• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شهر بیره

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


بیره، یا البیره، شهری کهن در نزدیکی رام‌الله، واقع در کرانۀ غربی رود اردن و در ۱۳ کیلومتری شمال غربی بیت‌المقدس می‌باشد.


دربارۀ وجه تسمیۀ البیره اتفاق نظر وجود ندارد؛ بعضی این نام را برگرفت از واژۀ کنعانی بیره۱ به معنی چاه‌ها، یا واژۀ آرامی بیرتا۲ به معنی قصر یا قلعه دانسته‌اند که در عربی الف و لام گرفته است.
[۱] فریحه، انیس، معجم اسماءالمدن و القریٰ اللبنانیة، ج۱، ص۳۹، بیروت، ۱۹۸۵م.
[۲] شراب، محمد، معجم بلدان فلسطین، ج۱، ص۲۱۴، بیروت، ۱۹۸۷م.
برخی به دلیل وجود مکان‌هایی به همین نام در نقاطی دیگر
[۳] دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۵، ص۱۴، بیروت، ۱۹۷۴-۱۹۸۶م.
[۴] دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۵، ص۳۸، بیروت، ۱۹۷۴-۱۹۸۶م.
[۵] دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۵، ص۲۳۱، بیروت، ۱۹۷۴-۱۹۸۶م.
که زمانی ساکنان آن عموماً به آرامی سخن می‌گفتند، وجه دوم را ترجیح داده‌اند
[۶] EI۲، ج۱، ص۱۲۳۳.
با این حال، برخی پژوهشگران البیره را برگرفته از نام عشیرة البیره در این نقاط دانسته‌اند.
[۷] دیب، فرج‌الله صالح، معجم معانی و اصول و اسماءالمدن و القری الفلسطینیة، ج۱، ص۸۶-۸۷، بیروت، ۱۹۹۱م.


بیره در شرق رام‌الله واقع است.
[۸] نقشه، ابوالسعود، حاتم محیی‌الدین، ج۱، ص۲۱۳، مدن فلسطین، عمان، ۱۹۹۳م.
[۹] ابوحمود قسطندی، نقولا، معجم اسماء المواقع الجغرافیة فی فلسطین، ج۱، ص۴۰، قدس، ۱۹۸۴م.
محله‌های این دو شهر جنان به یکدیگر پیوسته است که گویی هر دو، یک شهر به‌شمار می‌آیند که نمی‌توان این دو شهر را از هم جدا دانست.
[۱۰] دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۷، ص۲۵۸، بیروت، ۱۹۷۴-۱۹۸۶م.
[۱۱] فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۸۵، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
[۱۲] فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۸۷، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
امروزه هنگامی که از رام‌الله سخن می‌رود، بجز برخی خصوصیات تاریخی، بیره را نیز در برمی‌گیرد
[۱۳] آغا، نبیل خالد، مدائن فلسطین، ج۱، ص۶۹-۷۰، بیروت، ۱۹۹۳م.
[۱۴] نحال، محمدسلامه، فلسطین، ص۲۱۴، ارض و تاریخ، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
از بیره تا فرودگاه بین‌المللی قدس در جنوب هم ساختمان‌ها پیوسته است.
[۱۵] فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۸۷، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.


بیره در قلب سرزمین فلسطین و در میان سلسله جبالی که از شمال به جنوب کشیده شده، واقع است. پستی و بلندی‌ها در این منطقه معتدل‌تر و بسیار کمتر از منطقۀ شمالی است. این شهر از شرق به منطقۀ غور و از غرب به دشت ساحلی محدود می‌شود.
[۱۶] فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۸۵، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
بیره در ارتفاع ۸۸۴ متری از سطح دریا واقع است و کوه‌های قدس، از جمله ارتفاعات شیخ نجم، شیخ شیبان، شیخ یوسف و شیخ عبدالله از شرق تا شمال غربی آن را احاطه می‌کنند.
[۱۷] موسوعه عام، ج۱، ص۴۸۰.


تاریخ شهر به دورۀ کنعانیان باز می‌گردد، به عقیدۀ برخی محققان، بیره در محل شهر بیئروت بنیاد گردیده است.
[۱۸] دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۸، ص۲۵۶، بیروت، ۱۹۷۴-۱۹۸۶م.
[۱۹] ابوالسعود، حاتم محیی‌الدین، مدن فلسطین، ج۱، ص۲۲۰، عمان، ۱۹۹۳م.
گفته می‌شود: در اواخر سدۀ ۱۸ق‌م، ابراهیم (علیه‌السلام) وقتی از اور به سرزمین کنعان رسید و آهنگ مصر کرد، از بیره گذشت.
[۲۰] آغا، نبیل خالد، مدائن فلسطین، ج۱، ص۷۱، بیروت، ۱۹۹۳م.
[۲۱] فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۸۷، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
این شهر در روزگار چیرگی رومی‌ها بر آن بیریا۳ نام داشت و در تقسیمات اداری از توابع بیت‌المقدس به‌شمار می‌رفت. سپس این نام به البیره تغییر یافت.
[۲۲] دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۸، ص۲۵۶، بیروت، ۱۹۷۴-۱۹۸۶م.
[۲۳] ابوالسعود، حاتم محیی‌الدین، مدن فلسطین، ج۱، ص۲۲۰، عمان، ۱۹۹۳م.
[۲۴] ابوفرده، فائز احمد، موسوعة عشایر و عائلات فلسطین، ج۱، ص۱۸، عمان، ۱۹۹۱م.

