• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تفاسیر قرن ششم قمری•

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



تفاسیر قرن ششم قمری، به تقاسیری می‌گویند که در قرن ششم قمری نوشته شده است.



در این قرن، به دلیل آرامش نسبی جوامع شیعی، مفسران بزرگی به تفسیر قرآن همت گماشتند و تفسیرهای مهمی پدید آمد.


برخی از تفسیرهای مهم شیعی قرن ششم هجری از این قرارند:
۱. جامع التفسیر (جامع التفاسیر)، اثر ابوالقاسم حسین بن محمد بن مفضل معروف به راغب اصفهانی (م ۵۰۰ یا ۵۰۲ ق). قاضی بیضاوی (م ۶۸۵ق) از این تفسیر بسیار نقل کرده است.
۲. معالم التنزیل (تفسیر فراء)، تالیف ابومحمد حسین بن مسعود بن محمد بغوی، معروف به فراء بغوی (م ۵۱۶ ق). این تفسیر پس از چاپ در بمبئی و مصر، در ایران در چهار جلد چاپ سنگی منتشر شده است.
۳. مجمع البیان تالیف ابوعلی فضل بن حسن طبرسی (م ۵۴۸ق) که میان تفسیرهای شیعه، جایگاه و منزلت خاص و به اتفاق شیعه و سنی ، استحکام و اتقان خاصی دارد. شیخ عبدالمجید سلیم، مفتی مصر و رئیس اسبق دانشگاه اسلامی الازهر می‌گوید: "مجمع البیان کتابی گران سنگ، سرشار از دانش و معرفت و آکنده از فواید و معانی با ترتیبی نیکو و شایسته است. اگر بگویم این تفسیر سرآمد همه تفاسیر قرآن و مرجع دانش‌ها و مباحث قرآنی است، مبالغه و گزاف نگفته و راه خطا نپیموده‌ام".
۴. مفاتیح الاسرار و مصابیح الابرار نوشته ابوالفتح محمد بن عبدالکریم شهرستانی (م ۵۴۸ق) که مفسر در شرح آیات قرآن کریم بیشتر از حکمت، فلسفه، کلام و مسائل عقلی بهره گرفته است. این تفسیر از مخطوطات کتابخانه مجلس شورای اسلامی است و اخیرا چاپ شده است.
۵. روض الجنان و روح الجنان به زبان فارسی، تالیف ابوالفتوح جمال الدین حسین معروف به شیخ ابوالفتوح رازی (م پس از ۵۸۵ق) قدیم‌ترین تفسیر مفصل شیعی که به شیوه کلامی - فلسفی و ادبی تالیف شده است. تاریخ تالیف این تفسیر بین سال‌های ۵۱۵ - ۵۴۵ ق است. نسخه‌های کهن این تفسیر، امروزه در کتابخانه‌های بزرگ ایران و جهان موجود است. این تفسیر تاکنون چهاربار چاپ شده است.
۶. عین المعانی فی تفسیر السبع المثانی اثر شیخ ابوعبدالله محمد بن طیفور سجاوندی غزنوی مشهور به ابن طیفور (م ۵۰۶ق) این تفسیر در چند جلد، به زبان عربی و به شیوه ادبی نگارش یافته است. گفته شده تنها نسخه باقی مانده از این کتاب، نسخه موجود در قاهره است.
۷. تفسیر بیهقی اثر ظهیرالدین ابوالحسن علی فرزند ابوالقاسم زید بیهقی (م ۵۶۵ق). مؤلف، پنج تفسیر در علوم مختلف قرآن نگاشته است.
۸. بیان التنزیل از رشیدالدین ابوعبدالله محمد بن علی بن شهرآشوب سروی مازندرانی (م ۵۸۸ق) که در شان نزول آیات قرآن کریم است و از هر سوره آیاتی را به شیوه‌ای سودمند تفسیر کرده است. این تفسیر در سال ۱۳۲۸ در تهران چاپ شده است.
۹. مختصرالتبیان اثر ابن کیان، در یک جلد و به زبان عربی که در فهارس نسخ خطی از آن یاد شده است.
۱۰. البصائر فی الوجوه و النظائر تالیف شیخ ظهیرالدین ابوجعفر محمد که به زبان فارسی در معانی مختلف الفاظ قرآن کریم و به حروف الفبا ترتیب یافته است.


و از تفسیرهای اهل سنت در این قرن می‌توان به نمونه‌های ذیل اشاره کرد:
۱. احکام القرآن علی بن محمد طبری؛
۲. الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التاویل، تالیف ابوالقاسم محمود بن عمر بن احمد زمخشری (م ۵۳۸ ق)؛
۳. المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز تالیف ابن عطیه، ابومحمد عبدالحق ابن غالب بن عبدالرحمان بن غالب محربی (م ۵۴۱ ق)؛
۴. زاد المسیر فی علم التفسیر (تفسیر ابن جوزی)، به زبان عربی، اثر جمال الدین عبدالرحمان بن علی جوزی (م ۵۹۷ق).
[۱] شفیعی، محمد، مفسران شیعه، ص۸۹.
[۲] صدرحاج سیدجوادی، احمد، ۱۲۹۶ -، دائرة المعارف تشیع، ج۴، ص۵۰۸.
[۳] عقیقی بخشایشی، عبد الرحیم، ۱۳۲۲ -۱۳۹۱، طبقات مفسران شیعه، ج۲، ص(۱۰۸-۱۸۹).



مفسران قرن ششم.


۱. شفیعی، محمد، مفسران شیعه، ص۸۹.
۲. صدرحاج سیدجوادی، احمد، ۱۲۹۶ -، دائرة المعارف تشیع، ج۴، ص۵۰۸.
۳. عقیقی بخشایشی، عبد الرحیم، ۱۳۲۲ -۱۳۹۱، طبقات مفسران شیعه، ج۲، ص(۱۰۸-۱۸۹).



فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «تفاسیر قرن ششم قمری».    



جعبه ابزار