ضِعاف (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ضِعاف:
(ضِعافًا خافواْ عَلَيْهِمْ ) ضِعاف جمع «ضعيف» به معنى «ناتوانان» است، آيه درباره جلب عواطف به‌سوى فرزندان يتيم و ناتوان است. مفهوم آيه چنين است «آن‌ها كه از وضع آيند فرزندان ناتوان خود مى‌ترسند، بايد از خيانت درباره يتيمان و آزار آن‌ها بترسند...»
قرآن براى برانگيختن عواطف مردم در برابر وضع يتيمان اشاره به حقيقتى مى‌كند كه گاهى مردم از آن غافل مى‌شوند و آن اين‌كه: شما با يتيمان مردم همان گونه رفتار كنيد كه دوست مى‌داريد با يتيمان شما در آينده رفتار كنند، منظره كودكان بى‌پناه و ناتوان و اطفال بى‌سرپرست خود را كه تحت سرپرستى انسانى سنگدل و خائن قرار گرفته‌اند در نظر بگيريد، اين منظره دردناک چه اندازه شما را ناراحت مى‌كند و چقدر به آينده فرزندان خود علاقمنديد؟ همان اندازه نسبت به فرزندان و يتيمان ديگران علاقمند باشيد و از ناراحتى آن‌ها ناراحت شويد.
به موردی از کاربرد ضِعاف در قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ لْيَخْشَ الَّذينَ لَوْ تَرَكواْ مِنْ خَلْفِهِمْ ذُرّيَّةً ضِعافًا خافواْ عَلَيْهِمْ فَلْيَتَّقوا اللّهَ وَ لْيَقولواْ قَوْلًا سَديدا) (كسانى كه اگر فرزندان ناتوانى از خود به يادگار بگذارند از ستم ديگران بر آنان مى‌ترسند، بايد از ستم درباره يتيمان مردم بترسند و از مخالفت خدا بپرهيزند و سخنى استوار بگويند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: اين است كه مى‌خواهد رحمت و رأفت بر اطفال صغار و ناتوان و بى‌سرپرست را
تمثیل كند، اطفال بى‌كسى كه تحت تكفل كسى نيستند و كسى را ندارند كه امورشان را اداره نموده و منافعشان را جلب و ضررهايشان را رفع كند و ذلت و بيچارگى را از آنان دور سازد و اين را هم بايد دانست كه تخويف و تهديد مستفاد از آيه مورد بحث مخصوص به كسانى نيست كه در حال حاضر خودشان نيز ذريه ضعاف و ناتوان دارند، چون فرموده:
(لَوْ تَرَكواْ) یعنی: «اگر به جاى بگذارند» و نفرمود: لو تركوا ذريتهم الضعاف، یعنی: اگر ذريه ضعاف خود را به جاى بگذارند، پس اين جمله تمثيلى است كه به منظور بيان حال آورده شده و مراد از آن، كسانى هستند كه وضعى چنين و چنان دارند، يعنى در دل‌هايشان رحمت انسانيت وجود دارد و نسبت به ذريه‌هاى ناتوان و پدر مرده، رأفت و شفقت دارند و اين‌گونه افراد همان ناس هستند، (و آن‌ها كه چنين نيستند انسان نيستند)، مخصوصا مسلمانان كه مؤدب به ادب خدا و متخلق به اخلاق او هستند.
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «ضِعاف»، ج۲، ص۶۷۲-۶۷۳.