پس از آن‌که مسلمانان شام را فتح کردند، بیره جزو قلمرو اسلامی گردید و قبایل عرب در آن‌جا ساکن شدند.
[۲۵] فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۸۷، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
بیره از جمله شهرها و روستاهایی است که در دورۀ اموی از آن‌ها یاد شده است.
[۲۶] دباغ، مصطفیٰ مراد، الموجز فی تاریخ الدول العربیة، ج۱، ص۳۲۱-۳۲۲، بیروت، دارالطلیعه.


در ۴۹۲ق/۱۰۹۹م کمی پیش از سقوط بیت‌المقدس، بیره به دست صلیبیان افتاد و همچون رام‌الله، برای مدتی به مستعمره‌ای زراعی بدل گردید.
[۲۷] فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۸۷، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
[۲۸] ابوالسعود، حاتم محیی‌الدین، مدن فلسطین، ج۱، ص۲۲۰-۲۲۱، عمان، ۱۹۹۳م.
در ۵۴۱ق/۱۱۴۶م صلیبیان در بیره قلعه‌ای کوچک و یک کلیسا بنا کردند که آثار آن تا به امروز باقی است. آنان همچنین سرایی برای اقامت زایران بیت‌المقدس ساختند.
[۲۹] دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۸، ص۲۵۷، بیروت، ۱۹۷۴-۱۹۸۶م.
[۳۰] شراب، محمد، معجم بلدان فلسطین، ج۱، ص۲۱۵، بیروت، ۱۹۸۷م.


در ۵۸۳ق/۱۱۸۷م، لشکریان صلاح‌الدین ایوبی پس از فتح بیت‌المقدس، بیره را نیز به تصرف درآوردند.
[۳۱] عمادالدین کاتب، محمد، الفتح القسی فی الفتح القدسی، ج۱، ص۳۲۰، به کوشش محمد محمود صبح، بیروت، الدار القومیه.    
[۳۲] فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۹۱، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
چندی پس از فتوحات پیاپی صلاح‌الدین، وقتی ملک‌ کامل‌ ایوبی (حک‌ ۶۱۵-۶۳۵ق/۱۲۱۸-۱۲۳۸م) به حکومت رسید، در ۶۲۶ق/۱۲۲۹م با فرنگان از در سازش درآمد و بیت‌المقدس را به امپراتور فردریک تسلیم کرد، اما روستاهای متعلق به آن را برای خود محفوظ داشت و والی‌ای تعیین کرد که در بیره مستقر گردد و روستاها و نواحی تابع آن را اداره کند.
[۳۳] ابن واصل، محمد، مفرج الکروب، ج۴، ص۲۴۱، به کوشش حسنین محمد ربیع، قاهره، ۱۹۷۲م.
در سدۀ ۷ق/۱۳م، بیره یکی از مراکز «شهسواران پرستشگاه» بود.
[۳۴] دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۸، ص۲۵۷، بیروت، ۱۹۷۴-۱۹۸۶م.


در ۹۲۳ق/۱۵۱۷م ترکان عثمانی ضمن پیشروی برای گرفتن بیت‌المقدس، بیره را تصرف کردند.
[۳۵] فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ص۲۹۱، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
[۳۶] ابوالسعود، حاتم محیی‌الدین، مدن فلسطین، ج۱، ص۲۲۰-۲۲۱، عمان، ۱۹۹۳م.
در روزگار استیلای عثمانیان، بیره شهری عربی ـ اسلامی باقی ماند و عشایر و قبایل عرب در آن‌جا سکنا گزیدند که مشهورترین آن‌ها جبره، یعاقبه، زعاریه و غزاونه بودند. در این دوره، عثمانیان از میان نیروهای تربیت‌ یافتۀ منطقه گردان بیره را تشکیل دادند. این گروه احمد پاشا جزار (ه‌ م) والی عکا را در جنگ با ناپلئون بناپارت یاری کردند و سپس در نبرد میان لشکریان عثمانی با ابراهیم پاشا، حاکم مصر وارد جنگ شدند، اما وقتی ابراهیم پاشا منطقه را گرفت و قریۀ برج در نزدیکی بیره را ویران کرد، مردم بیره به سازش و پرداخت سرب‌ها تن دادند.
[۳۷] فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۹۱-۲۹۲، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
در اواخر دورۀ عثمانی، بیره و جبل‌ القدس با ۲۱ روستا در شمار شهرستان بیت‌المقدس بود.
[۳۸] ابوفرده، فائز احمد، موسوعة عشایر و عائلات فلسطین، ج۱، ص۱۸، عمان، ۱۹۹۱م.


