تُشْمِت (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تُشْمِت:
(تُشْمِتْ بِيَ الأعْدَاء) تُشْمِت: در اصل از
«شماتة» گرفته شده كه به معنى «سرزنش كردن و در غم ديگرى شادى كردن» است (
شمت،
يشمت،
شماتة).
به موردی از کاربرد
تُشْمِت در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ لَمَّا رَجَعَ مُوسَى إِلَى قَوْمِهِ غَضْبَانَ أَسِفًا قَالَ بِئْسَمَا خَلَفْتُمُونِي مِن بَعْدِيَ أَعَجِلْتُمْ أَمْرَ رَبِّكُمْ وَ أَلْقَى الألْوَاحَ وَأَخَذَ بِرَأْسِ أَخِيهِ يَجُرُّهُ إِلَيْهِ قَالَ ابْنَ أُمَّ إِنَّ الْقَوْمَ اسْتَضْعَفُونِي وَ كَادُواْ يَقْتُلُونَنِي فَلاَ تُشْمِتْ بِيَ الأعْدَاء وَ لاَ تَجْعَلْنِي مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ) (و هنگامى كه موسى خشمگين و اندوهناک به سوى قوم خود بازگشت، گفت: «پس از من، بد جانشينانى برايم بوديد و آيين الهى را ضايع كرديد. آيا در مورد فرمان پروردگارتان و تمديد مدّت
میعاد او، عجله نموديد و زود قضاوت كرديد؟!» سپس الواح را افكند و سر برادر خود را گرفت و با عصبانيّت به سوى خود كشيد؛ برادرش گفت: «فرزند مادرم! اين گروه، مرا در فشار گذاردند و ناتوان كردند؛ و نزديک بود مرا بكشند؛ پس كارى نكن كه دشمنان مرا سرزنش كنند. و مرا در زمره ستمكاران قرار مده.»)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: پس مرا پيش روى اين دشمنان خوار مكن و زبان شماتت ايشان را بر من دراز مساز و مرا يكى از دشمنان خود مپندار.
آيه مورد بحث عكس العمل شديد
موسی(ع) را با گوساله‌پرستان و درگيرى او را با برادرش
هارون بازگو مى‌كند، آنجا كه موسى خشم شديد خود را آشكار ساخت و بى‌درنگ الواح
تورات را از دست خود بيفكند و به سراغ برادرش هارون رفت و سر و ريش او را گرفت و به‌سوى خود كشيد و او را مورد سرزنش و ملامت قرار داد و بر او بانگ زد كه آيا در حفظ عقايد جامعه
بنی اسرائیل كوتاهى كردى و با فرمان من مخالفت نمودى؟ اين واكنش شديد و اظهار خشم اثر تربيتى فوق‌العاده‌اى در بنى اسرائيل گذارد و صحنه را بكلى منقلب ساخت.
سپس قرآن مى‌گويد: هارون براى برانگيختن عواطف موسى(علیه‌السلام) و بيان بى‌گناهى خود گفت:
«فرزند مادرم! اين جمعيت نادان مرا در ضعف و اقليت قرار دادند آن‌چنان كه نزديک بود مرا به قتل برسانند، بنابراين كارى نكن كه دشمنان به شماتت من برخيزند (و به عبارت ديگر، كارى نكن كه ظاهرا موجب اهانت من شود و آن‌ها شاد گردند)...»
(فَلاٰ تُشْمِتْ بِيَ الْأَعْدٰاءَ)
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «تُشْمِت»، ج۲، ص۵۲۵.
