دین شناسی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

دین شناسی بمعنای دانش شناخت دین؛ دانشی است که باورهای دینی را تبیین می‌کند و سویه‌های گوناگون دین را بازمی شناساند.

---

قلمرو دین شناسی به معنای عام، شامل علوم فقهی و هر علمی نیز هست که یک سوی آن اندیشه دینی است؛ چنان که علوم انسانی اجتماعی مانند جامعه شناسی و روان شناسی و تربیت را نیز در بر می‌گیرد که نسبتی وثیق و عمیق با اندیشه و منش دینی دارند. اگر این دانش‌ها به دین عرضه گردند یا دین و دینداری به آنها عرضه شود، آنچه فراچنگ می‌آید، در قلمرو دین شناسی جای می‌گیرد

---

دین شناسی سنتی یا علم کلام، به بررسی اصول دین بسنده می‌کند؛ اما دین شناسی جدید، شاخه‌های متعددی دارد: روان شناسی دین، جامعه شناسی دین،هنر دینی، ادبیات دینی، اسطوره شناسی ، مردم شناسی دینی، تاریخ دین، دین شناسی تطبیقی، پدیدارشناسی دینی، کلام فلسفی، معرفت شناسی دینی و فلسفه دین

---

در عصر حاضر سه رویکرد عمده در عرصه دین شناسی وجود دارد:
الف. رویکرد سنتی که ویژگی بنیادی آن تصلب بر یافته‌ها و داشته‌های پیشین است و از نوآوری و تحول می‌هراسد.
ب. رویکرد مقابل سنتی که با ادعای تجدد، اما متاثر از معرفت شناسی غربی به تازگی پا به عرصه مطالعات دینی نهاده است و آن را «جریان متجدد» می‌خوانند.
ج. رویکردی که نه به مواریث گذشته دین شناسی تعصب می‌ورزد و نه از آن انقطاع می‌جوید و ساختارشکنی می‌طلبد. این رویکرد را می‌توان «جریان مجدد» نام نهاد که در پی گشودن راهی میان تصلب و تجدد است. پرچمداران این جریان شخصیت‌های برجسته علوم دینی معاصر همانند امام خمینی رحمه الله‌علیه و علامه طباطبائی رحمه الله‌علیه هستند.
جریان مجدد سعی دارد با بهره گیری از ذخایر پیشین و مواریث سلف، از آورده‌های دیگر ملل نیز سود برد و با اعتماد به نفس، در ثروت علمی بشر سهم گذاری کند و به بهانه نوآوری، گذشته خود را یکسره از کف ندهد.

---

الف. چیستی دین؛ شامل تعاریف و گوهر دین، اهداف، قلمرو و کارکردهای دین، پلورالیزم دینی، کمال ، جامعیت و جاودانگی دین، ایمان ، تجربه دینی و...
ب. منشا دین؛ شامل پنداره‌های روان شناختی، زبان شناختی، جامعه شناختی
ج. معرفت دینی؛ شامل منابع و روش‌های شناخت دین، زبان دین، تطور فهم دین، هرمنوتیک دینی و مباحثی دیگر از قبیل فلسفه، علوم دینی و مناط، ارزش و زبان گزاره‌های دینی.
د. رابطه دین با علم ، فلسفه ، عرفان ، اخلاق ، فرهنگ ، هنر و مهمترین مدعیات دینی؛ شامل توجیه پذیری باورهای دینی، معناداری گزاره‌های دینی و موشکافی موضوعاتی همانند خدا ، صفات خدا، شرور و کاستی‌ها، خلقت و چگونگی آن، مجرد و مادی، وحی و نبوت ، اعجاز ، معنای زندگی، اختیار ، شعائر و آداب و مناسک دینی ، تکلیف و نظام اخلاقی جهان، سعادت ، خلود نفس ، معاد و..

---