در زمان قیمومت انگلیسی بر فلسطین (۱۹۱۸-۱۹۴۸م) بیره یکی از شهرستانVهای تابع استان بیت‌المقدس (از استان‌های شش‌گانه) بود.
[۳۹] نحال، محمدسلامه، جغرافیة فلسطین، ج۱، ص۱۱۳، بیروت، دارالعلم للملایین.
در این دوره، بیره همانند دیگر شهرهای فلسطین بر ضد اشغالگران به پا خاست. اما مقامات انگلیسی برخی شیوخ بیره را به مصر تبعید کردند، مردم بیره در قیام‌های ۱۳۰۰ و ۱۳۰۸ش/۱۹۲۱ و ۱۹۲۹م شرکت کردند و در اعتصاب ۱۳۱۵ش/۱۹۳۶م و ۳ سال مبارزۀ پی‌گیر پس از آن نقش فعال داشتند.
[۴۰] فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۹۲، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
در اواخر دورۀ قیمومت بریتانیا، شهرستان رام‌الله مشتمل بر دو شهر رام‌الله و بیره، و ۵۸ روستا بود.
[۴۱] دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۸، ص۲۱۳، بیروت، ۱۹۷۴-۱۹۸۶م.
[۴۲] آغا، نبیل خالد، مدائن فلسطین، ج۱، ص۷۰، بیروت، ۱۹۹۳م.


در ۱۳۲۷ش/۱۹۴۸م، پس از آن‌که برخی مناطق فلسطین به اشغال یهودیان درآمد، ساکنان مسلمان مناطق اشغالی به دیگر شهرها و از جمله به بیره کوچیدند.
[۴۳] عارف، النکبة، ج۲، ص۴۱۶، بیروت، ۱۹۵۶م.
[۴۴] عارف، النکبة، ج۳، ص۶۱۳-۶۱۴، بیروت، ۱۹۵۶م.
از آن‌جا که کمک‌ها از طریق رام‌الله و بیره به بیت‌المقدس می‌رسید و ارتش عربی آن‌جا را مقر فرماندهی و عملیات خود کرده بود، در اردیبهشت ۱۳۲۷/مۀ ۱۹۴۸ هواپیماهای اسرائیلی این مناطق را بمباران کردند.
[۴۵] عارف، النکبة، ج۲، ص۴۸۳، بیروت، ۱۹۵۶م.


پس از جنگ جهانی اول، بسیاری از اهالی بیره برای تحصیل و کار به آمریکا مهاجرت کردند و در پی آن شهر بیره با سرمایۀ برگشتی مهاجران رونق گرفت و ساختمان‌ها و خیابان‌ها ساخته شد و مدارس توسعه یافت. مهاجرت پناهندگان فلسطینی پس از فاجعۀ ۱۹۴۸م به بیره، نیز موجب افزایش جمعیت و تحول صنعتی و تجاری شهر و ایجاد تأسیسات مهم گردید.
[۴۶] فرحان، یحییٰ، قصۀ مدینة رام‌الله و البیره، ج۱، ص۴۹-۵۰، تونس، ۱۹۸۴-۱۹۸۸م.
[۴۷] ابوالسعود، حاتم محیی‌الدین، مدن فلسطین، ج۱، ص۴۲۱، عمان، ۱۹۹۳م.
[۴۸] آغا، نبیل خالد، مدائن فلسطین، ج۱، ص۷۲، بیروت، ۱۹۹۳م.
[۴۹] فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۸۸، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
[۵۰] فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۳۰۳-۳۰۴، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
[۵۱] قطب، اسحاق یعقوب، الترکیب الاجتماعی للشعب الفلسطینی، ج۱، ص۵۳۹، موسوعۀ خاص، ج۱.


