جزای قابل تکرار
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جزای قابل تکرار به معنی
قابلیت وقوع مکرّر جزای
جمله شرطیه با تعدّد یا
تکرار شرط است.
جزای قابل تکرار ، مقابل
جزای غیر قابل تکرار بوده و عبارت است از جزایی است که در جمله شرطیه واقع شده و بیش از یک بار قابل انجام است ، مانند :
غسل که چند بار می توان آن را تکرار کرده ؛ به خلاف جزای غیر قابل تکرار که تنها یک بار صورت می پذیرد و پس از آن منتفی می گردد ، مانند
قتل در صورتی که
جزا واقع شود .
اگر در دو یا چند
جمله شرطی ، شرط ها متعدد ، ولی جزا یکی باشد ، دو فرض متصور است : گاهی جزا قابل تکرار نیست ، اما گاهی قابل تکرار است ، مثل این که در
روایت آمده :
" اذا اجنبت فاغتسل " و " اذا مسست میتا فاغتسل " ؛ در این مثال ، اغتسال که جزا است می تواند با تعدد شرط ، تکرار شود .
جزای قابل تکرار دو صورت دارد:
۱ ـ گاهی از راه
دلیل خاص به دست می آید که هر یک از دو شرط جزء
سبب بوده و هیچ کدام استقلال ندارند ، در چنین صورتی هر دو شرط یک جزا داشته و تکرار وجود ندارد ، مثل : شرط
وضو و رو به
قبله بودن در "اذا توضأت فصلّ" و "اذا استقبلت فصلّ" ؛
۲ ـ گاهی از یک دلیل مستقل یا از ظاهر جمله های شرطی فهمیده می شود که هر کدام از دو شرط مذکور ، تمام سبب بوده و در سببیت استقلال دارند نه این که
جزء سبب باشند.
در صورت اول در دو مقام بحث می شود:
۱ ـ
تداخل اسباب ؛ ۲ ـ
تداخل مسببات .
در صورت دوم بحث می شود که اگر به طور اتفاقی هر دو شرط با هم و در یک وقت یا پشت سر هم پدید آمد، چه باید کرد ،آیا جزا دوبار انجام می شود یا یک بار . در این باره از دو جهت بحث می شود:
۱ ـ مقتضای قاعده و
اصل اولی چیست ؟
۲ ـ مقتضای
اصل عملی چیست ؟
مظفر ، محمد رضا ، اصول الفقه ، ج ۱ ، ص ۱۱۸
محمدی ، علی ، شرح اصول فقه ، ج ۱ ، ص ۲۴۵
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی