رکن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آنچه که ترک عمدی یا سهوی آن موجب
بطلان عبادت شده و همچنین به هر یک از چهار
زاویه کعبه رکن گفته می‌شود که از رکن به معنای نخست در باب
صلات و در معنای دوم در باب
حج سخن رفته است.
۱- آنچه ترک عمدی یا سهوی آن موجب بطلان
عبادت است.
۲- آنچه ترک عمدی آن موجب بطلان عبادت می‌شود.
۳- هر یک از چهار زاویه کعبه را رکن می‌گویند.
اجزاء
واجب نماز به رکن و غیررکن تقسیم می‌شود. ارکان نماز بنابر قول
مشهور عبارتند از:
نیت،
قیام،
تکبیرة الإحرام،
رکوع و
سجود.
رکن بودن نیت بنابر قول
جزء بودن آن است.
مراد از
قیام، ایستاده بودن هنگام تکبیرة الإحرام و نیز قیام متّصل به رکوع -یعنی از حالت ایستاده به رکوع رفتن- است.
برخی، قیام در حال گفتن تکبیرة الإحرام را
شرط آن دانستهاند، نه جزء مستقل در برابر آن؛ چنان که قیام متّصل به رکوع را از مقوّمات رکوع -که در تحقق آن تأثیرگذار است- دانستهاند؛ از این رو آن نیز جزء مستقلی در برابر رکوع نخواهد بود.
مراد از
سجود، هر دو
سجده است و یک سجده رکن نیست.
برخی، رو به
قبله بودن را در حال اختیار از ارکان نماز بر شمردهاند؛
چنان که از برخی
قدما رکن بودن
قرائت نقل شده است.
در اینکه تنها ترک رکن -به
عمد یا
سهو- موجب
بطلان نماز است یا زیادی آن نیز -از روی عمد یا سهو- نماز را
باطل میکند،
اختلاف است.
قول دوم، معروف و
مشهور است.
در بعضی ارکان همچون نیت، زیادی تصوّر ندارد؛
چنان که زیادی قیام با زیادی تکبیرة الإحرام یا رکوع متصوّر است نه به تنهایی.
زیادی تکبیرة الإحرام، هر چند سهوی بنابر مشهور موجب بطلان نماز است.
برخی، زیادی سهوی را
مبطل ندانستهاند.
زیاد کردن رکوع و سجود در هر حال موجب بطلان نماز است،
جز در
نماز جماعت، در صورتی که
مأموم پیش از
امام از رکوع یا سجده
سر بردارد. نظر
مشهور در این فرض،
وجوب بازگشت و متابعت از امام و قول مقابل آن،
استحباب بازگشت است. در اینکه
حکم یاد شده به مورد
سهو اختصاص دارد
یا صورت
عمد را نیز شامل می‌شود، اختلاف است. قول نخست به
مشهور نسبت داده شده است.
هرگاه
نمازگزار از روی
سهو رکنی را ترک کند، تا زمانی که محل تدارک آن باقی است، میتواند آن را تدارک کند و نمازش
صحیح است. مراد از محلّ تدارک، داخل نشدن در رکن بعدی است؛ جز
تکبیرة الإحرام که محلّ آن عدم دخول در
قرائت است. از برخی نقل شده که محلّ تدارک تکبیرة الإحرام، همچون سایر ارکان، داخل نشدن در رکن بعدی (رکوع) است؛ لیکن بر قول اوّل ادعای
اجماع شده است.
به هر یک از چهار زاویه
کعبه را رکن گفته می‌شود که در باب
حج از آن سخن به میان آمده است.
نیت،
احرام،
طواف،
وقوف در عرفات،
وقوف در مشعرالحرام و
سعی بین
صفا و
مروه ارکان حج؛ و نیت، احرام، طواف و سعی از ارکان
عمره به شمار میروند.
در رکن بودن
تلبیه اختلاف است.
حج با ترک عمدی هر یک از
ارکان باطل می‌شود؛
جز
وقوفین (
وقوف در
عرفات و
مشعر) که ترک سهوی آن دو نیز با هم موجب
بطلان حج میگردد.
عمره نیز با ترک عمدی هریک از ارکان
باطل می‌شود. البته در اینکه نیت در حج و عمره رکن به شمار میرود یا نه،
اختلاف است.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۱۲۶-۱۲۸.