بیره در خرداد ۱۳۴۶/ژوئن ۱۹۶۷ به همراه دیگر شهرهای کرانۀ غربی به اشغال قوای اسرائیل درآمد
[۵۲] نحال، محمدسلامه، فلسطین، ص۲۱۳، ارض و تاریخ، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
و در کنار رام‌الله در تقسیمات جدید، موقعیتی ویژه یافت.
[۵۳] فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۳۲۲، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
پس از ۱۳۴۶ش/۱۹۶۷م که اسرائیل سیاست توسعه و یهودی‌سازی بیت‌المقدس را آغاز کرد،
[۵۴] خطیب، روحی، تهوی القدس، ج۱، ص۹۰۲-۹۰۴، موسوعۀ خاص، ج۶.
[۵۵] کسوانی، سالم، وضع القدس فی المحافل العربیة و الاسلامیة و الدولیة، ج۱، ص۹۴۸، موسوعۀ خاص، ج۶.
بیره نیز شاهد افزایش ساخت و ساز شد و شهرک‌های یهودی‌نشین در پیرامون آن احداث گردید
[۵۶] بنونیستی، م.، الضقةالغربیة و قطاع غزة، ج۱، ص۷۵، ترجمۀ یاسین جابر، عمان، دارالشروق.
[۵۷] عبدالسلام، عادل، المیاه فی فلسطین، ج۱، ص۲۶۰، موسوعة خاص، ج۱.
با این همه، یهودی‌ها در شهر اقامت ندارند.
[۵۸] بسیسو، فؤاد حمدی، الاقتصاد العربی فی فلسطین فی عهد الانتداب البریطانی، ج۱، ص۶۵۳، موسوعۀ خاص، ج۱.


خانه‌ها در بیره از سنگ و سیمان ساخته شده، و بسیاری از آن‌ها با سنگ‌های رنگی مزین گردیده است.
[۵۹] ابوالسعود، حاتم محیی‌الدین، مدن فلسطین، ج۱، ص۲۲۲، عمان، ۱۹۹۳م.
شهر دارای طرحی مستطیل شکل و شبکه‌ای از خیابان‌های مستقیم و تقریباً عمود برهم است و در دو سوی شمال و جنوب در دو محور متقابل در مسیر راه‌های رام‌الله ـ نابلس و رام‌الله ـ بیت‌المقدس گسترش یافته است. در بیره مؤسسات و خدمات عمومی، مانند بازارهای تجاری، مدارس دولتی و ملی و مراکز بهداشتی، تأسیسات آب و برق و پست و تلفن وجود دارد و شهرداری بیره امور شهری را اداره، و خدمات گوناگون و مورد نیاز را ارائه می‌کند.
[۶۰] موسوعه عام، ج۱، ص۴۸۰.
[۶۱] ابوالسعود، حاتم محیی‌الدین، مدن فلسطین، ج۱، ص۲۲۱-۲۲۲، عمان، ۱۹۹۳م.


اساس اقتصاد بیره بر پایۀ کشاورزی استوار است. شرایط مساعد آب‌ و هوایی و خاک حاصل‌خیز باعث رونق کشاورزی در بیره شده است. با این‌حال، کشاورزی در آن متأثر از محدودیت زمین‌های هموار قابل کشت است.
[۶۲] فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۳۱۲-۳۱۴، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
[۶۳] موسوعه عام، ج۱، ص۴۸۰-۴۸۱.

در بیره باغ‌ها و درختان میوه، به‌ ویژه زیتون فراوان است و کشت و تولید حبوبات و سبزیجات نیز افزون بر حد نیاز رواج دارد؛ به گونه‌ای که در دهۀ ۱۳۴۰ش/۱۹۶۰م بیره با تولید حدود ۸۰٪ محصول زیتون و ۶۵٪ سبزیجات و میوۀ کشور اردن، در اقتصاد آن سهم داشت، زمین‌ها به کمک آب چشمه‌ها و چاه‌ها و منابع زیرزمینی آبیاری می‌شود. تولید محصول عمدۀ زیتون که با دو شیوۀ سنتی و نوین صورت می‌گیرد، به ایجاد کارگاه‌های کوچک روغن‌کشی کمک کرده است. بجز این، صنایع کوچک دستی و حِرَف سنتی، مانند ریسندگی، معرق‌کاری و پیکرتراشی، اگرچه به شکلی محدود و روبه رکود وجود دارد.
[۶۴] موسوعه عام، ج۱، ص۴۸۱.
[۶۵] سحاب، فکتور، الحیاة الشعبیة فی فلسطین، ج۱، ص۶۸۷، موسوعۀ خاص، ج۴.
[۶۶] سحاب، فکتور، الحیاة الشعبیة فی فلسطین، ج۱، ص۹۲۹، موسوعۀ خاص، ج۴.


