ـ۵۲۲، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۷. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۵۲ ـ ۵۵، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۸. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۵۰ـ۵۱، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۹. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۷۷، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۰. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۶۱، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۱. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۶۲-۶۳، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۲. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۸۲ ـ۸۳، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۳. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۱۲۹ـ ۱۳۱، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۴. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۵۰، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۵. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۶۶ـ۶۷، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۶. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۱۶۷ـ ۱۶۸، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۷. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۲۱۳ـ۲۱۶، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۸. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۱۲۱ـ۱۲۲، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۹. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۳۱۵ـ ۳۱۶، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۳۰. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۱۸، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۳۱. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۴۳، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۳۲. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۴۸، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۳۳. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۵۱، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۳۴. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۱۱ـ‌۱۲، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۳۵. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۵۰۵ـ۵۰۶، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۳۶. ↑ برتولد اشپولر، تاریخ مغول در ایران، ج۱، ص۱۲، ترجمه محمود میرآفتاب، تهران ۱۳۶۵ش.
۳۷. ↑ ابوریحان بیرونی، الا´ثار الباقیة عن القرون الخالیة، ج۱، ص۸۹، چاپ ادوارد زاخاو، لایپزیگ ۱۹۲۳.
۳۸. ↑ ابوریحان بیرونی، الا´ثار الباقیة عن القرون الخالیة، ج۱، ص۱۱۱، چاپ ادوارد زاخاو، لایپزیگ ۱۹۲۳.
۳۹. ↑ ابوریحان بیرونی، کتاب القانون المسعودی، ج۱، ص۱۵۵ـ۱۵۶، حیدرآباد دکن ۱۳۷۳ـ۱۳۷۵/ ۱۹۵۴ـ۱۹۵۶.
۴۰. ↑ ابوریحان بیرونی، الا´ثار الباقیة عن القرون الخالیة، ج۱، ص۸۱-۸۲، چاپ ادوارد زاخاو، لایپزیگ ۱۹۲۳.
۴۱. ↑ ابوریحان بیرونی، الا´ثار الباقیة عن القرون الخالیة، ج۱، ص۸۳، چاپ ادوارد زاخاو، لایپزیگ ۱۹۲۳.
۴۲. ↑ کتاب مقدس عهد عتیق، کتاب دانیال نبی، ۶ : ۱ـ۲۶.
۴۳. ↑ کتاب مقدس عهد عتیق، کتاب عزرا، ۶ :۱۱ـ۲۲.
۴۴. ↑ کتاب مقدس عهد عتیق، کتاب عزرا، ۷: ۱ـ ۲۸.
۴۵. ↑ کتاب مقدس عهد عتیق، کتاب نحمیا، ۲: ۱ـ۹.
۴۶. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۱۲۶، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۴۷. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ج۱، ص۱۴۸، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۴۸. ↑ پروکوپیوس، جنگهای ایران و روم، ج۱، ص۱۲۶، ترجمه محمد سعیدی، تهران ۱۳۶۵ش.
۴۹. ↑ ابن عبری، تاریخ مختصرالدول، ص۱۵۲ـ۱۵۴، چاپ انطون صالحانی یسوعی، لبنان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۵۰. ↑ عباس اقبال آشتیانی، تاریخ مغول: از حمله چنگیز تا تشکیل دولت تیموری، ج۱، ص۴۹۲، تهران ۱۳۶۴ش.
۵۱. ↑ جورج سارتون، مقدمه بر تاریخ علم، ج۲، بخش ۲، ص۲۲۱۳، ترجمه غلامحسین صدری افشار، تهران ۱۳۵۳ـ۱۳۵۷ش.
۵۲. ↑ سرکیس، ج۱، ستون ۳۴۰.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «تاریخ مختصرالدول»، شماره۳۱۳۴.    



جعبه ابزار