حکم جهاد در ماههای حرام (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیاتی از
قرآن کریم در باره حکم
جهاد ابتدایی و دفاعی در ماههای حرام است که به بیان آن ها خواهیم پرداخت.
جهاد در
ماههای حرام ، حرام است.
"ان عدة الشهور عند الله اثنا عشر شهرا فی کتـب الله یوم خلق السمـوت والارض منها اربعة حرم ذلک الدین القیم فلاتظلموا فیهن انفسکم وقـتلوا المشرکین کافة کما یقـتلونکم کافة..
تعداد ماهها نزد خداوند در کتاب الهی، از آن روز که آسمانها و
زمین را آفریده، دوازده ماه است که چهار ماه از آن،
ماه حرام است (و
جنگ در آن ممنوع می‌باشد.) این، آیین ثابت و پابرجا (ی الهی) است! بنا بر این، در این ماهها به خود
ستم نکنید (و از هر گونه خونریزی بپرهیزید)! و (به هنگام نبرد) با مشرکان، دسته جمعی پیکار کنید، همان گونه که آنها دسته جمعی با شما پیکار می‌کنند... ""
از این دوازده ماه چهار ماه، ماه حرام است" که هر گونه جنگ و نبرد در آن
حرام است (منها اربعة حرم). بعضی از مفسران
تحریم جنگ در این چهار ماه را از زمان"
ابراهیم خلیل" می‌دانند که در
عصر جاهلیت عرب نیز به عنوان یک سنت به قوت خود باقی بود، هر چند آنها طبق امیال و هوسهای خود گاهی جای این ماهها را تغییر می‌دادند، ولی در
اسلام همواره ثابت و لا یتغیر است که سه ماه آن پشت سر هم"
ذی القعده" و"
ذی الحجه" و"
محرم" و یک ماه جدا است و آن ماه"
رجب" است و به قول عربها سه ماه" سرد" (یعنی پشت سر هم) و یک ماه" فرد" است.
"الشهر الحرام بالشهر الحرام والحرمـت قصاص فمن اعتدی علیکم فاعتدوا علیه بمثل ما اعتدی علیکم واتقوا الله..
ماه حرام، در برابر ماه حرام! (اگر دشمنان، احترام آن را شکستند، و در آن با شما جنگیدند، شما نیز حق دارید مقابله به مثل کنید.) و تمام حرامها، (قابل)
قصاص است. و (به طور کلی) هر کس به شما تجاوز کرد، همانند آن بر او تعدی کنید!. .. "
"یسـلونک عن الشهر الحرام قتال فیه قل قتال فیه کبیر وصد عن سبیل الله وکفر به والمسجد الحرام..
از تو، در باره جنگ کردن در ماه حرام، سؤال می‌کنند بگو: «جنگ در آن، (گناهی) بزرگ است ولی جلوگیری از راه خدا (و گرایش مردم به آیین
حق) و
کفر ورزیدن نسبت به او و هتک احترام
مسجد الحرام، ... "
و به این ترتیب خداوند سنتی را که از زمانهای قدیم و اعصار انبیای پیشین در میان
عرب در مورد تحریم پیکار در ماههای حرام (رجب، ذی القعده، ذی الحجه و محرم) وجود داشته با قاطعیت امضا می‌کند.
"یـایها الذین ءامنوا لاتحلوا شعـئر الله ولاالشهر الحرام..
ای کسانی که
ایمان آورده‌اید! شعائر و حدود الهی (و مراسم حج را محترم بشمرید! و مخالفت با آنها) را
حلال ندانید! و نه ماه حرام را، ... "
"فاذا انسلخ الاشهر الحرم فاقتلوا المشرکین حیث وجدتموهم وخذوهم واحصروهم واقعدوا لهم کل مرصد..