در بیره و اطراف آن آثار باستانی بسیاری دیده می‌شود.
[۶۷] دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۸، ص۲۶۳-۲۶۴، بیروت، ۱۹۷۴-۱۹۸۶م.
وجود غارها و ویرانه‌هایی که از روزگار باستان در تپه‌های پیرامون شهر به جای مانده است، از قدمت شهر حکایت می‌کند.
[۶۸] موسوعه عام، ج۱، ص۴۸۰.
در این غارها، مقابر صخره‌ای و مکان‌هایی محراب مانند و ادوات و بقایای استخوان‌ها و چاه‌ها و چشمه‌هایی به چشم می‌خورد که دیرینگی پاره‌ای از آن‌ها به دورۀ یبوسیان (طایفه‌ای از کنعانیان) باز می‌گردد.
[۶۹] موسوعه عام، ج۱، ص۴۸۰.
[۷۰] فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۹۱، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
[۷۱] فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۹۸، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
[۷۲] ابوالسعود، حاتم محیی‌الدین، مدن فلسطین، ج۱، ص۲۲۲، عمان، ۱۹۹۳م.
[۷۳] شراب، محمد، معجم بلدان فلسطین، ج۱، ص۲۱۴-۲۱۵، بیروت، ۱۹۸۷م.

در ۳ کیلومتری جنوب بیره تپۀ باستانی تل‌النصبه واقع است. در نتیجۀ حفریات باستان‌شناسی در آن‌جا آثاری به دست آمده است که به سال‌های ۳۰۰۰ تا ۳۰۰ق‌م باز می‌گردد. در عصر برنز میانه (که دورۀ طلایی تل‌النصبه بود) دیواری به بلندی ۱۳ تا ۲۳ پا، این تل را در برمی‌گرفت که از سنگ آهکی و دارای برج‌هایی بود که استوارترین آن‌ها کنار ورودی‌ها قرار داشت و پیرامون بارو، خندقی حفر شده بود. تل‌النصبه تا سدۀ ۱۲ق‌م که توسط یهودیان به رهبری یشوع ویران شد، برپا بود. در کنار برج شمالی، آثار معبد عشتاروت که بر دو ستون استوار بوده، کشف شده است. مجالس کاهنان معبد در گوشۀ جنوب غربی آن قرار داشت و حاجب برروی سنگی در کنار می‌نشست. این معبد کنعانی در نوع خود بی‌نظیر است
[۷۴] دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۸، ص۲۶۳-۲۶۴، بیروت، ۱۹۷۴-۱۹۸۶م.
[۷۵] فرحان، یحییٰ، قصۀ مدینة رام‌الله و البیره، ج۱، ص۳۸-۳۹، تونس، ۱۹۸۴-۱۹۸۸م.
[۷۶] نحال، محمدسلامه، فلسطین، ص۲۱۴، ارض و تاریخ، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
، از برج و باروهای تل‌النصبه بر می‌آید که آن‌جا دژی نظامی بوده است.
[۷۷] فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۹۱، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.

از دوران رومی‌ها، سکه‌ها و ۳برکۀ آب باقی‌مانده است. در وسط شهر آثاری از کلیسایی بزرگ و کاروان‌سرایی ویران که به سبک رومی ساخته شده‌اند، دیده می‌شود.
[۷۸] دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۸، ص۲۶۳، بیروت، ۱۹۷۴-۱۹۸۶م.
[۷۹] فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۹۸، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
[۸۰] فرحان، یحییٰ، قصۀ مدینة رام‌الله و البیره، ج۱، ص۳۸، تونس، ۱۹۸۴-۱۹۸۸م.
[۸۱] ابوالسعود، حاتم محیی‌الدین، مدن فلسطین، ج۱، ص۲۲۲، عمان، ۱۹۹۳م.

از دورۀ اسلامی، ابنیه‌ای مانند مسجد، قبور و مقام‌های اولیا در بیره برجای مانده است که شاید بارزترین آنها، بخشی از مسجد جامع قدیم شهر است. سکه‌هایی متعلق به دورۀ امویان و عباسیان نیز در بیره یافت شده است.
[۸۲] فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۹۸، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
[۸۳] ابوالسعود، حاتم محیی‌الدین، مدن فلسطین، ج۱، ص۲۲۲، عمان، ۱۹۹۳م.


سکنۀ بیره را عرب‌ها تشکیل می‌دهند و جمعیت شهر از حدود هزار نفر در ۱۹۱۲م
[۸۴] دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۸، ص۲۵۷-۲۵۹، بیروت، ۱۹۷۴-۱۹۸۶م.
به بیش از ۳۰هزار نفر در ۱۳۶۴ش/۱۹۸۵م افزایش یافته است و بسیاری از پناهندگان فلسطینی، جذب اردوگاه بزرگ امعری در آن‌جا شده‌اند.
[۸۵] قطب، اسحاق یعقوب، الترکیب الاجتماعی للشعب الفلسطینی، ج۱، ص۴۱۵، موسوعۀ خاص، ج۱.
[۸۶] فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۳۰۰-۳۰۱، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
[۸۷] شراب، محمد، معجم بلدان فلسطین، ج۱، ص۲۱۵، بیروت، ۱۹۸۷م.


