تاریخ پس از ظهور (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«تاریخ پس از ظهور» اثر عربی سید محمد صدر، شرح وقایعی است که هنگام ظهور
امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف و پس از استقرار دولت او رخ می‌دهد.
کتاب با دو مقدمه از مترجم و مؤلف آغاز شده و مطالب در سه بخش و هر بخش در چندین فصل، ارائه شده است.
مباحث با بیان پاره‌ای از نشانه‌های پیش از ظهور، مانند جنگ‌های سفیانی،
فتنه دجال ، کشته شدن نفس زکیه و... آغاز شده و پس از نگاهی به حوادث هنگام ظهور، چگونگی شناخت امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف و
زمان و مکان ظهور بررسی شده است.
نویسنده روز ظهور مهدی موعود عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف را روز برآورده شدن آرزوی تمام انسان‌های منتظر دانسته و آگاهی از تحولات آن دوره را حاوی فواید فراوانی ارزیابی کرده و لازم شمرده است.
آخرین فصول به چگونگی تاسیس
دولت مهدوی و ویژگی‌های آن اختصاص دارد و به تحولات آن دوران در عرصه‌های سیاسی، علمی، اجتماعی و وفات امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف پرداخته است.
کتاب، جلد سوم از مجموعه چهار جلدی «موسوعه الامام المهدی علیه‌السّلام » بوده و یکی از منابع ارزشمند در زمینه معارف مهدوی به شمار می‌آید که در آن به شیوه‌ای نقادانه روایت‌های مربوط به حوادث و رویدادهای پیش و پس از ظهور، مورد بررسی قرار گرفته است.
اگرچه ممکن است، برخی مباحث مطرح شده در کتاب، محل بحث و گفت و گو باشد، اما در مجموع این کتاب می‌تواند بخش عمده‌ای از نیازهای
جامعه به آثار مستدل و متقن در زمینه معارف مهدوی را برآورده سازد.
مقدمه مترجم، ضمن نگاهی به زندگی مؤلف، به این نکته اشاره دارد که سخن از «تاریخ پس از ظهور»، به همان اندازه که جالب و درس آموز است، به همان اندازه نیز پرچالش و لبالب از نادانسته هاست؛ زیرا تنها منبع آگاهی از آن، روایات اندکی است که به گشودن روزنه‌ای محدود در برابر دیدگان ما بسنده کرده و در مواردی، دارای مشکلات و کاستی‌های فراوانی می‌باشد.
مقدمه مؤلف به بیان اهمیت مساله تاریخ آینده
جهان پرداخته و آن را وامدار بحث درباره امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف دانسته است؛ زیرا معتقد است این تاریخ، یکی از شاخه‌های مباحث مهدویت می‌باشد.
وی پس از توضیح مشکلات موجود در این بحث از قبیل رمزی بودن
روایات نقل شده، درباره حوادث آینده و کلی گویی آن‌ها، راه‌های برون رفت از این مشکلات را بررسی کرده است؛ از جمله رفع آن‌ها از طریق اصول کلی برگرفته از قرآن و سنت.
بخش اول، به نشانه‌ها و مقدمات ظهور پرداخته و بعد از بیان مسائل اصلی که روز موعود برمبنای آن‌ها پدید می‌آید، ارتباط روز ظهور با برنامه کلی الهی برای بشریت را بررسی کرده است.
نویسنده در این بخش، درباره نتایج و تاثیرات
غیبت کبری در دوران پس از ظهور، نسبت به خود امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف ، اصحاب و امت اسلامی سخن گفته و معتقد است غیبت کبری در مفهوم پردامنه‌اش، می‌تواند سه معنا داشته باشد:
۱- به تاخیر افتادن روز موعود تا زمانی دور و موعودی نامعلوم.
۲- طول عمر امام و معاصر بودن وی با نسل‌های بسیاری از امت اسلامی.
۳- غیبت
رهبر و بی اطلاعی مردم از شخص او.
وی تعیین زمان ظهور از نظر شرایط و نشانه‌ها را به معنای تعیین زمان ظهوری که در روایات از آن نهی شده، ندانسته و کوشیده است تا خواننده را از برخی عناوین کلی که تصور می‌شود، رویکرد
عقاید مهدوی بدان سوست، در چهار محور زیر، آگاه سازد:
۱- دینی که امام علیه‌السّلام بدان می‌گرود و به جهانیان اعلام می‌نماید.
۲- مذهبی که برمی گزیند.
۳- موضع او در برابر مفاهیمی چون: نژادپرستی، ملی گرایی و...
۴- شباهت یا عدم شباهت نظام حکومتی مهدوی با نظام‌های پیش از ظهور؛ مانند: سرمایه داری و سوسیالیسم.
در مبحث بررسی علائم ظهور، هر چند نویسنده معتقد است، در مورد علائمی همچون شورش سفیانی، فتنه دجال و کشته شدن
نفس زکیه ، در کتاب «تاریخ الغیبه الکبری» به اندازه کافی بحث کرده، ولی در این بخش، تحلیل جدیدی از آن‌ها بدست داده است.
دوم، حوادث دروان ظهور و برپایی دولت جهانی
امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف تا وفات ایشان را بررسی کرده است.
درباره مدت حکومت امام مهدی علیه‌السّلام ، دو گونه روایات وجود دارد: شماری مدت حاکمیت امام علیه‌السّلام را ده سال یا کمتر دانسته و شماری بیشتر از ده سال که روایات دسته نخست، شهرت بیشتری داشته و مؤلف در تحلیلی مبسوط، همان را ترجیح داده است.
نویسنده مهم‌ترین مؤلفه ایدئولوژی دولت مهدوی را امر جدید و کتاب جدیدی دانسته است که آن امام علیه‌السّلام خواهد آورد و معتقد است، عباراتی هم چون سنت و دعوت جدید، به این معنا نیست که امام عصر علیه‌السّلام مردم را به
دین جدید دعوت می‌نماید. نویسنده به طور مستوفی، برای ارائه برداشتی صحیح و فراگیر از این روایات، به تلاشی درخور پرداخته است.
وی درمور ضمانت‌هایی که برای تحقق سریع
عدالت در جهان وجود خواهد داشت، به سه نوع ضمانت اشاره کرده است: ۱. ضمانت‌های موجود در سطح جامعه ۲. ویژگی‌های شخصیتی امام علیه‌السّلام ۳. خصوصیات یاران آن حضرت.
مؤلف، پس از نقل روایاتی که به قابلیت‌های فرماندهی در یاران امام علیه‌السّلام اشاره دارند، به ذکر روایاتی منسوب به
امام علی علیه‌السّلام پرداخته که به طور مبسوط، نام و شهر یاران خاص امام مهدی علیه‌السّلام در آن آمده و در ادامه، این روایات را
نقد و رد کرده است.
ایشان سخن از روش‌های تربیتی امام علیه‌السّلام را به دلیل عدم اطلاع از جزئیات آن، بحثی اجمالی دانسته است؛ زیرا معتقد است تفصیل این بحث، در عرصه ظهور روشن می‌گردد و لذا، تنها به طرح عناوین کلی و روش‌های قابل درکی که مطابق با اصول کلی اسلامی است، بسنده کرده و در ادامه، به بیان برخی
روایات و نقد و بررسی آن‌ها پرداخته است.
نویسنده در سوم، به طور خلاصه، به بررسی جهان پس از امام مهدی علیه‌السّلام ، ویژگی‌های دولت و جامعه مهدوی و برپیایی
قیامت پرداخته و تفصیل آن را مؤکول به کتاب بعدی خود با عنوان «الیوم الموعود بین الفکر المادی و الدینی» کرده است.
از جمله مباحث مورد نقد کتاب، مطالبی است که در فصل آزمون امام از یاران خاص و امت اسلامی مطرح شده است.
در بخشی از این فصل، نویسنده حدیثی را مطرح کرده و در ادامه به بیان و تفسیر حدیث طبق برداشت خود پرداخته است. ایشان در این برداشت، از لغزش ۳۰۱ نفر از این یاران خاص و سرکشی آنان برضد امام مهدی علیه‌السّلام و در نهایت، کشته شدنشان به دست حضرت خبر می‌دهد! هر چند خود نویسنده نیز در ادامه با ذکر دلایلی این روایت را قابل مناقشه دانسته، آن را نمی‌پذیرد؛ اما به نظر می‌رسد، این بخش، نیاز به نقد و بررسی بیشتری دارد.
با آن که پاره‌ای از مطالب، محل گفتگو بوده و نویسنده در برخی مسائل؛ همچون
معجزه ، رجعت و تاثیر غیبت در تکامل رهبری امام مهدی علیه‌السّلام دارای دیدگاه‌های خاصی است؛ اما در نگاهی کلی، کتاب اثری ارزشمند است که چارچوب مباحث آن، علمی و تحلیلی بوده و هر کدام از عناوین آن می‌تواند فتح بابی نوین در پژوهش‌های مهدوی باشد.
کتاب توسط سید حسن سجادپور به فارسی ترجمه شده که علاوه بر رعایت
امانت در
ترجمه ، روانی و کاربرد ادبیات روز، بر زیبایی آن افزوده است.
فهرست مطالب در ابتدای کتاب و کتاب نامه مهم‌ترین منابع مورد استفاده مؤلف، در انتهای کتاب آمده است.
پاورقی‌ها توسط مترجم نوشته شده و بیشتر به ذکر منابع پرداخته است.
نرم افزار تاحضور، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