(اما) وقتی ماههای حرام پایان گرفت، مشرکان را هر جا یافتید به
قتل برسانید و آنها را اسیر سازید و
محاصره کنید و در هر کمینگاه، بر سر راه آنها بنشینید!. .. "
منظور از" اشهر حرم" در اینجا چیست؟
گرچه مفسران در این باره بسیار صحبت کرده‌اند ولی با توجه به آیات گذشته ظاهر این است که منظور از آن، همان چهار ماه مهلت است که برای مشرکان مقرر گردیده که آغاز آن روز دهم
ذی الحجه سال نهم هجری و پایان آن روز دهم ماه
ربیع الثانی سال بعد بود، و این تفسیر را بسیاری از محققان پذیرفته‌اند، و مهم تر اینکه در روایات متعددی نیز به آن
تصریح شده است
جهاد دفاعی، حتی در ماههای حرام لازم و
واجب است.
"الشهر الحرام بالشهر الحرام والحرمـت قصاص فمن اعتدی علیکم فاعتدوا علیه بمثل ما اعتدی علیکم..
ماه حرام، در برابر ماه حرام! (اگر دشمنان، احترام آن را شکستند، و در آن با شما جنگیدند، شما نیز حق دارید مقابله به مثل کنید.) و تمام حرامها، (قابل)
قصاص است. و (به طور کلی) هر کس به شما
تجاوز کرد، همانند آن بر او تعدی کنید!. .. "
این آیه بحثی را که در آیات پیش در مورد
جهاد به طور کلی آمده است تکمیل می‌کند و در واقع پاسخی است به ایراد افراد ناآگاه که می‌گفتند. مگر می‌توان در ماه حرام جنگ کرد که
اسلام چنین دستوری را داده است.
توضیح اینکه: مشرکان
مکه می‌دانستند که جنگ در ماههای حرام (ذی القعده و ذی الحجه و محرم و رجب) از نظر اسلام جایز نیست و به تعبیر دیگر اسلام این
سنت را که از قبل وجود داشته
امضاء کرده است، مخصوصا در
مسجد الحرام و مکه این کار نارواتر است، و
پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله به هر دو
حکم احترام می‌گذارد.
به همین دلیل در نظر داشتند، مسلمانان را غافلگیر ساخته و در ماههای حرام به آنها حمله ور شوند، و شاید گمانشان این بود، که اگر آنها احترام ماههای حرام را نادیده بگیرند مسلمانان به مقابله بر نمی‌خیزند، و اگر چنین شود به مقصود خود رسیده‌اند.
آیه مورد بحث به این پندارها پایان داد و نقشه‌های احتمالی آنها را نقش بر آب کرد، و دستور داد اگر آنها در ماههای حرام دست به
اسلحه بردند، مسلمانان در مقابل آنها بایستند، می‌فرماید: " ماه حرام در برابر ماه حرام است" (الشهر الحرام بالشهر الحرام).
یعنی اگر دشمنان احترام آن را شکستند و در آن با شما پیکار کردند شما نیز حق دارید
مقابله به مثل کنید.
" زیرا حرمات، قصاص دارد" (و الحرمات قصاص).
" حرمات" جمع" حرمه" به معنی چیزی است که باید آن را حفظ کرد و احترام آن را نگه داشت، و حرم را از این جهت حرم گفته‌اند که جای محترمی است و هتک آن جایز نیست، و اعمال نامشروع و قبیح را از این جهت حرام می‌گویند که ممنوعیت دارد، همان گونه که در مورد حرم، یا ماه حرام بعضی اعمال ممنوع است.
این جمله در واقع پاسخ دندان شکنی است به آنها که اجازه جنگ در ماههای حرام را به پیغمبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله ایراد می‌گرفتند. یعنی احترام ماه حرام، یا سرزمین
مکه حرم امن خدا، در برابر کسانی است که آن را محترم می‌شمرند، ولی در برابر کسانی که احترام آن را زیر پا می‌گذارند رعایت آن لازم نیست، و مسلمانان حق دارند با آنها وارد پیکار شوند، و این در واقع یک نوع
قصاص است، تا دیگر مشرکان به فکر سوء استفاده از احترام ماه حرام یا سرزمین محترم مکه نیفتند.
