تقوا و اتحاد (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

تقوا زمینه ساز ایجاد اتحاد در بین امت اسلامی و پرهیز از ایجاد اختلاف است.

---

تقوا، زمینه ساز تمسک به حبل الله و نیل به وحدت است:
یـایها الذین ءامنوا اتقوا الله حق تقاته... • واعتصموا بحبل الله جمیعـا ولا تفرقوا...
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! آن گونه که حق تقوا و پرهیزکاری است، از خدا بپرهیزید! ... . و همگی به ریسمان خدا (قرآن و اسلام، و هرگونه وسیله وحدت)، چنگ زنید، و پراکنده نشوید! .... .

یا ایها الذین آمنوا اتقوا الله حق تقاته، در این آیه نخست دعوت به تقوی شده است تا مقدمه‌ای برای دعوت به سوی اتحاد باشد، در حقیقت دعوت به اتحاد بدون استمداد از یک ریشه اخلاقی و عقیده‌ای بی اثر و یا بسیار کم اثر است، به همین دلیل در این آیه کوشش شده است تا عوامل ایجاد کننده اختلاف و پراکندگی در پرتو ایمان و تقوی تضعیف گردند، لذا افراد با ایمان را مخاطب ساخته و می‌گوید: همگی از خدا بپرهیزید و حق تقوی و پرهیزگاری را انجام دهید.
در اینکه منظور از حق تقوی چیست؟ در میان مفسران سخن بسیار است اما شک نیست که حق تقوی آخرین و عالیترین درجه پرهیزگاری است، که پرهیز از هر گونه گناه و عصیان و تعدی و انحراف از حق را شامل می‌گردد، و لذا در تفسیر درالمنثور از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و در تفسیر عیاشی و معانی الاخبار از امام صادق علیه‌السلام نقل شده که در تفسیر حق تقوی فرمودند: ان یطاع فلا یعصی و یذکر فلا ینسی (و یشکر فلا یکفر)
یعنی: حق تقوی و پرهیزگاری این است که پیوسته اطاعت فرمان او کنی، و هیچگاه معصیت ننمایی، همواره به یاد او باشی، و او را فراموش نکنی، و در برابر نعمت‌های او شکرگزار باشی و کفران نعمت او ننمایی. در آیه بحث نهایی که همان ((مساءله اتحاد و مبارزه با هرگونه تفرقه) ) باشد مطرح شده و می‌فرماید: ((همگی به ریسمان الهی چنگ بزنید، و از هم پراکنده نشوید)) (و اعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا) درباره اینکه منظور از ((حبل الله) ) (ریسمان الهی) چیست؟ مفسران احتمالات مختلفی ذکر کرده‌اند، بعضی می‌گویند منظور از آن قرآن است، و بعضی می‌گویند اسلام، و بعضی دیگر گفته‌اند منظور خاندان پیامبر و ائمه معصومین علیهم‌السلام هستند.

---

تقوا، زمینه ساز اتحاد و پرهیز از اختلاف است:
وان هـذه امتکم امة واحدة وانا ربکم فاتقون• فتقطعوا امرهم بینهم زبرا کل حزب بما لدیهم فرحون.
و اين امت شما امّت واحدى است و من پروردگار شما هستم پس، از مخالفت فرمان من بپرهيزيد! امّا آنها كارهاى خود را در ميان خويش به پراكندگى كشاندند، و هر گروهى به راهى رفتند (و عجب اينكه) هر گروه به آنچه نزد خود دارند خوشحالند!
ولما جاء عیسی بالبینـت قال قد جئتکم بالحکمة ولابین لکم بعض الذی تختلفون فیه فاتقوا الله واطیعون.
و هنگامی که عیسی دلایل روشن (برای آنها) آورد گفت: «من برای شما حکمت آورده‌ام، و آمده‌ام تا برخی از آنچه را که در آن اختلاف دارید روشن کنم پس تقوای الهی پیشه کنید و از من اطاعت نمایید!

آیه همه پیامبران و پیروان آنها را به توحید و تقوی دعوت کرده چنین می‌گوید: همه شما امت واحدی هستید (و تفاوت‌های میان شما و همچنین پیامبرانتان هرگز دلیل بر دوگانگی و چندگانگی نیست) (و ان هذه امتکم امة واحدة). و من پروردگار شما هستم، از مخالفت فرمان من بپرهیزید (و انا ربکم فاتقون).
به این ترتیب، آیه فوق به وحدت و یگانگی جامعه انسانی، و حذف هرگونه تبعیض و جدایی دعوت می‌کند، همانگونه که او پروردگار واحد است انسان‌ها نیز امت واحد هستند. به همین دلیل باید از یک برنامه پیروی کنند همانگونه که پیامبرانشان نیز به آئین واحدی دعوت می‌کردند که اصول و اساس آن همه جا یکی بود: توحید و شناسایی حق، توجه به معاد و زندگی تکاملی بشر و استفاده از طیبات و انجام اعمال صالح، و حمایت از عدالت و اصول انسانی. بعضی از مفسران امت را در اینجا به معنی دین و آئین می‌دانند، نه به معنی جمعیت و جماعت، در حالی که ضمیر جمع در جمله انا ربکم شاهد بر آن است که منظور از امت همان جماعت انسانها است.
و لذا در تمام مواردی که کلمه امت در قرآن مجید به کار رفته همین معنی جمعیت و گروه از آن اراده شده است، مگر در بعضی از موارد استثنایی که توام با قرینه خاصی بوده و امت مجازا به معنی مذهب به کار رفته است، مانند انا وجدنا آباءنا علی امة و انا علی آثارهم مهتدون. ما پدران خود را بر مذهبی یافتیم و از آنها پیروی می‌کنیم.
قابل توجه اینکه مضمون همین آیه با تفاوت مختصری در سوره انبیاء آیه ۹۲ آمده است (ان هذه امتکم امة واحدة و انا ربکم فاعبدون) در حالی که قبل از آن شرح حال بسیاری از انبیاء بیان شده است و در واقع هذه، اشاره به امتهای انبیای پیشین است که همه از دیدگاه فرمان الهی امت واحده بودند و همگی به دنبال یک هدف در حرکت.
آیه بعد (به دنبال دعوتی که به وحدت و یگانگی در آیه قبل شد) انسانها را از پراکندگی و اختلاف با این عبارت بر حذر می‌دارد: اما آنها کارهای خود را به پراکندگی کشاندند و هر گروهی به راهی رفتند (فتقطعوا امرهم بینهم زبرا). و عجب اینکه، هر یک از این احزاب و گروه‌ها به آنچه نزد خود دارند خوشحالند و از دیگران بیزار (کل حزب بما لدیهم فرحون).

---