• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تذکیه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



تذکیه‏ به شرایطی که برای پاک و حلال کردن گوشت حیوانات در اسلام قرار داده شده می گویند





تذکیه در حیوان حلال گوشت عبارت است از پاک گردانیدن اجزاى حیوان و حلال کردن خوردن گوشت آن، و در حیوان حرام گوشت، پاک گردانیدن اجزاى آن. در فقه، بابى مستقل با عنوان «صید و ذباحه» متکفّل احکام تذکیه است. برخى نیز عنوان باب را به جاى «صید و ذباحه» خود «تذکیه» قرار داده‏اند.



احکام مترتّب بر تذکیه یا به لحاظ خود تذکیه- به عنوان فعلى از افعال داراى اثر- است یا به لحاظ حیوان قابل تذکیه یا به لحاظ تذکیه ‏کننده (فاعل تذکیه) و یا به لحاظ آلات تذکیه.
تذکیه حیوان، امرى مباح و جایز است.



گونه‏هاى تذکیه عبارت است از: ذبح در غیر شتر، نحر در شتر، شکار در حیوانات وحشى، ماهی و ملخ و تبعیت در جنین که به تبع تذکیه مادر، جنین در رحم نیز مذکى خواهد بود.



در ذبح نحر و شکار در غیر ماهی و ملخ، تذکیه با آلات خاصّى محقّق مى‏شود. آلت تذکیه در ذبح و نحر باید از جنس آهن تیز و برنده باشد و در شکار، سلاحى برنده باشد به‏گونه‏اى که حیوان به سبب تیزى و برندگى از پا درآید؛ چنان‏که شکار با سگ شکاری نیز جایز است



حیوانات حلال گوشت، قابل تذکیه‏اند. حیوانات‏ حرام‏ گوشتى که ذاتا نجس هستند (سگ و خوک)همچنین انسان، قابل تذکیه نیستند. حیوانات حرام‏ گوشتى که پاکند چنانچه از درندگان باشند مانند شیر، پلنگ و عقاب بنابر قول مشهور قابل تذکیه‏اند؛ ولى در تذکیه‏پذیر بودن مسخ‏ شدگان، مانند فیل و میمون و نیز حیوانات حرام‏گوشت دریایى، همچنین حشرات داراى خون جهنده (جانوران ساکن در زیر زمین) همچون موش و نیز غیر آنها از حیوانات حرام‌گوشت اختلاف است.
لازم به یادآورى است، تذکیه در حیوانات حرام‏ گوشتى که خون جهنده ندارند موضوعیت ندارد؛ چه آنکه آنها در هرحال پاک هستند.



در تذکیه‏ کننده به نحو ذبح یا نحر یا شکار در غیر ماهی و ملخ، اسلام، عقل و بنابر قولى، ایمان (شیعه دوازده امامى بودن) شرط است. کودک نیز با علم به نحوه تذکیه و قدرت بر آن صحیح است مذکى باشد. در صحّت تذکیه اهل کتاب اختلاف است.



تذکیه حیوانات حلال گوشت داراى خون جهنده موجب حلّیت گوشت و طهارت همه اجزاى بدن آنها مى‏گردد و تذکیه حیوانات حلال گوشتى که خون جهنده ندارند مانند ماهى، هرچند موجب حلّیت آن مى‏شود لیکن طهارت آن از آثار تذکیه به شمار نمى‏رود؛ زیرا درهرحال پاک است. تذکیه حیوانات حرامگوشت موجب طهارت اجزاى بدن آنها مى‏شود؛ ازاین‏رو،پوست آنها در غیر نماز قابل استفاده است.



تذکیه حیوان در صورت عدم علم به آن از چند راه اثبات مى‏شود: در دست مسلمان بودن؛ در بازار مسلمانان بودن در سرزمین مسلمان ان بودن (اگر گوشتى در سرزمین مسلمانان یافت شود محکوم به تذکیه است)
[۱۲] مهذب الاحکام ج۱،ص۳۲۳- ۳۲۹
و بنابر قول برخى، منقبض شدن در آتش. هرگاه تکه گوشتى در جایى- مانند بیابان- یافت شود و مذکى بودن آن مشکوک باشد، نشانه‏اى نیز نداشته باشد، در آتش انداخته مى‏شود اگر منقبض شد حکم به تذکیه آن مى‏گردد.

