تقوا و مغفرت (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

از جلوه‌های تقواپیشگی برخورداری متقین از مغفرت الهی می‌باشد.

---

آراسته شدن به تقوا، زمینه برخورداری از مغفرت الهی است:
وسارعوا الی مغفرة من ربکم وجنة... اعدت للمتقین• اولـئک جزاؤهم مغفرة من ربهم.... .
و شتاب کنید برای رسیدن به آمرزش پروردگارتان و بهشت ... برای پرهیزگاران آماده شده است. آنها پاداششان آمرزش پروردگار ... .
.. وان تصلحوا وتتقوا فان الله کان غفورا رحیمـا.
.... و اگر راه صلاح و پرهيزگارى پيش گيريد، خداوند آمرزنده و مهربان است.
یـایها الذین ءامنوا ان تتقوا الله یجعل لکم فرقانـا ویکفر عنکم سیـاتکم ویغفر لکم...
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اگر از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید، برای شما وسیله‌ای جهت جدا ساختن حق از باطل قرار می‌دهد (روشن بینی خاصی که در پرتو آن، حق را از باطل خواهید شناخت) و گناهانتان را می‌پوشاند و شما را می‌آمرزد ... .
فکلوا مما غنمتم حلـلا طیبـا واتقوا الله ان الله غفور رحیم.
از آنچه به غنیمت گرفته‌اید، حلال و پاکیزه بخورید و از خدا بپرهیزید خداوند آمرزنده و مهربان است!
یـایها الذین ءامنوا اتقوا الله... • یصلح لکم اعمــلکم ویغفر لکم ذنوبکم...
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! تقوای الهی پیشه کنید... تا خدا کارهای شما را اصلاح کند و گناهانتان را بیامرزد ... .
مثل الجنة التی وعد المتقون فیها انهـر من ماء غیر ءاسن... ومغفرة من ربهم.... .
توصیف بهشتی که به پرهیزگاران وعده داده شده، چنین است: در آن نهرهایی از آب صاف و خالص که بدبو نشده، ... و (از همه بالاتر) آمرزشی است از سوی پروردگارشان! ... .
... اولـئک الذین امتحن الله قلوبهم للتقوی لهم مغفرة...
... همان کسانی هستند که خداوند دلهایشان را برای تقوا خالص نموده، و برای آنان آمرزش... .
یـایها الذین ءامنوا اتقوا الله... ویغفر لکم والله غفور رحیم.
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! تقوای الهی پیشه کنید ... و گناهان شما را ببخشد و خداوند غفور و رحیم است.
انا ارسلنا نوحـا الی قومه ان انذر قومک... • ان اعبدوا الله واتقوه واطیعون• یغفر لکم من ذنوبکم...
ما نوح را به سوی قومش فرستادیم و گفتیم: «قوم خود را انذار کن...•كه خدا را پرستش كنيد و از مخالفت او بپرهيزيد و مرا اطاعت نماييد•اگر چنین کنید، خدا گناهانتان را می‌آمرزد.... .

