جایگاه تقوا (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خداى تعالى مشقت‌ها را بر دلها تحميل مى‌كند تا قلب‌ها به
تقوی عادت كنند.
قلب، مرکز و جایگاه
تقوا و
خداترسی است:
«ذلک ومن یعظم شعـئر الله فانها من تقوی القلوب؛
این است (
مناسک حج)! و هر کس
شعائر الهی را بزرگ دارد، این کار نشانه تقوای دلهاست.»
«ان الذین یغضون اصوتهم عند رسول الله اولـئک الذین امتحن الله قلوبهم للتقوی...؛
آنها که صدای خود را نزد
رسول خدا کوتاه می‌کنند همان کسانی هستند که خداوند دلهایشان را برای تقوا خالص نموده ...»
فانها من تقوی القلوب، یعنی تعظیم شعائر الهی از تقوی است، بنابراین ضمیر در فانها به تعظیم شعایری بر می‌گردد که از کلام مفهوم می‌شود، آنگاه گویی که مضاف تعظیم حذف شده، و مضاف الیه (شعائر) به جای آن نشسته، و ضمیر مضاف هم به همان قائم مقامش برگشته است.
و اضافه تقوی به قلوب اشاره است به اینکه
حقیقت تقوی و احتراز و اجتناب از
غضب خدای تعالی و
تورع از
محارم او، امری است معنوی که قائم است به دلها. و منظور از
قلب،
دل و نفوس است. پس تقوی، قائم به اعمال (که عبارت است از حرکات و سکنات بدنی) نیست، چون حرکات و سکنات در
اطاعت و
معصیت مشترک است، مثلا دست زدن و
لمس کردن
بدن جنس مخالف در
نکاح و
زنا، و همچنین بی
جان کردن در
جنایت و در
قصاص، و نیز
نماز برای
خدا و برای
ریا، و امثال اینها از نظر اسکلت ظاهری یکی است، پس اگر یکی
حلال و دیگری
حرام، یکی زشت و دیگری معروف است، به خاطر همان امر معنوی درونی و تقوای قلبی است، نه خود
عمل و نه عناوینی که از افعال انتزاع می‌شود، مانند
احسان و اطاعت و امثال آن.
کوتاه سخن اینکه تمام آنچه در برنامه‌های دینی وارد شده و
انسان را به
یاد خدا و عظمت
آئین او می‌اندازد شعائر الهی است و بزرگداشت آن نشانه تقوای دلها است. این نکته نیز قابل توجه است که منظور از بزرگداشت (آن چنان که بعضی از مفسران ظاهر بین گفته‌اند) بزرگی جسمانی
قربانی و مانند آن نیست، بلکه حقیقت تعظیم آن است که
مقام و موقعیت این شعائر را در افکار و اذهان و ظاهر و باطن بالا ببرند و آنچه درخور
احترام و عظمت آنها است به جای آورند. ارتباط این عمل با تقوای دلها نیز روشن است، زیرا علاوه بر اینکه تعظیم جزء عناوین قصدیه است، بسیار می‌شود که افراد متظاهر یا
منافق تظاهر به تعظیم شعائر می‌کنند، ولی چون از تقوای قلب آنها سرچشمه نمی‌گیرد بی ارزش است تعظیم و بزرگداشت حقیقی از آن کسانی است که تقوای
دل دارند. و می‌دانیم تقوا و
روح پرهیزگاری و احساس
مسئولیت در برابر فرمان‌های الهی چیزی است که کانون آن قلب و روح آدمی است، و از آنجا است که به
جسم سرایت می‌کند، لذا می‌توان گفت که احترام و بزرگداشت شعائر الهی از نشانه‌های تقوای دل است .
در حدیثی از
پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌خوانیم که اشاره به سینه مبارک خود کرد و فرمود التقوی هاهنا: حقیقت تقوا اینجا است!
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «جایگاه تقوا».