(۱) آغا، نبیل خالد، مدائن فلسطین، بیروت، ۱۹۹۳م.
(۲) ابن واصل، محمد، مفرج الکروب، به کوشش حسنین محمد ربیع، قاهره، ۱۹۷۲م.
(۳) ابوحمود قسطندی، نقولا، معجم اسماء المواقع الجغرافیة فی فلسطین، قدس، ۱۹۸۴م.
(۴) ابوالسعود، حاتم محیی‌الدین، مدن فلسطین، عمان، ۱۹۹۳م.
(۵) ابوفرده، فائز احمد، موسوعة عشایر و عائلات فلسطین، عمان، ۱۹۹۱م.
(۶) بسیسو، فؤاد حمدی، الاقتصاد العربی فی فلسطین فی عهد الانتداب البریطانی، موسوعۀ خاص، ج۱.
(۷) بنونیستی، م.، الضقة الغربیة و قطاع غزة، ترجمۀ یاسین جابر، عمان، دارالشروق.
(۸) خطیب، روحی، تهوی القدس، موسوعۀ خاص، ج۶.
(۹) دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، بیروت، ۱۹۷۴-۱۹۸۶م.
(۱۰) دباغ، مصطفیٰ مراد، الموجز فی تاریخ الدول العربیة، بیروت، دارالطلیعه.
(۱۱) دیب، فرج‌الله صالح، معجم معانی و اصول و اسماءالمدن و القری الفلسطینیة، بیروت، ۱۹۹۱م.
(۱۲) سحاب، فکتور، الحیاة الشعبیة فی فلسطین، موسوعۀ خاص، ج۴.
(۱۳) شراب، محمد، معجم بلدان فلسطین، بیروت، ۱۹۸۷م.
(۱۴) عارف، النکبة، بیروت، ۱۹۵۶م.
(۱۵) عبدالسلام، عادل، المیاه فی فلسطین، موسوعة خاص، ج۱.
(۱۶) عمادالدین کاتب، محمد، الفتح القسی فی الفتح القدسی، به کوشش محمد محمود صبح، بیروت، الدار القومیه.
(۱۷) فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
(۱۸) فرحان، یحییٰ، قصۀ مدینة رام‌الله و البیره، تونس، ۱۹۸۴-۱۹۸۸م.
(۱۹) فریحه، انیس، معجم اسماءالمدن و القریٰ اللبنانیة، بیروت، ۱۹۸۵م.
(۲۰) قطب، اسحاق یعقوب، الترکیب الاجتماعی للشعب الفلسطینی، موسوعۀ خاص، ج۱.
(۲۱) کسوانی، سالم، وضع القدس فی المحافل العربیة و الاسلامیة و الدولیة، موسوعۀ خاص، ج۶.
(۲۲) موسوعه عام.
(۲۳) نحال، محمدسلامه، جغرافیة فلسطین، بیروت، دارالعلم للملایین.
(۲۴) نحال، محمدسلامه، فلسطین، ارض و تاریخ، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
(۲۵) EI۲.

