جدال
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
درگیریهای لفظی و قسم خوردن را جِدال می گویند و از جدال به معنای اول در باب
صوم و
اعتکاف و در معنای دوم در باب
حج سخن رفته است.
جدال دارای دو معنا می باشد. یکی به معنای درگیرى در مقام گفت وگو ( مِراء) و دیگری گفتن «بَلىٰ واللّٰه» یا «لا وَاللّٰه» براى
اثبات یا
نفی مطلبى.
جدال یا به
قصد احقاق
حق و ردّ
باطل انجام مى‌گیرد، یا به قصد اظهار فضل و چیرگى بر طرف مقابل. قسم اوّل، پسندیده، بلکه از برترین طاعات است
، ولى نوع دوم
حرام است.
برخى، جدال را به لحاظ
حکم تکلیفی به پنج قسم تقسیم کرده‌اند:
۱. جدال
واجب، و آن جدالى است که به قصد احقاق حق و از بین بردن باطل صورت مى‌گیرد و دفع
منکر و اقامه واجب متوقف بر آن است.
۲. جدال
مستحب، که به قصد یاد شده در جدال واجب انجام مى‌شود و برپایى عمل مستحب و جلوگیرى
مکروه منوط به آن است.
۳. جدال
مباح، که با غرض اظهار حق- بدون آنکه براى جدال کننده یا دیگرى نفعى دینى متصور باشد و توأم با رفتار
قبیح نیز نباشد- انجام مى‌گیرد، مانند نقد سخن کسى به جهت غلط ادا کردن آن از نظر ادبى.
۴. جدال مکروه، که همچون جدال مباح، فاقد نفعى دینى است؛ لیکن احتمال مى‌رود بحث به ارتکاب رفتارى قبیح کشیده شود.
۵. جدال حرام، که با غرض به زانو درآوردن طرف و رسوا کردن او و اظهار چیرگى و مانند آن انجام مى‌گیرد، یا آنکه مستلزم ترک واجبى مى‌گردد؛ بلکه هر بگو مگویى که فاقد غرض
صحیح و اظهار حق مى‌باشد.
جدال از محرمات
اعتکاف شمرده شده است.
برخى گفته‌اند: با اینکه جدال مطلقا
حرام است، لیکن شمردن آن از محرمات اعتکاف، از جهت تشدید
حرمت آن در حال اعتکاف است؛
چنان که
حرمت و
کراهت جدال در حال
روزه شدت مى‌یابد.
واژه جدال به مفهوم قسم در
قرآن کریم به کار رفته است
و از آن در باب
حج سخن گفته‌اند.
جدال از
محرمات احرام است .
در تحقق جدال،
قسم خوردن به نام جلاله «اللّٰه» به شکل یاد شده در شناسه کفایت مى‌کند؛ لیکن در چند امر
اختلاف است که عبارتند از:
۱. کلمه «لا» و «بلىٰ» در تحقق جدال معتبر است یا نه؟
۲. قسم خوردن، باید تنها با لفظ «اللّٰه» باشد یا با مرادف آن در هر زبانى مانند لفظ «خدا» کفایت مى‌کند؟
۳. قسم باید تنها با نام جلاله باشد یا سایر
اسماء الهی، مانند رحمان، رحیم و خالق آسمانها و زمین نیز کافى است؟
۴. قسم باید با گفتن «لا واللّٰه» و «بلىٰ واللّٰه» هر دو باشد یا گفتن یکى از آن دو نیز کفایت مى‌کند؟
۵. قسم باید در حال
خصومت و
دعوا باشد یا بدون خصومت نیز حرام است؟
جدال در حال
ضرورت جهت اثبات حقّى یا ابطال باطلى
جایز است، لیکن سقوط یا عدم سقوط
کفاره در این صورت اختلافى است.
کفاره یک بار جدال به
دروغ در حال احرام بنابر
مشهور، یک
گوسفند؛ دو بار، یک
گاو؛ و سه بار، یک
شتر؛ و سه بار جدال راست، یک گوسفند است و کمتر از آن کفّاره ندارد؛ لیکن بنابر قول برخى
استغفار و
توبه از آن واجب است.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، جلد۳، صفحه۵۴-۵۶.
