خورشید پشت ابر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
این تعبیر
کنایه از
امام غایب در
عصر غیبت است.
در سخنان پیشوایان
معصوم علیهم‌السّلام دربارۀ فواید امام غایب، طی
تشبیه زیبایی،
حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در دوران غیبت، به آفتاب پشت ابر تشبیه شده است. نخست، در بیان
نورانی رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و اله و سلم، آن گاه ششمین پیشوای شیعیان،
امام صادق علیه‌السّلام و سرانجام در بیانی نورانی از واپسین حجت الهی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به این تشبیه زیبا، اشاره شده است که به آن‌ها می‌پردازیم:
جابر بن عبدالله انصاری از پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و اله و سلم پرسید: «آیا شیعیان در زمان غیبت قائم از وجود مبارک او بهره مند می‌شوند؟» پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم در پاسخ فرمود: "ای و الذی بعثنی بالنبوة انهم یستضیئون بنوره و ینتفعون بولایته فی غیبته کانتفاع الناس بالشمس و ان تجللها سحاب. یا جابر! هذا من مکنون سر الله و مخزون علمه، فاکتمه الا عن اهله»، شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، "
آری؛
سوگند به خدایی که مرا به
نبوت برانگیخت! آنان در غیبت او، از نورش روشنایی می‌گیرند و از ولایت او، بهره مند می‌شوند؛ همانند بهره مندی مردم از
خورشید؛ اگرچه ابرها چهره آن را بپوشانند. ای جابر! این از اسرار پوشیده خداوند سبحانه و تعالی و از علوم ذخیره شدۀ او است. آن را مخفی کن، مگر از اهلش.
سلیمان بن اعمش از
امام صادق و او از
امام باقر و او از
امام سجاد علیهم‌السّلام چنین نقل کرده است که فرمود: " و اما وجه الانتفاع بی فی غیبتی فکالانتفاع بالشمس اذا غیبتها عن الابصار السحاب... "
زمین، از آفرینش آدم تاکنون و تا همیشۀ تاریخ، از
حجت خدا تهی نخواهد بود؛ خواه
حجت حق، ظاهر و آشکار و شناخته شده باشد یا بنا به مصالحی، نهان و پوشیده. تا رستاخیز نیز چنین خواهد بود که اگر جز این باشد، خدای یگانه پرستیده نمی‌شود.
سلیمان پرسید: «سرورم! مردم چگونه از امام غایب از نگاه، بهره ور می‌شوند؟» حضرت فرمود: «همان گونه که از خورشید بهره می‌برند، زمانی که ابرها آن را می‌پوشانند.»
نیز در
توقیع مبارکی که از سوی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف برای
اسحاق بن یعقوب صادر شده آمده است:
«... اما چگونگی بهره مندی از من در عصر غیبتم، درست همانند بهره مندی، از خورشید است؛ هنگامی که ابرها آن را از چشم‌ها بپوشاند...
بی گمان این
تشبیه، از روی
حکمت بوده است؛ ازاین رو دانشوران شیعه در بیان این تشبیهات، نکته‌های ارزشمندی را یادآور شده‌اند که این جا فقط به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
۱. خورشید، در
منظومۀ شمسی محور و مرکز است.
امام زمان علیه‌السّلام نیز در منظومۀ زندگی انسان‌ها محور، و اساس است.
۲. خورشید، در مجموعۀ هستی دارای فواید پرشماری است که فقط یکی از آن‌ها
نور افشانی است. امام زمان علیه‌السّلام نیز در نظام آفرینش دارای فواید پرشماری است که فقط بهرۀ اندکی از آن، وابسته به آشکاری او است.
۳.
ابر، چهرۀ خورشید را برای زمینی‌ها می‌پوشاند؛ ولی هرگز
زمین را تاریک نمی‌کند. پرده غیبت نیز فقط انسان‌ها را از دیدار مستقیم حضرت محروم می‌کند و هرگز مانعی بر نور افشانی او بر مردمان نخواهد شد.
۴. ابری شدن، از عوارض زمین و زمینیان است، نه خورشید؛ غیبت نیز نتیجه رفتار انسان‌ها است.
۵. ابر، فقط برای کسانی مانع است که زیر آن باشند. اگر کسی بر جاذبه زمین غالب شد و از ابرها بالا رفت، دیگر ابر مانع او نخواهد بود. در غیبت نیز اگر کسی بر جاذبه‌های دنیایی چیره و غالب شد و آن گونه که شایسته است، تعالی یافت، ممکن است از پرده غیبت فراتر رفته، به دیدار آن خورشید پنهان نایل شود.
۶. در بهره مندی از خورشید، میان افرادی که خورشید را باور کرده‌اند و افرادی که منکر او هستند، تفاوتی نیست. در بهره مندی از فواید تکوینی
امام نیز بین منکر و قائل به امام فرقی نیست.
۷. فقط مردمی در
انتظار راستین کنار رفتن ابرها به سر می‌برند که به فواید خورشید آگاهی کامل دارند. در دوران غیبت نیز معرفت به
امام، باعث حقیقی تر شدن انتظار می‌شود.
۸. فقط انسان‌های کور، از نور افشانی خورشید محرومند؛ همان گونه که فقط انسان‌های کوردل منکر نور وجود پیشوای
معصوم و از آن بی بهره هستند.
بنابراین شکی نیست که میزان بهره مندی موجودات از آفتاب عالم تاب در زمانی که چیزی حایل نباشد، بیشتر و کامل تر است؛ اما این بدان معنا نیست که وجود پرده بر روی
خورشید، تمام یا بیشتر بهره مندی‌ها را از بین ببرد؛ بلکه این مانع، فقط برخی از فواید را از میان برده یا کم می‌کند.
وجود ظاهری امام در
عصر حضور و ظهور نیز به معنای آن است که تمام منافع امام می‌تواند به مردم برسد. حال اگر چیزی مانع رسیدن فیض‌های کامل امام به دیگران شود، بدان معنا نیست که وجود او بی فایده است. وجود امام در پس پردۀ غیبت، به همان میزان مفید است که وجود او در زندان‌های حاکمان ستمگر دارای فایده بود. البته بین زندان غیبت و زندان حاکمان مستبد، تفاوت‌های فراوانی است؛ ولی هر کدام به نوعی مانع رسیدن
فیض کامل امام به عالم وجود و انسان‌ها می‌شوند.
فشرده سخن این که مسالۀ غیبت، فلسفۀ ضرورت وجود امام معصوم علیه‌السّلام را
نقض نمی‌کند؛ زیرا امام معصوم در حال غیبت وجود دارد و فواید او هم به دیگران می‌رسد. فقط بخشی از فواید او است که در اثر
تقصیر خود مردم در حال غیبت به آنان نمی‌رسد؛ ولی وجود او حجت را بر همگان تمام کرده است و این، خود مردم هستند که می‌بایست با ایجاد آمادگی لازم شرایط را برای ظهور آن حضرت فراهم کنند.
نیز ن. ک: امامت حضرت مهدی علیه السلام، فواید امام غایب.
فرهنگ‌نامه مهدویت، سلیمیان، خدامراد، ص۲۱۶-۲۱۹، برگرفته از مقاله «خورشید پشت ابر».
