تَعْتَدوا (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تَعْتَدوا:
(وَ لا تَعْتَدوا إِنَّ اللّٰهَ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدينَ) تَعْتَدوا: از مادّه
«عدو» به معنى «از حد تجاوز كردن» است.
قرآن در اين آيه دستور مقاتله و مبارزه با كسانى كه دست به نبرد مى‌برند و شمشير به روى مسلمانان مى‌كشند صادر كرده و به آنان اجازه داده است كه براى خاموش ساختن دشمنان دست به اسلحه بزنند و از هرگونه وسايل دفاعى استفاده كنند؛ لذا مى‌فرمايد:
«و در راه خدا با كسانى كه با شما مى‌جنگند، نبرد كنيد و از حد تجاوز نكنيد كه خدا تعدّى‌كنندگان را دوست نمى‌دارد.»
(وَ لا تَعْتَدوا إِنَّ اللّٰهَ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدينَ) ابعاد جنگ نيز با جمله
(وَ لا تَعْتَدُوا) (از حدّ تجاوز نكنيد) مشخص شده است، چه اين كه جنگ در اسلام براى خدا و در راه خداست و راه خدا هيچ‌گونه تعدّى و تجاوز نبايد در آن باشد و لذا اسلام -برخلاف جنگ‌هاى عصر ما- رعايت اصول اخلاقى فراوانى را در جنگ توصيه مى‌كند. مثلا افرادى كه اسلحه به زمين گذارده‌اند و كسانى كه توانايى جنگ را از دست داده‌اند و يا اصولا قدرت بر جنگ ندارند همچون پيرمردان و زنان و كودكان نبايد مورد تعدّى قرار بگيرند، باغستان‌ها و درختان را نبايد از بين ببرند و از مواد سمى براى زهرآلود كردن آب‌هاى آشاميدنى دشمن (جنگ شيميايى و ميكربى) نبايد استفاده كنند.
على (ع) مى‌فرمايد:
«هنگامى كه به يارى پروردگار لشكر دشمن را شكست داديد كسانى را كه فرار مى‌كنند نكشيد و مجروحان را به قتل نرسانيد، آزار و ناراحتى زنان را فراهم نسازيد هرچند بزرگان شما را دشنام دهند و به شما ناسزا بگويند.»
به موردی از کاربرد
اعتَدی در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ قاتِلواْ فی سَبيلِ اللّهِ الَّذينَ يُقاتِلونَكُمْ وَ لا تَعْتَدواْ إِنَّ اللّهَ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدينَ) (و در راه خدا، با كسانى كه با شما مى‌جنگند، نبرد كنيد و از حدّ تجاوز نكنيد، كه خدا متجاوزان را دوست ندارد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
کلمه (تعتدوا) از مصدر (اعتدا) است و اعتدا به معناى بيرون شدن از حد است، مثلا وقتى گفته مى‌شود: فلان عدا و يا فلان اعتدى معنايش اين است كه فلانى از حد خود تجاوز كرد و نهى از اعتدا نهيى است مطلق، در نتيجه مراد از آن مطلق هر عملى است كه عنوان تجاوز بر آن صادق باشد مانند قتال قبل از پيشنهاد مصالحه بر سر حق و نيز قتال ابتدايى و قتل زنان و كودكان و قتال قبل از اعلان جنگ با دشمن و امثال اين‌ها، كه سنت نبويه آن را بيان كرده است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «تَعْتَدوا»، ج۳، ص۱۲۳.