سپس به یک دستور کلی و عمومی که شامل موضوع مورد بحث نیز می‌شود، اشاره کرده، می‌فرماید: " هر کس به شما تجاوز کند، به مانند آن بر او
تجاوز کنید ولی از خدا به پرهیزید (و زیاده روی ننمایید) و بدانید خدا با پرهیزکاران است.
در اینجا این سؤال پیش می‌آید: که چگونه خدای تعالی با اینکه معتدین و متجاوزین را دوست نمی‌دارد، در این آیه به مسلمانان دستور داده به متجاوزین تجاوز کنند؟ جوابش این است که اعتدا و تجاوز وقتی مذموم است، که در مقابل اعتدای دیگران واقع نشده باشد و خلاصه تجاوز ابتدایی باشد، و اما اگر در مقابل تجاوز دیگران باشد، در عین اینکه تجاوز است دیگر مذموم نیست، چون عنوان تعالی از
ذلت و خواری را به خود می‌گیرد، و اینکه جامعه‌ای بخواهد از زیر بار ستم و استعباد و خواری درآید خود فضیلت بزرگی است، همانطور که تکبر با اینکه از رذائل است، در مقابل متکبر از فضائل می‌شود، و سخن زشت گفتن با اینکه زشت است، برای کسی که
ظلم شده پسندیده است.
"ان عدة الشهور عند الله اثنا عشر شهرا فی کتـب الله یوم خلق السمـوت والارض منها اربعة حرم ذلک الدین القیم فلاتظلموا فیهن انفسکم وقـتلوا المشرکین کافة کما یقـتلونکم کافة..
تعداد ماهها نزد خداوند در کتاب الهی، از آن روز که آسمانها و زمین را آفریده، دوازده ماه است که چهار ماه از آن، ماه حرام است (و جنگ در آن ممنوع می‌باشد.) این، آیین ثابت و پابرجا (ی الهی) است! بنا بر این، در این ماهها به خود ستم نکنید (و از هر گونه خونریزی بپرهیزید)! و (به هنگام نبرد) با مشرکان، دسته جمعی پیکار کنید، همان گونه که آنها دسته جمعی با شما پیکار می‌کنند... "
منظور از حرام نمودن چهار ماه حرام، این است که مردم در این ماهها از جنگیدن با یکدیگر دست بکشند، و
امنیت عمومی همه جا حکمفرما شود تا بزندگی خود و فراهم آوردن وسائل آسایش و
سعادت خویش برسند، و به
عبادت و طاعات خود بپردازند.
و این حرمت، از شرایعی است که
ابراهیم علیه‌السّلام تشریع کرده بود، و عرب آن را حتی در دوران جاهلیت که از دین
توحید بیرون بوده و بت می‌پرستیدند محترم می‌داشتند، چیزی که هست قانونی داشتند بنام" نسی ء" و آن این بود که هر وقت می‌خواستند این چهار ماه و یا یکی از آنها را با ماه دیگری معاوضه نموده مثلا بجای محرم،
صفر را حرام می‌کردند، و در محرم که ماه حرام بود به جنگ و خونریزی می‌پرداختند، و این قانون را آیه بعدی متعرض است.
کلمه" ذلک" در جمله" ذلک الدین القیم" اشاره است به حرمت چهار ماه مذکور، و کلمه" دین" همانطوری که اطلاق می‌شود بر مجموع احکامی که خداوند بر انبیای خودش نازل کرده (از قبیل دین
موسی ، دین
عیسی و دین خاتم انبیاء علیهم السلام) همچنین
اطلاق بر بعضی از آن احکام نیز می‌شود، و بهمین جهت معنای جمله مورد بحث این می‌شود که: تحریم چهار ماه از ماههای قمری، خود دینی است که مصالح بندگان را تامین و تضمین می‌نماید.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله « جهاد در ماههای حرام »
