حسین بن احمد نیلی بغدادی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوعبداللّه حسین بن احمد بن محمدبن جعفر نیلی بغدادی کاتب مشهور به ابن حجاج شاعر و
کاتب امامی مذهب بود که در
شعر و
ادب تبحر داشت. او مدتی متولی
امر حسبیه در
بغداد بود تا اینکه از کار برکنار شد و سپس به شاعری پرداخت و ثروت زیادی کسب کرد.
ابن حجاج در سال
۳۹۱ هجری در
نیل درگذشت و وصیت کرد در کنار
قبر امام کاظم(علیه‌السّلام) دفن شود. دیوان شعری بزرگ او شامل اشعار
هزلیاتی و مدح پادشاهان بود و او با شخصیت‌هایی چون
سید مرتضی و
سید رضی هم عصر بود. سید رضی منتخبی از اشعار او را در کتابی گردآوری کرد.
نیلی دانشمند امامی مذهب که در شعر و ادب زبردست بود و اشعار و غزل‌های نیکو و شیرینی می‌سرود.
وی مدتی (زمان سلطنت
عزالدوله) متولی امر حسبیه در بغداد بود تا اینکه به فرمان
ابوسعید اصطخری،
فقیه شافعی از کار برکنار شد.
برخی برکناری او به دست اصطخری را نپذیرفته و گفته‌اند ابوسعید در سال
۳۲۸ق از دنیا رفته است.
او آن گاه به شاعری روی آورد و از این راه، اموال فراوانی گردآورد.
ابوعبداللّه را در شاعری هم ردیف
امرؤالقیس شاعر دانسته‌اند.
او با سید مرتضی (م. ۴۳۶ق) و سید رضی (م. ۴۰۶ق) هم عصر بود و روابطی داشت؛ از این رو گروهی ازجمله سید رضی در سوگ
ابن حجاج اشعاری سرودند و سید رضی منتخبی از اشعار او را در کتابی به نام
الحسن من شعر الحسین گرد آورد.
برخی نیز همانند
محمد بن قارون مسیبی و
علی بن زرزور سورایی، از سروده‌های او درباره
اهل بیت (علیهم‌السّلام) بهره فراوان می‌گرفتند.
هلال بن محسن تنوخی و دیگران از
حسین نیلی روایت کرده‌اند.
ابوعبداللّه دیوان شعر بزرگی در بیش از ده جلد از خود باقی گذاشت.
بیشتر اشعارش هزلیات بوده و در اشعار خود به مدح و ستایش پادشاهان، امیران، وزیران و بزرگان پرداخته است.
حسین نیلی از شاعران بزرگ
شیعه امامیه بود و زمانی که در هفدهم
جمادی‌الثّانی سال ۳۹۱ هجری در مکانی به نام نیل از
دنیا رفت، وصیت کرد او را در پایین پای قبر امام کاظم (علیه‌السّلام) به خاک بسپارند و بر روی قبرش این آیه را بنویسند: «
(وَکَلْبُهُمْ باسِطٌ ذِراعَیْهِ بِالْوَصیدِ)»
.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «حسین ـ نیلی»، ج ۲، ص ۱۹۸.
