تملّک

مالک شدن را تَمَلُّک گویند و در بابهای مربوط به عقود و ایقاعات و نیز بابهایی نظیر جهاد، احیاء موات و حدود از آن سخن رفته است.

تملّک به معنای فراهم کردن اسباب آن همچون قبول در عقود، حیازت، و احیاء موات، امری مباح است، لیکن گاهی ـ به سبب عارضه‏ای ـ حکم دیگری پیدا می‏کند، مانند کراهت تملّک از راه قرض گرفتن بدون ضرورتیا وجوب تملّک آب وضو با خریدن در صورت توقف تحصیل آب بر آن.

وجود سبب تملّك و تملّك كننده دو ركن اساسى حصول تملّك است.

سبب تملّك يا اختيارى است يا قهرى.
اسباب اختيارى عبارتند از:
۱. قبول در عقود تمليكى همچون بيع، هبه، صدقه، صلح، اجاره و جز آنها.
۲. حيازت.
۳. احياء موات.
۴. غنيمت.
۵. التقاط.
۶. اخذ به شفعه.
۷. مقاصّه.
اسباب قهرى تملّك عبارتند از:
مرگ كه سبب انتقال قهرى مال ميّت به ورثه او مى‏گردد. و ارتداد كه اموال مرتد با شرايطى به طور قهرى به ورثه او منتقل مى‏شود.

در تملّك كننده اهليّت شرط است. انسان حتى جنينِ در رحم مادر، صلاحيت تملّك دارد؛ از اين‏رو، جنين ارث مى‏برد به شرط آنكه زنده به دنيا آيد.

۱.	↑ منهاج الصالحین (خوئی)، ج۲، ص۱۶۹.
۲.	↑ توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۳۹۳، م۶۶۵.