• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سقط جنین

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



افتادن جنین از رحم قبل از کامل شدن را سقط جنین گویند. عنوان یاد شده در بابهاى نکاح و دیات و نیز مسائل مستحدثه به کار رفته است.




سقط کردن جنین به هر وسیله؛ اعم از خوردن یا تزریق دارو، حرام است؛ خواه از طریق مشروع متکوّن شده باشد یا از زنا.
[۱] منهاج الصالحین (سیستانى) ج۳، ص۱۱۵-۱۱۶.
[۲] مهذب الأحکام ج۲۵، ص۲۵۳.


۱.۱ - سقط در مراحل مختلف جنین


در این حکم تفاوتى میان مراحل مختلف جنین نیست. بنابر این، ساقط کردن نطفه استقرار یافته در جدار رحم نیز که مبدأ رشد جنین است، حرام مى‏باشد.
[۴] مهذب الأحکام ج۲۵، ص۲۵۱.


۱.۲ - اطاعت شوهر در سقط جنین


مرد نمى‏تواند همسرش را وادار به سقط جنین کند؛ چنان که اطاعت زوجه از زوج در سقط جنین حرام است.
[۶] مهذب الأحکام ج۲۵، ص۲۵۲.


۱.۳ - خطر جانی برای مادر


هرگاه باقى ماندن جنین در رحم موجب مرگ مادر گردد و در نتیجه امر دایر بین ماندن جنین و مرگ مادر یا عکس آن باشد، به تصریح برخى، سقط جنین قبل از دمیده شدن روح در آن (چهار ماهگى) جایز است و پس از آن براى غیر مادر جایز نیست؛
[۱۰] مهذب الأحکام ج۲۵، ص۲۵۳.

لیکن براى مادر، به قول برخى جایز است؛ بدین صورت که مادر با خوردن دارو و مانند آن، جنین را بکشد، سپس پزشک آن را بیرون آورد.
[۱۲] صراط النجاة ج۵، ص۳۲۶-۳۲۷.

البته اکثر فقها آن را براى مادر نیز جایز ندانسته‏اند.
[۱۳] جواهر الکلام ج۴، ص۳۷۸.
[۱۴] العروة الوثقى‏ ج۲، ص۱۱۸.


۱.۴ - خطر جانی برای مادر و جنین


اگر استمرار بارداری، حیات مادر و جنین؛ هر دو را تهدید کند، در صورت عدم امکان نجات جان کودک به هیچ وجه و امکان نجات زندگى مادر به تنهایى با سقط جنین، به گفته برخى، سقط جایز است.
[۱۵] أجوبة الإستفتاءات ۲، ص۶۶.


۱.۵ - بقای حیات جنین در صورت سقط


هرگاه زنده ماندن جنین متوقف بر سقط کردن آن باشد؛ بدون آنکه خطری مادر را تهدید کند، سقط آن جایز است.

۱.۶ - سقط جنین معلول


سقط جنین معلول، همچون عقب مانده ذهنی یا ناقص الخلقه حتى قبل از دمیده شدن روح، جایز نیست، مگر آنکه باقى ماندن آن در آن حالت پس از تولد به طور یقین موجب عسر و حرج پدر و مادر گردد، که در این صورت، برخى قبل از دمیده شدن روح، سقط را جایز دانسته‏اند.
[۱۷] مجموعه آراى فقهى قضایى در امور کیفرى ج۱، ص۲۹۹-۳۰۰.




سقط کردن جنین موجب ثبوت دیه بر مباشر سقط است؛ مادر باشد یا غیر مادر. وارث جنین مستحق دیه خواهد بود؛ لیکن اگر مادر مباشر سقط باشد، در فرض عمدی بودن از دیه ارث نمى‏برد.
[۲۱] مهذب الأحکام ج۲۹، ص۳۱۳-۳۱۴.


۲.۱ - اگر سقط کننده دو نفر باشند


چنانچه سقط کننده دو نفر باشند- یکى سبب و دیگرى مباشر- هر کدام که نقش قوى‏تر و مؤثرترى داشته باشد، به گونه‏اى که سقط به او نسبت داده شود، ضامن دیه خواهد بود.
[۲۲] مهذب الأحکام ج۲۹، ص۳۱۶-۳۱۷.


۲.۲ - سقط جنین عمدی


بنابر قول مشهور، در سقط کردن عمدى جنین پس از دمیده شدن روح در آن، قصاص ثابت است.
گروهى از معاصران، آن را ثابت ندانسته‏اند.
[۲۶] مجمع المسائل ج۳، ص۲۹۱.


۲.۳ - زنده ماندن جنین بعد از سقط


اگر جنین بر اثر جنایت عمدی زنده سقط شود و حیاتش استقرار داشته باشد، سپس فردى دیگر او را بکشد، جانی دوم قاتل است و ضمانى بر عهده سقط کننده نیست؛ هرچند او گناهکار است و تعزیر مى‏شود؛ لیکن در صورت عدم استقرار حیات، جانى نخست قاتل به شمار مى‏رود و جانى دوم تنها تعزیر مى‏گردد
و در صورت شک در استقرار حیات، قصاص از هر دو منتفى است؛ لیکن در اینکه بر جانى دوم دیه جنین زنده (دیه کامل) ثابت است یا دیه جنین مرده، اختلاف مى‏باشد.
[۳۲] مهذب الأحکام ج۲۹، ص۳۲۴.

برخى معاصران گفته‏اند: بر دومى یک دهم دیه کامل ثابت است و باقى دیه از بیت المال پرداخت مى‏گردد.



