وی بیشتر تحصیلات خود را از محضر پدرش شیخ محمد علی طریحی و دایی گرامی اش شیخ محمد حسین فرا گرفت و با سعی و کوشش فراوان به فراگیری علوم مختلف پرداخت و در زمان کوتاهی به مراتب بلندی از علم و فضل رسید. آثار و تألیفات وی نشان از جایگاه و منزلت بالای علمی وی دارد. آفاق اطلاعات فخر الدین طریحی محدود نیست؛ بلکه موضوعات گسترده ای را فرا گرفته است.
اگر کسی به کتاب «غریب القرآن» نظر کند، او را مفسری مسلط به علوم قرآن می یابد؛ اگر «غریب الحدیث» را بگشاید، او را محدثی والا می بیند؛ اگر «الفخریه» را مطالعه کند، او را فقیهی وارسته می شناسد؛ اگر «ایضاح الاحباب» را مرور کند، ریاضی دانی قوی را در برابر خود احساس می کند؛ اگر «جامع المقال» را ملاحظه کند، رجالی بزرگ و آشنا به تراجم و احوال راویان را خواهد دید و اگر به کتاب گرانسنگ «مجمع البحرین و مطلع النیرین» نظاره کند، در تعجب خواهد ماند که چگونه یک نفر این میزان اطلاع وسیع از فنون و علوم متداول زمان خود را به دست آورده است!
شیخ فخر الدین، اولین کسی است که در علم رجال، در باب «تمییز مشترکات رجالی» کار کرده و همچنین در مورد واژه های حدیثی کتابی با عظمت نوشته است. تلاش خستگی ناپذیر وی آثاری جاویدان در موضوعات اصول، فقه و رجال را پدید آورده است که برخی از آن ها عبارتند از:
۱. الاحتجاج فی مسائل الاحتیاج.
۲. الادله الداله علی مشروعیه العمل بالظن المستفاد من الکتاب و السنه.
[۳]دو نسخه خطی از این کتاب در کتابخانه آیه الله مرعشی نجفی ـ رحمه الله ـ به شماره ۳۰۲۸ و کتابخانه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران به شماره ۱/۳۸۳ موجود است.
۳. الاربعون حدیثاً، چهل حدیث.
[۴]یک نسخه خطی از این کتاب در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران به شمار ۳/۲۱۱۵ موجود است.
۴. ایضاح الاحباب فی شرح خلاصه الحساب، در علم حساب.
۵. ترتیب خلاصه الاقوال علامه حلی ـ رحمه الله علیه ـ.
۶. ترتیب مشیخه من لا یحضره الفقیه للشیخ الصدوق ـ رحمه الله علیه ـ.
۷. تحفه الوارد و عقال الشارد، در علم لغت.
۸. تحفه الاخوان فی تقویه الایمان.
[۵]این کتاب خطی منسوب به وی در کتابخانه مجلس شورای اسلامی به شماره ۵۵۷ موجود است.
۹. تقلید المیت.
رساله ای در مسائل تقلید از مجتهد مرده.
۱۰. التکمله و الذیل و الصله للصحاح جوهری، در لغت.
۱۱. جامع المقال فیما یتعلق باحوال الدرایه و الرجال (تمییز مشترکات من الرجال).
[۶]این کتاب در موضوع خود، اولین نوشته می باشد که در سال ۱۰۵۳ ق. تألیف. و در سال ۱۳۵۵ ش در تهران توسط انتشارات جعفری منتشر شده است.
۱۲. جامع الفوائد
[۷]رد بر اخباری گری و اندیشه های میرزا محمد امین استر آبادی. دو نسخه خطی از این کتاب در کتابخانه آیه الله مرعشی ـ رحمه الله علیه ـ به شماره ۳۰۲۸ و کتابخانه دانشکده ادبیات تهران به شماره ۳/۳۸۳ موجود است.
۱۳. جواهر المطالب فی فضائل الامام علی بن ابی طالب ـ علیه السلام ـ به احتمال قوی این کتاب همان «الاربعون حدیثا» است.
