طبقه•
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
طبقه به فضایی در
ساختمان بین دو
کف متوالی یا بین یک کف و
سقف و همچنین به گروهی از
راویان حدیث یا فقها که در
سن و
سال و ملاقات با
امام علیه السّلام یا
مشایخ حدیث با یکدیگر مشترک‌اند،
اطلاق می‌شود.
طبقه به معنای نخست در باب
ارث آمده است و از طبقه به معنای دوم در باب
حج سخن گفته‌اند و طبقه به معنای سوم از اصطلاحات
علم رجال می‌باشد.
مراد از طبقه در باب ارث، رتبه‌بندی خویشان
میّت به لحاظ
قرابت نسبی با او است که به سه طبقه کلی تقسیم شده‌اند و با وجود طبقه نزدیک‌تر طبقه دورتر ارث نمی‌برد. این طبقات عبارت‌اند از:
پدر ،
مادر ، فرزند و
نوه با نبود فرزند. به قول مشهور، نوه با وجود پدر و مادر میّت
ارث می‌برد.
پدر بزرگ و مادر بزرگ پدری و مادری هرچه بالا روند و نیز
برادر و
خواهر پدری یا مادری یا پدری و مادری و فرزندان آنان.
عمو ،
عمّه ،
دایی ،
خاله و فرزندان آنان با نبود ایشان، جز یک مورد که پسر عموی پدری و مادری با عموی پدری باهم باشند. در این فرض، عموزاده بر عمو مقدم است. از جمله وارثان این طبقه در صورت نبود افراد یاد شده، عمو، عمّه، دایی و خاله پدر میّت است.
آیا
طواف در طبقه فوقانی
مسجد الحرام در فرض عدم امکان طواف در طبقه اول، کفایت می‌کند؟ دیدگاه‌ها مختلف است. برخی آن را کافی دانسته‌اند. برخی دیگر با رعایت الاقرب فالاقرب قائل به کفایت آن شده‌اند. در مقابل، گروهی آن را صحیح ندانسته و
نایب گرفتن برای طواف در طبقه پایین را
واجب دانسته‌اند. برخی در مسئله
احتیاط کرده و جمع میان نایب گرفتن و طواف در طبقه دوم را به احتیاط لازم دانسته‌اند. برخی وجوب نیابت را منوط به احراز این‌که طبقه دوم بالاتر از
کعبه است کرده‌اند و در فرض
شک در آن، احتیاط را در جمع بین طواف از بالا و نایب گرفتن از پایین دانسته‌اند.
سعی در طبقه دوم یا زیرین
مسعی در صورتی که احراز شود بین دو
کوه است و عنوان سعی بین
صفا و مروه بر آن صادق باشد،
جایز است.
به قول برخی،
رمی جمره از طبقه دوم نیز جایز است.
برخی آن را خلاف احتیاط دانسته‌اند.
طبقه به معنای سوم از اصطلاحات
علم رجال است که به مناسبت در
فقه استدلالی مطرح شده است. چینش و سازمان دهی برخی کتاب‌های رجالی بر اساس طبقات رجال حدیث است.
رجال برقی به عنوان قدیمی‌ترین کتاب رجالی موجود، نگاشته
احمد بن محمد بن خالد برقی (م ۲۷۴ یا ۲۸۰ ه. ق) راویان احادیث را طبقه‌بندی کرده و ابتدا اصحاب
رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله و سپس اصحاب
امیر مؤمنان علیه‌السّلام و سایر امامان تا
امام حسن عسکری علیهم السّلام را به ترتیب ذکر کرده است.
پس از برقی،
شیخ طوسی (م ۴۶۰ ه. ق) در کتاب رجالی خویش به نام «رجال الشیخ» یا «الابواب» راویان را بر همین اساس طبقه‌بندی کرده است.
برخی، طبقه‌بندی را از دوران خود شروع کرده، مشایخ خود را طبقه اول و مشایخ مشایخ را طبقه دوم تا اصحاب
پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله ۳۱ طبقه ذکر کرده‌اند. چنان که «طرائف المقال فی معرفة طبقات الرجال» نگاشته
سید علی اصغر بروجردی (م ۱۳۱۳ ه. ق) این گونه طبقه‌بندی کرده است.
محمدجعفر بن محمدطاهرخراسانی (م ۱۱۷۵) راویان را در هفت طبقه ذکر کرده است. وی طبقه اول را اصحاب
امام سجاد ،
امام باقر و
امام صادق علیهم السّلام قرار داده و طبقه هفتم را اصحاب امام حسن عسکری علیه السّلام و راویانی که
معاصر آنان بوده‌اند، هرچند از آن حضرت
روایت نکرده‌اند، ذکر کرده است. او امثال
شیخ کلینی ،
علی بن حسین بن بابویه و
محمد بن حسن بن ولید ، مشایخ صدوق،
مفید و
شیخ طوسی را نیز به این طبقه ملحق کرده است.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۱۷۸، برگرفته از مقاله طبقه.
