دعا برای شر (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

در قرآن کریم به ناپسند بودن دعا، برای شر و عذاب اشاره شده است.

---

انسان عجول بوده و آن سان که در طلب خیرات است در پی شر نیز هست که در آیه ۱۱ سوره مبارکه اسراء به ناپسند بودن دعا، برای شر و عذاب اشاره شده است:
«و یدع الانسـن بالشر دعاءه بالخیر و کان الانسـن عجولا؛ و انسان (همان گونه که) خیر را فرا می‌خواند (پیشامد) بد را می‌خواند و انسان همواره شتابزده است.»

۱.۱ - مراد از انسان عجول

مراد از" دعا" بطوری که از سیاق آیه استفاده می‌شود مطلق طلب است، چه به لفظ دعا باشد مثل" خدایا مال و اولاد بر من روزی کن و... " و چه بدون لفظ صورت گیرد و به صورت سعی و عمل بوده باشد، همه اینها دعا و درخواست از خداست، حتی اگر این درخواست از کسی صادر شود که به خدا معتقد نبوده و توجهی به درخواست از خدا ندارد، چون در حقیقت غیر از خدا معطی و مانعی وجود ندارد هم چنان که فرمود: " یسئله من فی السماوات و الارض ؛ از او درخواست می‌کند هر آن کس که در آسمانها و زمین است. " و نیز فرموده: " و آتاکم من کل ما سالتموه ؛ و بشما داده از هر نعمتی که خواستید. "
پس به شهادت این دو آیه، دعا به معنای مطلق طلب است، و حرف" باء" در دو کلمه: " بالشر" و" بالخیر" برای چسباندن فعل به مفعول آن است و مقصود این است که انسان به همان نحو شر را می‌خواند و آن را درخواست می‌کند که خیر را می‌طلبد.
بنا بر این مقصود از اینکه فرمود: " انسان عجول است" این خواهد بود که او وقتی چیزی را طلب می‌کند صبر و حوصله به خرج نمی‌دهد، در جهات صلاح و فساد خود نمی‌اندیشد تا در آنچه طلب می‌کند راه خیر برایش مشخص گردد، و از آن راه به طلبش اقدام کند بلکه به محض اینکه چیزی را برایش تعریف کردند و مطابق میلش دید با عجله و شتابزدگی به سویش می‌رود و در نتیجه گاهی آن امر، شری از آب در می‌آید که مایه خسارت و زحمتش می‌شود، و گاهی هم خیری بوده که از آن نفع می‌برد.
این آیه و آیات بعدیش در سیاق توبیخ و سرزنشی است که ناشی از منت نهادن خدای تعالی در آیات قبل است که مساله" هدایت اقوم" را به رخ بندگانش می‌کشد، گویی که فرموده است: ما کتابی نازل کردیم که شما را به سوی ملتی اقوم هدایت می‌کند و گروندگان به آن ملت و کیش را به سعادت و بهشت می‌رساند و به سوی اجری عظیم و خیری کثیر ارشاد می‌کند، و لیکن جنس بشر عجول است و به خاطر همین عجله اش میان خیر و شر فرق نمی‌گذارد، بلکه هر چه برایش پیش بیاید همان را می‌خواهد و در طلبش برمی خیزد، بدون اینکه خیر و شر را از هم جدا نموده و حق را از باطل تشخیص دهد، در نتیجه به همان نحوی که عاشق خیر است، شر را نیز به همان وجه طلب می‌کند، و همانطور که باید بر سر حق سر و سینه بشکند بر سر باطل هم می‌شکند.

---

در آیه ۴۶ سوره نمل به ناپسند بودن دعا، برای شر و عذاب اشاره شده است:
قال یـقوم لم تستعجلون بالسیئة قبل الحسنة... ؛ ( صالح ) گفت‌ای قوم من چرا پیش از (جستن) نیکی شتابزده خواهان بدی هستید چرا از خدا آمرزش نمی‌خواهید باشد که مورد رحمت قرار گیرید. »

۲.۱ - توبیخ حضرت صالح

معنای" استعجال به سیئه قبل از حسنه"، این است که: قبل از رحمت الهی که سببش ایمان و استغفار است به درخواست عذاب مبادرت کنند.
و با این معنا روشن می‌شود که صالح این توبیخ را وقتی کرد که ایشان ناقه را کشته و به وی گفته بودند: " یا صالح ائتنا بما تعدنا ان کنت من المرسلین (ای صالح اگر راست می‌گویی بیاور آن عذابی را که ما را بدان تهدید می‌کنی. " بنا بر این، جمله" لو لا تستغفرون الله لعلکم ترحمون" تحریک و تشویق به ایمان و توبه است، تا شاید خدا به ایشان رحم کند و عذابی که به ایشان وعده داده به وعده‌ای که دروغ نمی‌شود از آنان بر دارد.

---