۱. ↑ فریحه، انیس، معجم اسماءالمدن و القریٰ اللبنانیة، ج۱، ص۳۹، بیروت، ۱۹۸۵م.
۲. ↑ شراب، محمد، معجم بلدان فلسطین، ج۱، ص۲۱۴، بیروت، ۱۹۸۷م.
۳. ↑ دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۵، ص۱۴، بیروت، ۱۹۷۴-۱۹۸۶م.
۴. ↑ دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۵، ص۳۸، بیروت، ۱۹۷۴-۱۹۸۶م.
۵. ↑ دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۵، ص۲۳۱، بیروت، ۱۹۷۴-۱۹۸۶م.
۶. ↑ EI۲، ج۱، ص۱۲۳۳.
۷. ↑ دیب، فرج‌الله صالح، معجم معانی و اصول و اسماءالمدن و القری الفلسطینیة، ج۱، ص۸۶-۸۷، بیروت، ۱۹۹۱م.
۸. ↑ نقشه، ابوالسعود، حاتم محیی‌الدین، ج۱، ص۲۱۳، مدن فلسطین، عمان، ۱۹۹۳م.
۹. ↑ ابوحمود قسطندی، نقولا، معجم اسماء المواقع الجغرافیة فی فلسطین، ج۱، ص۴۰، قدس، ۱۹۸۴م.
۱۰. ↑ دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۷، ص۲۵۸، بیروت، ۱۹۷۴-۱۹۸۶م.
۱۱. ↑ فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۸۵، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
۱۲. ↑ فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۸۷، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
۱۳. ↑ آغا، نبیل خالد، مدائن فلسطین، ج۱، ص۶۹-۷۰، بیروت، ۱۹۹۳م.
۱۴. ↑ نحال، محمدسلامه، فلسطین، ص۲۱۴، ارض و تاریخ، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
۱۵. ↑ فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۸۷، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
۱۶. ↑ فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۸۵، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
۱۷. ↑ موسوعه عام، ج۱، ص۴۸۰.
۱۸. ↑ دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۸، ص۲۵۶، بیروت، ۱۹۷۴-۱۹۸۶م.
۱۹. ↑ ابوالسعود، حاتم محیی‌الدین، مدن فلسطین، ج۱، ص۲۲۰، عمان، ۱۹۹۳م.
۲۰. ↑ آغا، نبیل خالد، مدائن فلسطین، ج۱، ص۷۱، بیروت، ۱۹۹۳م.
۲۱. ↑ فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۸۷، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
۲۲. ↑ دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۸، ص۲۵۶، بیروت، ۱۹۷۴-۱۹۸۶م.
۲۳. ↑ ابوالسعود، حاتم محیی‌الدین، مدن فلسطین، ج۱، ص۲۲۰، عمان، ۱۹۹۳م.
۲۴. ↑ ابوفرده، فائز احمد، موسوعة عشایر و عائلات فلسطین، ج۱، ص۱۸، عمان، ۱۹۹۱م.
۲۵. ↑ فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۸۷، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
۲۶. ↑ دباغ، مصطفیٰ مراد، الموجز فی تاریخ الدول العربیة، ج۱، ص۳۲۱-۳۲۲، بیروت، دارالطلیعه.
۲۷. ↑ فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۸۷، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
۲۸. ↑ ابوالسعود، حاتم محیی‌الدین، مدن فلسطین، ج۱، ص۲۲۰-۲۲۱، عمان، ۱۹۹۳م.
۲۹. ↑ دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۸، ص۲۵۷، بیروت، ۱۹۷۴-۱۹۸۶م.
۳۰. ↑ شراب، محمد، معجم بلدان فلسطین، ج۱، ص۲۱۵، بیروت، ۱۹۸۷م.
۳۱. ↑ عمادالدین کاتب، محمد، الفتح القسی فی الفتح القدسی، ج۱، ص۳۲۰، به کوشش محمد محمود صبح، بیروت، الدار القومیه.    
۳۲. ↑ فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۹۱، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
۳۳. ↑ ابن واصل، محمد، مفرج الکروب، ج۴، ص۲۴۱، به کوشش حسنین محمد ربیع، قاهره، ۱۹۷۲م.
۳۴. ↑ دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۸، ص۲۵۷، بیروت، ۱۹۷۴-۱۹۸۶م.
۳۵. ↑ فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ص۲۹۱، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
۳۶. ↑ ابوالسعود، حاتم محیی‌الدین، مدن فلسطین، ج۱، ص۲۲۰-۲۲۱، عمان، ۱۹۹۳م.
۳۷. ↑ فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۹۱-۲۹۲، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
۳۸. ↑ ابوفرده، فائز احمد، موسوعة عشایر و عائلات فلسطین، ج۱، ص۱۸، عمان، ۱۹۹۱م.
۳۹. ↑ نحال، محمدسلامه، جغرافیة فلسطین، ج۱، ص۱۱۳، بیروت، دارالعلم للملایین.
۴۰. ↑ فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۹۲، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
۴۱. ↑ دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۸، ص۲۱۳، بیروت، ۱۹۷۴-۱۹۸۶م.
۴۲. ↑ آغا، نبیل خالد، مدائن فلسطین، ج۱، ص۷۰، بیروت، ۱۹۹۳م.
