سوره زخرف(علوم قرآنی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سوره زخرف
(سوره چهل و سوم قرآن)
(چهل و سومين سوره قرآن)
اين سوره همانگونه كه آغاز و انجام آن و نيز مطالبى كه بين اين آغاز و انجام فاصله شده شهادت مى‌دهد، در مقام انذار و هشدار دادن بشر است، مگر شش آيه آن كه از جمله إِلَّا الْمُتَّقِينَ يا عِبادِ لا خَوْفٌ عَلَيْكُمُ الْيَوْمَ آغاز مى‌شود، كه اين شش آيه استطرادى (و از باب حرف حرف مى‌آورد) در وسط آيات سوره قرار گرفته.
در اين سوره اين معنا را خاطر نشان مى‌سازد كه سنت الهى بر اين جريان يافته كه انبياء و رسولانى برگزيند، و كتاب و ذكرى بر آنان نازل كند، و هيچگاه اسراف و افراط مردم در قول و فعلشان او را از اين كار باز نمى‌دارد، بلكه همواره رسولان و انبيايى فرستاده، و استهزاء كنندگان و تكذيب كنندگان ايشان را هلاك نموده، و سپس به سوى آتشى جاودانه سوق داده است.
و در اين بيان نخست مساله ارسال رسل را به طور اجمال ذكر مى‌كند، و سپس از بين آنان ابراهيم و سپس موسى و آن گاه عيسى (ع) را نام مى‌برد، و مطالبى از اسراف كفار نقل نموده، از آن جمله يكى از مهمترين گفتار آنان را كه مى‌گفتند خداى سبحان فرزند گرفته، و ملائكه دختران او هستند ذكر مى‌كند. و اين بدان جهت است كه نسبت به خصوص اين عقيده و رد آن عنايت داشته، و به همين جهت آن را مكرر نقل مى‌كند و جواب مى‌گويد، و گويندگان آن را به عذاب تهديد مى‌كند.
آيات ۳۳ تا ۳۵ اين سوره در بيان بى‌ارزشى جلوه‌هاى مادى و فريبنده دنيا است: «و اگر نبود که (همه) مردم
انکار خدا امتى يکپارچه شوند، خداوند براى کافران خانه‌هايى با سقف‌هاى نقره‌گون، بالاخانه‌ها، درها، تخت‌ها، زيورها و… قرار مي‌داد» خداوند با بيان اين معنا ارزش را به آخرت و چيزى مي‌دهد که باقى است.
بنابراين، از جمله مسائل اين سوره، تصحيح اعتقادات خرافي، جدال توحيدي، آيات قيامت و فرستادن انبيا به ويژه ابراهيم، موسى و عيسى (ع) است.
ويژگي‌هاى سوره زخرف:
۱. به شمارش بيشتر مکتب‌هاى تفسيرى ۸۹ آيه، به عدد شامى ۸۸ آيه، ۸۳۳ يا ۸۳۸ کلمه و ۳۴۰۰ يا ۳۶۰۹ حرف دارد.
۲. در ترتيب نزول، شصت و سومين و در قرآن چهل و سومين سوره است.
۳. پس از سوره شورى و پيش از سوره دخان نازل شد و به همان شکل اوليه ترتيب نزول، در مصحف شريف جاى گرفت.
۴. پيش از هجرت در مکه نازل شد و مکى است؛ به جز آيه ۴۵ که محل گفت‌و‌گو است. با اين حال، برخى آن را مدنى مى‌دانند.
۵. از سور مثانى و بيش از يک حزب قرآن کريم است.
۶. بيست و چهارمين سوره از سُوَر مقطعات است که با حروف مقطعه «حم» آغاز مى‌شود. بنابراين از سور حواميم به شمار مى‌آيد.
۷. در رديف چهارم از سورِ داراى سوگند قرار دارد که پس از حروف مقطعه آغاز و با سوگند((وَالْكِتَابِ الْمُبِينِ))ادامه مى‌يابد.
۸. گفته‌اند دو آيه منسوخ دارد.
مطالب مهم و عمده سوره زخرف:
۱. نزول قرآن به صورت کتاب روشنگر و لزوم تدبّر در آن.
۲. نبوّت و اهداف آن و سرنوشت متمردان از دستورهاى پيامبران الهي.
۳. توحيد و ادلّه آن.
۴. معاد و ترسيم صحنه‌اى تکان‌دهنده از رستاخيز؛
۵. بخش‌هايى از تاريخ پيامبران گذشته؛ مانند: عيسى و موسى (ع) .
[۲] سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ، ۸۴۹ - ۹۱۱ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد۱;صفحه ۶۴و۴۳
[۳] راميار ، محمود ، ۱۳۰۱ - ۱۳۶۳;تاريخ قرآن;صفحه ۵۸۶
[۴] جمعي از محققان;علوم القرآن عندالمفسرين;جلد۱;صفحه ۳۱۶
[۵] زركشي ، محمد بن بهادر ، ۷۴۵ - ۷۹۴ق;البرهان فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد۱;صفحه ۱۹۳
[۶] مكارم شيرازي ، ناصر ، ۱۳۰۵ -;تفسير نمونه;صفحه ۲۱
[۷] هاشم زاده هريسي ، هاشم ، ۱۳۱۷ -;شناخت سوره هاى قرآن;صفحه ۳۴۹
[۸] فيروز آبادي ، محمد بن يعقوب ، ۷۲۹ - ۸۱۷ق;بصائرذوى التمييزفى لطائف الكتاب العزيز;جلد۱;صفحه ۴۲۱
[۹] طباطبايي ، محمد حسين ، ۱۲۸۱ - ۱۳۶۰;الميزان في تفسير القرآن;جلد۱۸;صفحه ۸۳
