جدال در حق (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

جدال در حق
۸۳. جدال گروهی از مسلمانان با پیامبر صلی الله علیه وآله ، درباره حق : خروج برای غزوه بدر :
«کما اخرجک ربک من بیتک بالحق... • یجـدلونک فی الحق... (ناخشنودی پاره‌ای از شما از چگونگی تقسیم غنائم بدر) همانند آن است که خداوند تو را از خانه ات به حق بیرون فرستاد (به سوی میدان بدر) ...• آنها با اینکه می‌دانستند این فرمان خدا است باز با تو مجادله می‌کردند...»
(مقصود از «کما اخرجک...» خروج پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از مدینه به سوی بدر است.)
معنای حق و جدال
و اما کلمه حق - منظور از این کلمه مقابل باطل است، و آن عبارت است از امر ثابتی که آثار واقعی مطلوبش بر آن مترتب بشود، و بحق بودن فعل خدا (بیرون کردن) به این معنا است که به حسب واقع متعین و واجب ، همین فعل باشد. بعضی گفته‌اند: منظور از آن وحی است. بعضی دیگر گفته‌اند: منظور از آن جهاد است، و لیکن اینها معناهای بعیدی است.
اما جدل اصل در معنای جدل تافتن است، مثلا می‌گویند: زمام جدیل، یعنی لگامی که بشدت تابیده شده، و اگر جدال را هم جدال می‌گویند - بطوری که در مجمع البیان گفته - به این اعتبار است که نزاع در آن از ناحیه پیچیدن از مذهبی به مذهبی دیگر برخاسته می‌شود.
و معنای دو آیه مورد بحث این است که : خدای تعالی با اینکه مردم میل نداشتند مع ذلک در امر انفال حکم بحق کرد، همچنانکه تو را در مدینه از خانه ات بیرون کرد، بیرون کردنی که توام با حق بود، و طایفه‌ای از مؤمنین از آن کراهت داشتند، و با تو در امر حق نزاع می‌کردند، و این نزاعشان بعد از آن بود که حق بطور اجمال برای ایشان روشن شده بود، و ایشان شبیه به مردمی هستند که بخواهند آنان را بکشند و آنها ایستاده و وسائل و ابزار قتل خود را تماشا می‌کنند.
در آیه نخست از این سوره خواندیم که پاره‌ای از مسلمانان تازه کار از چگونگی تقسیم غنائم بدر تا حدی ناراضی بودند، در آیات مورد بحث خداوند به آنها می‌گوید: این تازگی ندارد که چیزی ناخوش آیند شما باشد در حالی که صلاحتان در آن است، همانگونه که اصل جنگ بدر که فعلا گفتگو بر سر غنائم آن است برای بعضی ناخوش آیند بود و دیدید سرانجام چه نتائج درخشانی برای مسلمانان در بر داشت بنابراین نباید با دید محدود خود، احکام الهی را ارزیابی کنید، بلکه باید در برابر آنها سر تسلیم فرود آرید و از نتائج نهائی بهره مند شوید.
کلمه بالحق اشاره به این است که این فرمان خروج، طبق یک وحی الهی و دستور آسمانی صورت گرفت که نتیجه اش وصول به حق برای جامعه اسلامی بود.
این گروه ظاهر بین و کم حوصله در مسیر راه به سوی بدر مرتبا با تو مجادله و گفتگو در این فرمان حق داشتند، و با اینکه این واقعیت را دریافته بودند که این فرمان خدا است، ولی باز دست از اعتراض خویش بر نمی‌داشتند، و آنچنان ترس و وحشت سراسر وجود آنها را فرا گرفته بود که گوئی به سوی مرگ رانده می‌شوند و مرگ و نابودی خویش را با چشم خود می‌بینند.»
ولی حوادث بعد نشان داد که آنها چقدر گرفتار اشتباه و ترس و وحشت بی دلیل بودند، و این جنگ چه پیروزیهای درخشانی برای مسلمانان به بار آورد، با دیدن چنین صحنه‌ای چرا بعد از جنگ بدر، در مورد غنائم زبان به اعتراض می‌گشایند.

---