۴۳. ↑ عارف، النکبة، ج۲، ص۴۱۶، بیروت، ۱۹۵۶م.
۴۴. ↑ عارف، النکبة، ج۳، ص۶۱۳-۶۱۴، بیروت، ۱۹۵۶م.
۴۵. ↑ عارف، النکبة، ج۲، ص۴۸۳، بیروت، ۱۹۵۶م.
۴۶. ↑ فرحان، یحییٰ، قصۀ مدینة رام‌الله و البیره، ج۱، ص۴۹-۵۰، تونس، ۱۹۸۴-۱۹۸۸م.
۴۷. ↑ ابوالسعود، حاتم محیی‌الدین، مدن فلسطین، ج۱، ص۴۲۱، عمان، ۱۹۹۳م.
۴۸. ↑ آغا، نبیل خالد، مدائن فلسطین، ج۱، ص۷۲، بیروت، ۱۹۹۳م.
۴۹. ↑ فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۸۸، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
۵۰. ↑ فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۳۰۳-۳۰۴، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
۵۱. ↑ قطب، اسحاق یعقوب، الترکیب الاجتماعی للشعب الفلسطینی، ج۱، ص۵۳۹، موسوعۀ خاص، ج۱.
۵۲. ↑ نحال، محمدسلامه، فلسطین، ص۲۱۳، ارض و تاریخ، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
۵۳. ↑ فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۳۲۲، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
۵۴. ↑ خطیب، روحی، تهوی القدس، ج۱، ص۹۰۲-۹۰۴، موسوعۀ خاص، ج۶.
۵۵. ↑ کسوانی، سالم، وضع القدس فی المحافل العربیة و الاسلامیة و الدولیة، ج۱، ص۹۴۸، موسوعۀ خاص، ج۶.
۵۶. ↑ بنونیستی، م.، الضقةالغربیة و قطاع غزة، ج۱، ص۷۵، ترجمۀ یاسین جابر، عمان، دارالشروق.
۵۷. ↑ عبدالسلام، عادل، المیاه فی فلسطین، ج۱، ص۲۶۰، موسوعة خاص، ج۱.
۵۸. ↑ بسیسو، فؤاد حمدی، الاقتصاد العربی فی فلسطین فی عهد الانتداب البریطانی، ج۱، ص۶۵۳، موسوعۀ خاص، ج۱.
۵۹. ↑ ابوالسعود، حاتم محیی‌الدین، مدن فلسطین، ج۱، ص۲۲۲، عمان، ۱۹۹۳م.
۶۰. ↑ موسوعه عام، ج۱، ص۴۸۰.
۶۱. ↑ ابوالسعود، حاتم محیی‌الدین، مدن فلسطین، ج۱، ص۲۲۱-۲۲۲، عمان، ۱۹۹۳م.
۶۲. ↑ فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۳۱۲-۳۱۴، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
۶۳. ↑ موسوعه عام، ج۱، ص۴۸۰-۴۸۱.
۶۴. ↑ موسوعه عام، ج۱، ص۴۸۱.
۶۵. ↑ سحاب، فکتور، الحیاة الشعبیة فی فلسطین، ج۱، ص۶۸۷، موسوعۀ خاص، ج۴.
۶۶. ↑ سحاب، فکتور، الحیاة الشعبیة فی فلسطین، ج۱، ص۹۲۹، موسوعۀ خاص، ج۴.
۶۷. ↑ دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۸، ص۲۶۳-۲۶۴، بیروت، ۱۹۷۴-۱۹۸۶م.
۶۸. ↑ موسوعه عام، ج۱، ص۴۸۰.
۶۹. ↑ موسوعه عام، ج۱، ص۴۸۰.
۷۰. ↑ فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۹۱، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
۷۱. ↑ فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۹۸، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
۷۲. ↑ ابوالسعود، حاتم محیی‌الدین، مدن فلسطین، ج۱، ص۲۲۲، عمان، ۱۹۹۳م.
۷۳. ↑ شراب، محمد، معجم بلدان فلسطین، ج۱، ص۲۱۴-۲۱۵، بیروت، ۱۹۸۷م.
۷۴. ↑ دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۸، ص۲۶۳-۲۶۴، بیروت، ۱۹۷۴-۱۹۸۶م.
۷۵. ↑ فرحان، یحییٰ، قصۀ مدینة رام‌الله و البیره، ج۱، ص۳۸-۳۹، تونس، ۱۹۸۴-۱۹۸۸م.
۷۶. ↑ نحال، محمدسلامه، فلسطین، ص۲۱۴، ارض و تاریخ، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
۷۷. ↑ فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۹۱، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
۷۸. ↑ دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۸، ص۲۶۳، بیروت، ۱۹۷۴-۱۹۸۶م.
۷۹. ↑ فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۹۸، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
۸۰. ↑ فرحان، یحییٰ، قصۀ مدینة رام‌الله و البیره، ج۱، ص۳۸، تونس، ۱۹۸۴-۱۹۸۸م.
۸۱. ↑ ابوالسعود، حاتم محیی‌الدین، مدن فلسطین، ج۱، ص۲۲۲، عمان، ۱۹۹۳م.
۸۲. ↑ فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۲۹۸، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
۸۳. ↑ ابوالسعود، حاتم محیی‌الدین، مدن فلسطین، ج۱، ص۲۲۲، عمان، ۱۹۹۳م.
۸۴. ↑ دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۸، ص۲۵۷-۲۵۹، بیروت، ۱۹۷۴-۱۹۸۶م.
۸۵. ↑ قطب، اسحاق یعقوب، الترکیب الاجتماعی للشعب الفلسطینی، ج۱، ص۴۱۵، موسوعۀ خاص، ج۱.
۸۶. ↑ فرحان، یحییٰ، رام‌الله و البیرة، ج۱، ص۳۰۰-۳۰۱، موسوعة المدن الفلسطینیة، دمشق، ۱۹۹۰م.
۸۷. ↑ شراب، محمد، معجم بلدان فلسطین، ج۱، ص۲۱۵، بیروت، ۱۹۸۷م.


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بیره»، شماره۵۳۷۰.    



جعبه ابزار