سید عبدالعزیز طباطبایی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
علامه محقق، آقا سید عبدالعزیز طباطبایی از عالمان کتابشناس معاصر و نامی آشنا برای
اهل قلم و تحقیق است.
او از جانب
پدر و
مادر نوه عالم بزرگ مرحوم آیةالله
سید محمد کاظم طباطبائی یزدی (م ۱۳۲۸ ق) صاحب
عروة الوثقی است. پدرش سید جواد، از علمای
نجف اشرف بود که در سال ۱۳۶۳ ق برای معالجه به
ایران آمد و در
تهران در گذشت و در جوار
حرم مطهر حضرت
عبد العظیم حسنی علیه‌السّلام مدفون شد.
سید عبدالعزیز در چهارم
آبان ۱۳۰۸ (مطابق ۲۳
جمادی الاول ۱۳۴۸ ق) متولد شد. پس از فراگیری دروس مقدماتی
علوم دینی و در پانزده سالگی همراه پدر به ایران آمد.
پس از درگذشت پدر به
قم رفت و از درس مرحوم آیةالله حاج آقا
رضا صدر استفاده کرد. سال بعد به نجف اشرف بازگشت و از حضرات آیات
خویی،
عبدالهادی شیرازی،
عبدالاعلی سبزواری،
سید هاشم حسینی طهرانی،
میرزا محمد علی اردوبادی بهره برد و از مرحوم خویی؛ سید عبدالهادی شیرازی و
آقا بزرگ تهرانی اجازه روایت یافت.
به
دلیل علاقه وی به کتابشناسی و بررسی و احیای میراث کهن
شیعه در نجف از دو شخصیت مشهور: آقا بزرگ تهرانی و
علامه امینی تاثیر پذیرفت. با تاسیس کتابخانه
امیرالمؤمنین علیه‌السّلام توسط علامه امینی در آنجا مشغول تحقیق و تدوین فهرست کتابخانه شد. در همین سالها برای شناسایی
نسخ خطی، کتابشناسی و سایر ظرایف و دقایق این رشته، با مرحوم آقا بزرگ مراوده مستمر داشت.
در سال ۱۳۵۶ ش که با فشار
رژیم عراق به
ایران بازگشت، در شهر قم
اقامت گزید و به دلیل جامعیتش، هر کسی از محضرش بهره‌ای می‌برد. علاوه بر محققین و شاگردان، مؤسسات تحقیقاتی و علمی نیز از تجربه و تخصص او بی نیاز نبودند. مراکزی همچون:
مؤسسه آل البیت، مرکز الغدیر،
بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس،
دایرةالمعارف بزرگ اسلامی و... با ایشان ارتباط داشتند و آثار زیادی با نظارت و همکاری مستقیم وی تحقیق و چاپ شد ضمن اینکه در مجامع و همایش‌های علمی مختلف داخل و خارج کشور شرکت می‌جست. تعداد ۹۴ عنوان کتاب با استفاده از راهنمایی‌ها یادداشت‌های او به ثمر رسید و فهرست‌های زیادی را از نسخ خطی داخل و خارج کشور تهیه کرد.
همه کسانی که با محقق طباطبایی رحمة‌الله‌علیه آشنایی داشتند به صفای
روح او و خلوص و ارادت ایشان به مقام شامخ
اهل بیت عصمت و
طهارت علیهم‌السّلام و همچنین تبحر و تخصص او در کتاب شناسی شیعه، اذغان دارند. از خصوصیات بارز آن بزرگوار سماحت و
سخاوت وی در کمک به پژوهشگران و شاگردان بود که همه کسانی که از او استفاده کرده‌اند، به این خصیصه اشاره می‌کنند.
آثار ایشان فراوان است که بخشی از آنها را در تکمیل تالیفات دو استادش آقا بزرگ و علامه امینی تالیف نمود مانند: مستدرک الذریعه، اضواء علی الذریعه، معجم اعلام الشیعه، تعلیقات علی طبقات اعلام الشیعه، تنظیم و تصحیح نقباء البشر، علی ضفاف الغدیر، انباء السماء برزیة کربلا. بخش دیگر تحقیق و تصحیح آثار بزرگان است مانند: فهرست منتجب الدین، الاربعون المنتقی من مناقب المرتضی، عقدالدرر فی اخبار المهدی المنتظر، مقتل امیرالمؤمنین علیه‌السّلام از ابن ابی دنیا، مناقب امیرالمؤمنین علیه‌السّلام از ابن حنبل، ترجمه امیرالمؤمنین علیه‌السّلام از تاریخ دمشق، ترجمه امام حسن و امام حسین علیه‌السّلام از طبقات ابن سعد.
علامه طباطبائی فهرست‌هایی از نسخ خطی نیز تهیه کرده است مانند: فهرست کتابخانه امیرالمؤمنین نجف، فهرست نسخ خطی آستان قدس، فهرست نسخ کتابخانه‌هایی در
بغداد و
حجاز و
ترکیه و
شیراز و
تبریز. دیگر آثار وی عبارتند از: اهل البیت فی مکتبة العربیة، الغدیر فی التراث الاسلامی، حیاة الشیخ المفید، مکتبة العلامة الحلی، فی رحاب نهج البلاغه، مخطوطات اللغة العربیه، فهرست تصانیف کراجکی، الحسین علیه‌السّلام و السنه، المهدی علیه‌السّلام فی السنة النبویة، حیاة الشیخ یوسف بحرانی، شخصیت علمی و مشایخ شیخ طوسی و یادداشت‌ها و مطالب منتخب از کتابخانه‌ها که در سفرهای ایشان تنظیم شده است مانند: نتایج الاسفار، قید الاوابد و جمع الشوارد و مقالات متعددی نیز از آن فقید در مجله «تراثنا».
این
عالم بزرگ و کم نظیر، به علت نارسایی شدید قلبی در هفتم ماه
رمضان ۱۴۱۶ مطابق ۱۸
اسفند ماه ۱۳۷۴
رحلت نمود. با
دفن او در حجره ۱۴ صحن بزرگ در
حقیقت کتابخانه‌ای وسیع مدفون گشت.
نرم افزار دروس حوزوی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