---

قرآن می‌گوید: علاوه بر تشخیص حق از باطل نتیجه پرهیز کاری این است که، خداوند گناهان شما را می‌پوشاند و آثار آن را از وجود شما بر می‌دارد (و یکفر عنکم سیئاتکم) به علاوه شما را مشمول آمرزش خود قرار می‌دهد (و یغفر لکم) و پاداش‌های فراوان دیگری در انتظار شماست که جز خدا نمی‌داند زیرا، خداوند فضل و بخشش عظیم دارد (و الله ذو الفضل العظیم). این چهار اثر، میوه‌های درخت تقوا و پرهیزکاری هستند و وجود رابطه طبیعی در میان تقوا و پاره‌ای از این آثار مانعی از آن نمی‌شود که همه آنها را به خدا نسبت بدهیم زیرا کرارا در این تفسیر گفته‌ایم که هر موجودی هر اثری دارد به خواست خداست و لذا هم می‌توان آن اثر را به خدا نسبت داد و هم به آن موجود.
در اینکه میان، تکفیر سیئات و غفران چه تفاوتی است بعضی از مفسران معتقدند که اولی اشاره به پرده پوشی در دنیا و دومی اشاره به رهایی از مجازات در آخرت است. ولی احتمال دیگری در اینجا وجود دارد که تکفیر سیئات، اشاره به آثار روانی و اجتماعی گناهان دارد که در پرتو تقوا و پرهیزکاری از میان می‌رود، ولی غفران اشاره به مساله عفو و بخشش خداوند و رهایی از مجازات است.
می‌فرماید: ‌ای کسانی که ایمان آورده‌اید، تقوای الهی پیشه کنید و ایمان به رسول او بیاورید (یا ایها الذین آمنوا اتقوا الله و آمنوا برسوله). در اینکه مخاطب در این آیه کیست؟ در میان مفسران دو قول است: اول اینکه مخاطب، مؤمنانند، منتهی به آنها گفته می‌شود که ایمان ظاهری کافی نیست، بلکه باید ایمانی عمیق توام با تقوی در عمل داشته باشند، تا پاداشهای متعددی را که در ذیل آیه می‌آید به دست آوردند.
دیگر اینکه مخاطب، مؤمنان اهل کتابند، یعنی‌ ای کسانی که به انبیاء و کتب پیشین ایمان آورده‌اید به پیامبر اسلام ایمان بیاورید و تقوای الهی پیشه کنید تا مشمول انواع پاداشهای او شوید. آنچه می‌تواند شاهدی بر تفسیر دوم باشد همان پاداش مضاعفی است که در ذیل آیه آمده، پاداشی برای ایمان به انبیای پیشین، و پاداشی برای ایمان به پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم. ولی این تفسیر علاوه بر اینکه با آیه بعد سازگار نیست، با شأن نزول آیه، و همچنین با اطلاق یا ایها الذین آمنوا، نیز هماهنگ نمی‌باشد. بنابراین باید قبول کرد که مخاطب همه مؤمنانی هستند که در ظاهر دعوت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم را پذیرفته بودند ولی هنوز ایمان راسخ، ایمانی که اعماق جان آنها را روشن کند و در اعمال آنها ظاهر شود، پیدا نکرده بودند.
سپس در دنباله آیه به سه موهبت بزرگ که در سایه ایمان عمیق و تقوا حاصل می‌شود اشاره کرده، می‌فرماید: اگر چنین کنید خداوند دو سهم و نصیب از رحمتش به شما می‌دهد، و به شما نور و روشنایی می‌بخشد، نوری که در پرتو آن راه زندگی را پیدا کنید، و شما را می‌بخشد، و خداوند غفور و رحیم است (یؤتکم کفلین من رحمته و یجعل لکم نورا تمشون به و یغفر لکم و الله غفور رحیم). کفل (بر وزن طفل) به معنی بهره‌ای است که نیاز انسان را بر طرف کند، و ضامن را از این رو کفیل گویند که مشکل طرف مقابل را کفایت کرده و بهره و نصیب او را به او می‌دهد.

---

مثل الجنة التی وعد المتقون، کلمه مثل بطوری که گفته‌اند به معنای صفت است، یعنی صفت بهشتی که خدا به متقین وعده داده که در آن داخلشان کند چنین و چنان است. و چه بسا از مفسرین کلمه مذکور را حمل بر همان معنای معروفش کرده و از آن استفاده کرده‌اند که بهشت رفیع‌تر و درجه‌اش اعلای از آن است که بتوان با زبان و توصیف برایش حد معین کرد. و لفظ، تنها می‌تواند با آوردن مثل، ذهن را به نوعی به آن نزدیک کند، هم چنان که آیه: فلا تعلم نفس ما اخفی لهم من قرة اعین، به این معنا اشاره کرده است.
در آیه مورد بحث عبارت: آنها که ایمان آورده و اعمال صالح کردند، که در آیه قبلی بود، به عبارت متقون تبدیل شده، تبدیل لازم از ملزوم، چون تقوی و پرهیز از خدا مستلزم ایمان و اعمال صالح است.
فیها انهار من ماء غیر آسن، یعنی آبی که با زیاد ماندنش بو و طعم خود را از دست نمی‌دهد. و انهار من لبن لم یتغیر طعمه، نهرهایی از شیر که مانند شیر دنیا طعمش تغییر نمی‌کند. و انهار من خمر لذة للشاربین، یعنی نهرهایی از خمر که برای نوشندگان لذت بخش است. و کلمه لذة، یا صفت مشبهه مؤنث و وصف خمر است و یا مصدری است که به وسیله آن، خمر با مبالغه توصیف شده است و یا مضافی از آن در تقدیر است، که تقدیر آن: من خمر ذات لذة، می‌باشد. و انهار من عسل مصفی، یعنی عسل خالص و بدون موم و لرد و خاشاک و سایر چیزهایی که در عسل دنیا هست و آن را فاسد و معیوب می‌کند، و
لهم فیها من کل الثمرات، در این جمله مطلب را عمومیت می‌دهد. و مغفرة من ربهم، آمرزشی که تمامی گناهان و بدیها را محو می‌کند و دیگر عیش آنها به هیچ کدورتی مکدر و به هیچ نقصی منقص نیست. و در تعبیر از خدا به کلمه ربهم، اشاره است به اینکه رحمت خدا و رافت الهیه‌اش سراپای آنان را فرا گرفته.

---