صلوات بر پیامبر خام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
صلوات
صلوات: درود فرستادن.
صلوات در عرف شرع عبارت است از درود فرستادن بر رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و اهل بيت او عليهم السّلام يا ديگر مقربان درگاه الهى. از آن به مناسبت در باب طهارت و صلات سخن گفته‌اند.
فضيلت صلوات: صلوات بر محمد و آل محمد عليهم السّلام مستحب مؤكد است و روايات فراوانى در فضيلت و پاداش آن وارد شده است
[۱] از جمله: در روايتى از محمد بن مسلم، از امام باقر يا امام صادق عليهما السّلام آمده است: «در مقام سنجش اعمال
قيامت عملى سنگين‌تر از صلوات بر محمد و آل محمد
السّلام نمى‌باشد. اعمال فرد در كفه ترازو گذاشته مى‌شود و كم مى‌آيد و چون صلوات بر آن افزوده مى‌شود، موجب رجحان و سنگينى آن مى‌گردد»
[۴] در روايتى ديگر از امام صادق عليه السّلام آمده است: «دعا همچنان در پس حجاب مى‌ماند و بالا نمى‌رود تا آنگاه كه بر محمد و آل محمد
السّلام صلوات فرستاده شود»
[۶] صلوات كامل: در صلوات بر پيامبر صلّى اللّه عليه و آله، خاندان آن حضرت نيز داخل مى‌باشند؛ از اين رو، صلوات بر پيامبر صلّى اللّه عليه و آله بايد با صلوات بر خاندان آن حضرت توأم باشد و صلوات بدون آن، ابتر و ناقص است
[۷] كيفيت صلوات: در صلوات، كيفيتخاصى معتبر نيست و با هر جمله‌اى كه بر آن دلالت داشته باشد تحقق مى‌يابد، مانند «اللّهم صلِّ على محمدٍ و آل محمدٍ»، «اللّهم صلِّ على محمدٍ و آله»، «صلّى اللّه عليه و آله»، «صلوات اللّه عليهم». جايگزين كردن «اهل بيته» و «عترته» به جاى «آل محمد» نيز جايز است.
افضل در كيفيت صلوات، صلواتى است كه در روايات آمده و به گونه‌هاى مختلف وارد شده است، مانند «صلوات اللّه و صلوات ملائكتِهِ و انبيائِهِ و رُسُلِهِ و جميع خلقهِ على محمدٍ و آل محمدٍ و السّلام عليه و عليهم و رحمةُ اللّه‌ِ و بَرَكاتُهُ» و «اللّهم صلِّ على محمدٍ و آل محمدٍ كما صليّتَ على ابراهيم و آل ابراهيم و بارِك على محمدٍ و آل محمدٍ كما بارَكتَ على ابراهيم و آل ابراهيم إنَّكَ حميدٌ مجيدٌ»
[۸] صلوات هنگام نام بردن پيامبر صلّى اللّه عليه و آله: به قول مشهور صلوات فرستادن هنگام ذكر نام رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله مستحب است، حتى در حال نماز و هنگام قرائت. برخى آن را واجب دانسته‌اند
[۹] آيا استحباب يا وجوب صلوات اختصاص به ذكر نام عَلَم آن حضرت، مانند محمد و احمد دارد يا شامل القاب، كنيه و ضميرى كه به اسم آن گرامى برمى‌گردد نيز مى‌شود؟ برخى به عدم تفاوت ميان اسم، لقب، كنيه و ضمير در حكم ياد شده تصريح كرده‌اند
[۱۰] برخى گفته‌اند: كنيه و القاب مشهور و رايج، مانند ابوالقاسم، رسول، رسول اللّه و نبى به اسم عَلَم آن حضرت ملحق‌اند؛ ليكن القاب و كنيه‌هايى كه اين گونه نيستند، مانند خير الخلق و نيز ضمير، چنين حكمى ندارند، هرچند در آنها نيز احتياط پسنديده است
[۱۱] با تكرار نام پيامبر صلّى اللّه عليه و آله صلوات نيز تكرار مى‌شود؛ ليكن از برخى قائلان به وجوب نقل شده كه يك بار صلوات نيز كفايت مى‌كند، مگر در صورتى كه پس از صلوات دوباره نام آن حضرت برده شود. از برخى ديگر كفايت يك بار صلوات در يك مجلس نقل شده است.
[۱۲] با ذكر يا شنيدن نام پيامبر صلّى اللّه عليه و آله صلوات فورى فرستاده مى‌شود؛ از اين رو، بنابر قول به وجوب، نبايد بين آن دو فاصله طولانى بيفتد؛ چنان كه بنابر قول به استحباب، جهت درك فضيلت و امتثال امر استحبابى نيز فاصله نينداختن لازم است. هنگام نوشتن نام آن حضرت نيز، نوشتن صلوات مستحب است.
[۱۳] چنانچه نماز گزار در تشهد نام پيامبر صلّى اللّه عليه و آله را بشنود، آيا ذكر صلوات تشهّد از صلوات ياد شده كفايت مى‌كند يا نه؟ مسئله اختلافى است.
