حسن و قبح عقلی1
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حسن و قبح عقلی به حُسن یا قبح یک فعل به اعتبار
حکم عقل اطلاق می‌شود.
حسن و قبح عقلی مقابل
حسن و قبح شرعی بوده و به این معنا است که عقل به طور مستقل و بدون کمک
شارع ،
حسن و قبح (خوبی و بدی) افعال را درک می‌کند، مانند: درک خوبی و بدی
عدالت و
ظلم .
این مسئله که آیا مدرک حسن و قبح افعال،
عقل عملی است یا
عقل نظری ، محل بحث است.
آن چه مسلّم است، این است که درک کننده حسن و قبح به معنای
کمال و
نقص ، عقل نظری است، زیرا کمال یا نقص از اموری است که شایسته دانستن می‌باشد.
درک کننده حسن و قبح به معنای ملایمت و منافرت با
طبع نیز عقل نظری است، زیرا سازگاری و ناسازگاری با طبع از امور نظری است.
اما درک کننده حسن و قبح به معنای
مدح و
ذم ، عقل عملی است، چون این دو از امور عملی می‌باشند؛ یعنی از اموری هستند که
فعل و یا
ترک آنها، سزاوار است؛ «ینبغی ان یفعل او یترک».
ازاین رو، بحث حسن و قبح عقلی، در حوزه
مدرکات عقل عملی است؛ «عدل حسن است» یعنی انجام آن سزاوار است و «ظلم قبیح است» یعنی ترک آن سزاوار است.
فرهنگ نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «حسن و قبح عقلی».
