• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تاریخ یزد

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


تاریخ یزد، نخستین تاریخ محلی یزد، نوشته جعفر بن محمد یزدی مشهور به جعفری می‌باشد.



از تاریخ دقیق تولد مؤلف اطلاعی در دست نیست؛ به استناد شعری که وی در ۸۰۹ در وصف باغ امیرشاهی سروده
[۱] جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۱۷۴ـ۱۷۵، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
و نیز مقدمه تاریخ جدید یزد (تألیف پس از ۸۶۲) ــ که مؤلف در آن به گونه‌ای از جعفری یاد کرده که به نظر می‌رسد او در آن زمان درگذشته بوده است
[۲] احمد بن حسین کاتب یزدی، تاریخ جدید یزد، مقدمه افشار، ص۸، ج۱، ص۶، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۵۷ش.
ــ می‌توان گفت که جعفری در نیمه دوم قرن هشتم به دنیا آمده است.
وی با تخلص «جعفری» شعر می‌سروده است و این نام احتمالاً نشانه علاقه او به امام‌زاده ابوجعفر محمد بن عبیداللّه (متوفی ۴۲۴) بوده است.
[۳] جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۱۳۳، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
[۴] جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۱۹۴، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.



مؤلف، این کتاب را در ۸۴۵
[۵] جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۱۸، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
[۶] جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، نسخه خطی کتابخانه پطرزبورگ، گ ۶۴۰.
و به نام ضیاءالدین مسعود، از وزرای یزد، نوشته است.
[۷] جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۲۲، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.



تاریخ یزد شامل ده قسم است: قسم اول قصه دارا و اسکندر و زندان ساختن او،
[۸] جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۲۳ـ۲۷، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
قسم دوم ذکر ملوک فرس،
[۹] جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۲۸ـ۳۲، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
قسم سوم در ذکر عماراتی که در زمان بنی امیه و بنی عباس و ابومسلم و یعقوب لیث و آل سبکتگین ساخته شده است،
[۱۰] جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۳۳ـ۳۴، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
قسم چهارم در باره سپردن حکومت یزد از جانب سلطان طغرل سلجوقی به علاءالدوله گرشاسب بن فرامرز کالیجار،
[۱۱] جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۳۵ـ ۳۸، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
قسم پنجم در ذکر اتابکان،
[۱۲] جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۳۹ـ۴۶، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
قسم ششم در ذکر سلاطین بنی مظفر
[۱۳] جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۴۷ـ۵۵، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
و قسم هفتم تا پایان قسم دهم در وصف مساجد، منابر، مدارس، خانقاه‌ها، مزار اولیا، مقابر، باغستان‌ها و قنات‌ها.
[۱۴] جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۵۶ـ۱۹۰، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.



از جمله ویژگی‌های این کتاب ذکر مسیر قنات‌هاست که در دیگر تاریخ‌های محلی این جزئیات دیده نمی‌شود،
[۱۵] جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۱۷۸ـ۱۷۹، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
و نیز آوردن اشعاری از مؤلف و دیگر گویندگان در وصف بنا‌ها که بر کتیبه عمارات نوشته شده بوده است.
این اشعار وضع آبادانی یزد را در قرن نهم روشن می‌کند.
ذکر تاریخ بنا از دیگر ویژگی‌های این کتاب است.
[۱۶] جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۵۱ ـ۵۲، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
[۱۷] جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۸۶ ـ۸۷، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
[۱۸] جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۱۳۳، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.

اطلاعاتی که راجع به مدرسه‌ها، مسجدها، باغ‌ها، قنات‌ها و دیگر آثار یزد در این کتاب وجود دارد، مفید و تازه و دقیق است.
[۱۹] جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۱۰، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.

افزون براین، به دلیل حاکمیت سلسله کاکویه، اتابکان، آل مظفر و والیان تیمور در یزد، اطلاعات دست اولی در باره آنان به دست می‌دهد.
[۲۰] جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۱۰، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.



تاریخ یزد مأخذ اصلی محمد بن حسین بن علی کاتب در تألیف تاریخ جدید یزد بوده است.


نثر تاریخ یزد انسجام و پختگی کتاب ظفرنامه نوشته شرف الدین علی یزدی، همشهری و همدوره جعفری، را ندارد، شیوه نگارش آن بسیار عادی است و حاوی خطا‌هایی هم هست.
[۲۱] جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۹، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.



این کتاب را نخستین بار ایرج افشار در ۱۳۳۸ش در تهران چاپ کرد و در ۱۳۴۳ش تجدید چاپ شد.


از جعفری دو اثر دیگر به نام‌های تاریخ کبیر و تاریخ جعفری یا تاریخ واسط موجود است.


(۱) جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
(۲) احمد بن حسین کاتب یزدی، تاریخ جدید یزد، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۵۷ش.

 
۱. ↑ جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۱۷۴ـ۱۷۵، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
۲. ↑ احمد بن حسین کاتب یزدی، تاریخ جدید یزد، مقدمه افشار، ص۸، ج۱، ص۶، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۵۷ش.
۳. ↑ جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۱۳۳، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
۴. ↑ جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۱۹۴، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
۵. ↑ جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۱۸، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
۶. ↑ جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، نسخه خطی کتابخانه پطرزبورگ، گ ۶۴۰.
۷. ↑ جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۲۲، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
۸. ↑ جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۲۳ـ۲۷، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
۹. ↑ جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۲۸ـ۳۲، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
۱۰. ↑ جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۳۳ـ۳۴، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
۱۱. ↑ جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۳۵ـ ۳۸، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
۱۲. ↑ جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۳۹ـ۴۶، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
۱۳. ↑ جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۴۷ـ۵۵، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
۱۴. ↑ جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۵۶ـ۱۹۰، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
۱۵. ↑ جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۱۷۸ـ۱۷۹، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
۱۶. ↑ جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۵۱ ـ۵۲، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
۱۷. ↑ جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۸۶ ـ۸۷، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
۱۸. ↑ جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۱۳۳، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
۱۹. ↑ جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۱۰، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
۲۰. ↑ جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۱۰، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.
۲۱. ↑ جعفر بن محمد جعفری، تاریخ یزد، ج۱، ص۹، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۳ش.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «تاریخ یزد»، شماره۳۱۴۷.    



جعبه ابزار