۱۴. المستطرفات فی شرح نهج الهداه، در شرح «نهج البلاغه».
۱۵. مشارق النور، معروف به «مشارق الطریحیه» تفسیر مختصر در قرآن.
۱۶. مجمع البحرین و مطلع النیرین؛
۱۷. المقتل یا المنتخب فی جمع المراثی و الخطب»؛
علامه طریحی از جمله کسانی است که بعد از خود کتاب خانه ای به یادگار گذارد که به «خزانه فخریه» معروف گشت. این گنجینه کتب از قدیمی ترین مخزن های کتاب بعد از خزانه غرویه در نجف و دارای آثار نفیس و گران بهایی بود که اکثر آن ها را علامه در زمان خود وقفطلاب علوم دینی نموده تا شیفتگان علوم آل البیت ـ علیهم السلام ـ از آن ها بهره مند شده و برای نشر آرمان های مقدس اسلامی دریغ ننمایند. اما جای بسی تأسف است که بسیاری از کتاب های گران بهای بزرگان ما از دست ما خارج و در موزه های کشور های مختلف نگهداری می شوند و یا در اثر بی توجهی از بین رفته اند؛ کتابخانه شیخ فخر الدین طریحی از این جمله است چرا که بعد از وفات وی کتابهایش به ورثه اش منتقل شد؛ اما در اثر بی توجهی، بسیاری از آن ها از بین رفته و تباه شده است.!
علامه طریحی پس از یک قرن و اندی ـ که از سالخوردگان علما به شمار می آمد ـ در سال ۱۰۸۷ ق.
[۱۰]. ریحانه الادب، ج۴، ص ۵۵، وفات وی را ۱۰۸۵ ق. ذکر کرده.
در شهر رماحیه از دنیا رفت.پیکر وی، در پشت حرم مطهر علوی ـ در «محله براق» در نزدیکی مسجدش که معروف و دارای قبه ای است ـ به خاک سپرده شد. هم اکنون نیز مقبره وی در جوار مولا زیاتگاه دوستداران علم و ادب است.
[۱۱]. ماضی النجف و حاضرها، ج۲، ص ۴۵۷؛ مراقد المعارف، ج۱، ص ۴۱۸؛ ریحانه الادب، ج۴، ص ۵۵؛ نجوم السماء، محمد علی کشمیری، قم، ص ۱۰۷؛ اعیان الشیعه، ج۸، ص ۳۹۵؛ دائره المعارف الشیعه، اعلمی، ج۱۱، ص ۳۹۴؛ مقدمه مجمع البحرین، ص ۱۴.
↑ دو نسخه خطی از این کتاب در کتابخانه آیه الله مرعشی نجفی ـ رحمه الله ـ به شماره ۳۰۲۸ و کتابخانه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران به شماره ۱/۳۸۳ موجود است.
۴.
↑ یک نسخه خطی از این کتاب در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران به شمار ۳/۲۱۱۵ موجود است.
۵.
↑ این کتاب خطی منسوب به وی در کتابخانه مجلس شورای اسلامی به شماره ۵۵۷ موجود است.
۶.
↑ این کتاب در موضوع خود، اولین نوشته می باشد که در سال ۱۰۵۳ ق. تألیف. و در سال ۱۳۵۵ ش در تهران توسط انتشارات جعفری منتشر شده است.
۷.
↑ رد بر اخباری گری و اندیشه های میرزا محمد امین استر آبادی. دو نسخه خطی از این کتاب در کتابخانه آیه الله مرعشی ـ رحمه الله علیه ـ به شماره ۳۰۲۸ و کتابخانه دانشکده ادبیات تهران به شماره ۳/۳۸۳ موجود است.
۸.
↑ . مطلع البدرین، ص د؛ ماضی النجف و حاضرها، ج۲، ص ۴۵۵؛ مقدمه مجمع البحرین، ص۱۰؛ مقدمه جامع المقال، ص یج؛ ریحانه الادب، ج۴، ص ۵۵ـ۵۳.
