تخطئه کریمی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تخطئه یعنی احتمال عدم مطابقت نظر
مجتهد با
حکم واقعی است.
تخطئه، مقابل
تصویب بوده و در
لغت ، به معنای نسبت دادن خطا به کسی، و در
اصطلاح ، به معنای احتمال خطای مجتهد در دست یابی به
حکم واقعی عدم اصابت به حکم واقعی می‌باشد.
علمای امامیه معتقد به تخطئه بوده و بر این باورند که
خداوند متعال برای هر واقعه‌ای یک حکم واقعی دارد که در
لوح محفوظ در حق همگان - چه
عالم ، چه
جاهل ، چه
مسلمان و چه
کافر - ثابت است و همه ما به همان واقع مکلف‌ایم و
امارات نیز طریق به واقع هستند، اما
استنباط مجتهد گاهی مطابق آن حکم واقعی بوده و او «
مصیب» است، که در این صورت،
حکم واقعی در حق مجتهد و مقلدان وی
منجّز می‌باشد، و گاهی هم رای مجتهد برخلاف واقع بوده و او «
مخطیء» می‌باشد، که در این صورت او و مقلدانش معذورند.
شعار
علمای شیعه که تخطئه را پذیرفته‌اند این است: «للمصیب اجران و للمخطیء اجر واحد»؛ یعنی مجتهدی که در
اجتهاد خود به حکم واقعی دست می‌یابد دو
پاداش دارد، اما مجتهدی که با وجود به کارگیری تمام سعی خود، به حکم واقعی نمی‌رسد، فقط یک پاداش دارد.
علمای شیعی و
سنی در
عقلیات در غیر
احکام شرعی ،
موضوعات خارجی و
احکام عقلی غیر مربوط به
حکم شرعی به اتفاق، به تخطئه اعتقاد دارند؛ یعنی برآن ند که ممکن است حکم مجتهد نسبت به آنها مطابق واقع و یا مخالف آن باشد.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «تخطئه».