۸.۱ - اصل عدم تذکیه


از قواعد مشهور فقه ى که در باب صید و ذباحه مطرح شده، اصل عدم تذکیه هنگام شک در تذکیه است. منشأ شک در تذکیه یا شبهه موضوعی است و یا شبهه حکمی . شک در تذکیه از نوع اوّل، یا به جهت شک در قابلیت حیوان براى تذکیه است و یا به جهت شک در تحقّق شرایط تذکیه.
اصل عدم تذکیه در فرض دوم جارى و جریان آن در فرض اوّل محل اختلاف است.
شک در تذکیه از نوع دوم نیز یا به جهت عدم آگاهى از قابلیت حیوان براى تذکیه است و یا به جهت شک در شرطیت چیزى در تحقّق تذکیه.
جریان اصل عدم تذکیه در موارد شبهه حکمی مورد اختلاف است. البتّه برخى بر قابلیت هر حیوان براى تذکیه- جز آنچه عدم قابلیت آن به دلیل ثابت شده است- ادّعاى اجماع کرده‏اند؛ بنابر این در فرض شک در قابلیت- چه در شبهه موضوعی و چه در شبهه حکمی- حکم به قابلیت مى‏شود و نیازى به اجراى اصل حلّیت و طهارت نیست.
بحث دیگر مطرح در اینجا این است که آیا مفاد اصل عدم تذکیه تنها حرمت خوردن گوشت حیوان و عدم صحت نماز با آن است یا نجاست نیز مى‏ باشد؟ مشهور قول دوم است.
[۱۷] مصباح الاصول ج۳،ص۱۱۶-۱۱۸
[۱۸] مصباح الاصول ج۲،ص۳۱۰- ۳۱۵
[۱۹] تهذیب الاصول (سبزوارى)ج۲،ص ۱۸۰-۱۸۵




 
۱. مستند الشیعة ۱۵ج،ص۲۷۸    
۲. . جواهر الکلام ج۳۶، ۱۹۲-۱۹۹    
۳. جواهر الکلام ج۳۶،ص۲۵۳-۲۵۵    
۴. جواهر الکلام ج۳۶، ۱۹۲    
۵. جواهر الکلام ج۳۶،ص۱۶۷-۱۸۰    
۶. جواهر الکلام ج۳۶،ص۷۹-۹۰    
۷. مستند الشیعة ج۱۵،ص۳۲۸-۳۲۹    
۸. مستند الشیعه ج۱۵،ص۳۷۸-۳۹۳    
۹. فقه الصادق ج۲۴،ص۷۰-۷۳    
۱۰. جواهر الکلام ج۳۶،ص۸۰    
۱۱. مستند الشیعة ج۱،ص۳۵۱- ۳۵۴    
۱۲. مهذب الاحکام ج۱،ص۳۲۳- ۳۲۹
۱۳. جواهر الکلام ج۳۶،ص۴۰۲    
۱۴. فوائد الاصول ج۳،ص۳۸۰- ۳۸۵    
۱۵. الحاشیة علی الکفایة (بروجردی)ج۲،ص۲۴۲-۲۴۳     .
۱۶. حقایق الاصول ج۲،ص۲۵۶-۲۶۱    
۱۷. مصباح الاصول ج۳،ص۱۱۶-۱۱۸
۱۸. مصباح الاصول ج۲،ص۳۱۰- ۳۱۵
۱۹. تهذیب الاصول (سبزوارى)ج۲،ص ۱۸۰-۱۸۵




جمعي از پژوهشگران زير نظر سيد محمود هاشمي شاهرودي فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج‏۲، ص۴۲۶-۴۲۸



جعبه ابزار