دیه جنین با توجه به مراحل تکوّن آن متفاوت است. دیه جنینى که اندامهایش شکل نگرفته، در مرحله نطفه، بیست دینار؛ در مرحله علقه چهل دینار؛ در مرحله مضغه شصت دینار و در مرحله استخوان بندی، هشتاد دینار است؛ اما دیه جنینى که اندامهایش شکل گرفته، لیکن روح در آن دمیده نشده است، بنابر قول مشهور صد دینار (یک دهم دیه کامل) براى جنین مسلمان، اعم از دختر و پسر و هشتاد درهم براى جنین کافر ذمی؛ یعنى یک دهم دیه کامل پدر، و بنابر قول مشهور، براى جنین برده- اعم از پسر و دختر یک دهم قیمت مادر است.

۳.۱ - دیه جنین دختر و پسر


دیه جنینى که روح در آن دمیده شده در پسر، دیه کامل و در دختر نصف آن است.

۳.۲ - دیه اعضا و جراحتهای جنین


دیه اعضا و جراحتهای جنین، قبل از دمیده شدن روح به نسبت دیه جنین و بعد از آن بسان دیه انسان زنده محاسبه مى‏شود.
[۳۶] مهذب الأحکام ج۲۹، ص۳۱۸.




سقط کردن جنین قبل از دمیده شده روح، کفاره ندارد، لیکن در سقط کردن آن بعد از دمیده شدن روح بنابر قول مشهور، کفّاره (آزاد کردن برده و در صورت عدم امکان آن، دو ماه روزه گرفتن و در صورت عدم امکان آن، اطعام شصت فقیر) ثابت است، به شرط آنکه جانى مباشر در سقط باشد نه مسبب.



اگر بر اثر جنایت بر حیوان حلال گوشت، همچون گاو، گوسفند و شتر، جنین او سقط شود، مانند آنکه کسى حیوانى را بزند و بر اثر زدن، جنین آن سقط گردد، در اینکه آیا جانی ضامن یک دهم قیمت حیوان است یا ضامن ارش (مابه التفاوت قیمت حیوان حامله و غیر حامله) و یا ضامن بالاترین قیمت از ارش و یک دهم قیمت؟ مسئله اختلافى است.


 
۱. منهاج الصالحین (سیستانى) ج۳، ص۱۱۵-۱۱۶.
۲. مهذب الأحکام ج۲۵، ص۲۵۳.
۳. صراط النجاة ج۱، ص۳۳۲.    
۴. مهذب الأحکام ج۲۵، ص۲۵۱.
۵. أجوبة الإستفتاءات ج۲، ص۶۶.    
۶. مهذب الأحکام ج۲۵، ص۲۵۲.
۷. إرشاد السائل، ص۱۷۲-۱۷۳.    
۸. أجوبة الإستفتاءات ج۲، ص۶۶.    
۹. بحوث فقهیة هامة، ص۲۹۳.    
۱۰. مهذب الأحکام ج۲۵، ص۲۵۳.
۱۱. صراط النجاة ج۱، ص۳۳۳.    
۱۲. صراط النجاة ج۵، ص۳۲۶-۳۲۷.
۱۳. جواهر الکلام ج۴، ص۳۷۸.
۱۴. العروة الوثقى‏ ج۲، ص۱۱۸.
۱۵. أجوبة الإستفتاءات ۲، ص۶۶.
۱۶. إرشاد السائل، ص۱۷۳.    
۱۷. مجموعه آراى فقهى قضایى در امور کیفرى ج۱، ص۲۹۹-۳۰۰.
۱۸. أجوبة الإستفتاءات ج۲، ص۶۶.    
۱۹. بحوث فقهیة هامة، ص۲۹۴.    
۲۰. جواهر الکلام ج۴۳، ص۳۷۴.    
۲۱. مهذب الأحکام ج۲۹، ص۳۱۳-۳۱۴.
۲۲. مهذب الأحکام ج۲۹، ص۳۱۶-۳۱۷.
۲۳. جواهر الکلام ج۴۳، ص۳۸۱.    
۲۴. مبانی تکملة المنهاج ج۲، ص۴۱۷.    
۲۵. تکملة منهاج الصالحین، ص۱۳۴.    
۲۶. مجمع المسائل ج۳، ص۲۹۱.
۲۷. بحوث فقهیة هامة، ص۲۹۰-۲۹۲.    
۲۸. جواهر الکلام ج۴۳، ص۳۸۱.    
۲۹. مبانی تکملة المنهاج ج۲، ص۴۱۷-۴۱۸.    
۳۰. مسالک الأفهام ج۱۵، ص۴۸۸.    
۳۱. جواهر الکلام ج۴۳، ص۳۸۲-۳۸۳.    
۳۲. مهذب الأحکام ج۲۹، ص۳۲۴.
۳۳. مبانی تکملة المنهاج ج۲، ص۴۱۷-۴۱۸.    
۳۴. جواهر الکلام ج۴۳، ص۳۵۶-۳۶۴.    
۳۵. جواهر الکلام ج۴۳، ص۳۷۵.    
۳۶. مهذب الأحکام ج۲۹، ص۳۱۸.
۳۷. جواهر الکلام ج۴۳، ص۳۶۴-۳۶۶.    
۳۸. مبانی تکملة المنهاج ج۲، ص۴۰۹-۴۱۰.    
۳۹. جواهر الکلام ج۴۳، ص۳۹۱-۳۹۲.    
۴۰. تحریر الوسیلة ج۲، ص۶۰۳.    




فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۴۸۷-۴۹۰.    




جعبه ابزار