[۱۴] صلوات بر معصومان عليهم السّلام: صلوات فرستادن هنگام ذكر انبيا و ائمّه عليهم السّلام استحباب دارد. مستحب است هنگام صلوات بر انبيا، ابتدا بر پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله صلوات فرستاده شود و سپس بر آنان، مگر در صلوات بر حضرت ابراهيم عليه السّلام كه نام آن حضرت مقدم داشته مى‌شود.
[۱۵] صلوات در تشهّد: به قول مشهور كه بر آن ادعاى اجماع نيز شده، صلوات بر پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله و اهل بيت آن حضرت در تشهّد نماز واجب است
[۱۶] و در صورت ترك از روى سهو و متذكر نشدن پيش از ركوع، بنابر قول مشهور قضاى آن بعد از نماز واجب است؛ اما اگر قبل از ركوع متذكر شود، بر مى‌گردد و آن را جبران مى‌كند.
[۱۷] صلوات در نماز ميّت: بنابر قول مشهور ميان متأخران، صلوات بر پيامبر اعظم صلّى اللّه عليه و آله و خاندان آن حضرت، پس از تكبير دوم نماز ميّت واجب است.
[۱۸] صلوات در خطبه: حمد و ستايش خداوند و صلوات بر پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله و اهل بيت آن حضرت از اجزاى خطبه به شمار مى‌رود كهخواندن آن در مواردى همچون نماز جمعه واجب و در مواردى، مانند عقد نكاح مستحب است(خطبه).
ديگر موارد: بسيار صلوات فرستادن
[۱۹] بويژه پيش، پس و ميانه دعا
[۲۰] در ركوع و سجود
[۲۱] در طواف و سعى
[۲۲] عصر پنج شنبه، شب و روز جمعه
[۲۳] و نيز هنگامى كه نام خدا برده مى‌شود
[۲۴] مستحب است؛ چنان كه صلوات فرستادن هنگام داخل شدن به مسجد و خروج از آن
[۲۵] در هر مجلسى
[۲۶] بر عطسه كننده حتى در حال نماز و نيز بر شنونده عطسه
[۲۷] همچنين هنگام فراموشى
[۲۸] و نيز صد بار در فاصله بين نافله و نماز صبح مستحب است.
[۲۹] از تعقيبات نماز صبح و ظهر، گفتن اين ذكر است: «اللّهم صلِّ على محمدٍ و آل محمدٍ و عَجِّل فَرَجَهُم».
[۳۰] در قنوت نماز هر ذكر و دعايى مجزى است. فرستادن يك بار صلوات نيز كفايت مى‌كند.
[۳۱] [۳۲] الكافى (كلينى) ۲/ ۴۹۱ ـ ۴۹۵
[۳۳] وسائل الشيعة ۷/ ۱۹۲
[۳۴] الكافى (كلينى) ۲/ ۴۹۱ ؛ وسائل الشيعة ۷/ ۹۲
[۳۵] الحدائق الناضرة ۸/۴۶۴ ـ ۴۶۵ ۵ . وسائل الشيعة ۷/ ۱۹۶ ـ ۱۹۷
[۳۶] كنز العرفان ۱/ ۱۳۳ ؛ الحدائق الناضرة ۸/ ۴۶۰ و ۴۶۴ ؛ جواهر الكلام ۱۰/۲۵۸ ـ ۲۶۰
[۳۷] العروة الوثقى ۲/۶۱۹
[۳۸] الحدائق الناضرة ۸/ ۴۶۴
[۳۹] العروة الوثقى ۲/ ۶۱۹
[۴۰] ۶۱۹ ؛ مستمسك العروة ۶/۵۲۳ ـ ۵۲۴ ؛ مستند العروة (الصلاة) ۴/ ۴۳۳
[۴۱] العروة الوثقى ۲/ ۶۱۹ ؛ مستند العروة (الصلاة) ۴/۴۳۲
[۴۲] العروة الوثقى ۲/ ۶۲۰
[۴۳] الحدائق الناضرة ۸/ ۴۵۶ ؛ جواهر الكلام ۱۰/ ۲۵۳
[۴۴] الحدائق الناضرة ۹/ ۱۴۴ ؛ جواهر الكلام ۱۲/ ۲۹۱
[۴۵] الحدائق الناضرة ۱۰/ ۴۰۴ ـ ۴۰۵ ؛ جواهر الكلام ۱۲/ ۴۰ ـ ۴۱ ؛ العروة الوثقى ۲/ ۹۶
[۴۶] هداية الامة ۳/ ۱۴۳
[۴۷] وسائل الشيعة ۷/ ۹۲
[۴۸] الحدائق الناضرة ۸/ ۲۶۸
[۴۹] وسائل الشيعة ۱۳/ ۳۳۶ و ۴۸۱
[۵۰] الحدائق الناضرة ۱۰/۱۹۶ ـ ۱۹۸ ؛ وسائل الشيعة ۷/ ۳۸۶
[۵۱] وسائل الشيعة ۷/ ۲۰۱
[۵۲] ۵/ ۲۴۶
[۵۳] ۷/ ۱۵۲
[۵۴] الحدائق الناضرة ۹/ ۹۲ ؛ جواهر الكلام ۱۱/ ۹۳
[۵۵] وسائل الشيعة ۷/ ۱۹۸
[۵۶] جواهر الكلام ۷/ ۳۶
[۵۷] مصباح المتهجد/ ۳۶۸
[۵۸] العروة الوثقى ۲/ ۶۰۹ .
