عوامل آسانی تکالیف
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خداوند متعال به خاطر عواملی در برخی از تکالیف برای افراد خاصی تخفیف قائل شده است.
اذیت شدن، عامل معافیت رزمندگان از حمل
سلاح هنگام
نماز خوف است.
و اذا کنت فیهم فاقمت لهم الصلوة فلتقم طائفة منهم معک و لیاخذوا اسلحتهم فاذا سجدوا فلیکونوا من ورائکم و لتات طائفة اخری لم یصلوا... و لاجناح علیکم ان کان بکم اذی من مطر او کنتم مرضی ان تضعوا اسلحتکم...
اذیت شدن از ناحیه
سر در حال
احرام سبب جواز
حلق (تراشیدن سر) پیش از موعد است.
واتموا الحج والعمرة لله... ولاتحلقوا رءوسکم حتی یبلغ الهدی محله فمن کان منکم مریضا او به اذی من راسه ففدیة من صیام او صدقة او نسک...
اضطرار باعث برداشته شدن
حکم اولیه و روا شدن ارتکاب
حرام به اندازه
ضرورت است.
انما حرم علیکم المیتة... فمن اضطر غیر باغ و لا عاد فلا اثم علیه...
حرمت علیکم المیتة... فمن اضطر فی مخمصة غیر متجانف لاثم فان الله غفور رحیم.
و ما لکم الا تاکلوا مما ذکر اسم الله علیه و قد فصل لکم ما حرم علیکم الا ما اضطررتم الیه...
،
قل لا اجد فی ما اوحی الی محرما علی طاعم یطعمه الا ان یکون میتة او دما مسفوحا او لحم خنزیر فانه رجس او فسقا اهل لغیر الله به فمن اضطر غیر باغ و لا عاد فان ربک غفور رحیم.
انما حرم علیکم المیتة و الدم... فمن اضطر غیر باغ و لا عاد فان الله غفور رحیم.
بیماری، عامل جواز کناره گیری از
جهاد است.
... جهدوا بامولهم و انفسهم... • لیس علی الضعفاء و لا علی المرضی... حرج...
لیس علی الاعمی حرج ولا علی الاعرج حرج ولا علی المریض حرج...
(بنابر این که آیه درباره کسانی باشد که از شرکت در جهاد ناتوان بوده‌اند.)
قل للمخلفین من الاعراب ستدعون الی قوم اولی باس شدید تقـتلونهم... • لیس علی الاعمی حرج و لا علی الاعرج حرج و لا علی المریض حرج...
بیماری، عامل معافیت رزمندگان از حمل سلاح، هنگام نماز خوف است.
و اذا کنت فیهم فاقمت لهم الصلوة فلتقم طائفة منهم معک و لیاخذوا اسلحتهم فاذا سجدوا فلیکونوا من ورائکم و لتات طائفة اخری لم یصلوا... و لاجناح علیکم ان کان بکم اذی من مطر او کنتم مرضی ان تضعوا اسلحتکم و خذوا حذرکم...
بیماری، عامل آسان گرفتن در تکلیف
روزه است.
یـایها الذین ءامنوا کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون • ... فمن کان منکم مریضا او علی سفر فعدة من ایام اخر و علی الذین یطیقونه فدیة طعام مسکین.... .
.. فمن شهد منکم الشهر فلیصمه و من کان مریضا او علی سفر فعدة من ایام اخر یرید الله بکم الیسر و لا یرید بکم العسر...
بیماری، سبب آسان گرفتن و جواز حلق (سر تراشیدن) پیش از وقت آن برای
محرم است.
و اتموا الحج و العمرة لله... فمن کان منکم مریضا او به اذی من راسه ففدیة من صیام او صدقة او نسک...
با تشریع
تیمم به جای
وضو و
غسل تکلیف برای
بیمار آسان گرفته شده است.
... لاتقربوا الصلوة... و ان کنتم مرضی او علی سفر او جاء احد منکم من الغائط او لمستم النساء فلم تجدوا ماء فتیمموا صعیدا طیبا... ان الله کان عفوا غفورا. .
.. اذا قمتم الی الصلوة فاغسلوا... و ان کنتم مرضی او علی سفر او جاء احد منکم من الغائط او لمستم النساء فلم تجدوا ماء فتیمموا صعیدا طیبا... ما یرید الله لیجعل علیکم من حرج...
بیماری، سبب معاف شدن از تکالیف انسان‌های سالم است.
... و لا علی المریض حرج..
(برداشت یاد شده بر این اساس مبتنی است که جمله «و لیس علی الاعمی حرج و لا علی المریض حرج...» از جمله «و لا علی انفسکم» جدا باشد که بر این اساس، در صدد بیان
قانون و اصلی کلی در رفع حکم از افراد مذکور خواهد بود.)
پیش بینی بیمار شدن
نمازگزار از عوامل تخفیف بر وی در نمازهای شبانه است.
ان ربک یعلم انک تقوم ادنی من ثلثی الیل و نصفه و ثلثه و طائفة من الذین معک و الله یقدر الیل و النهار علم ان لن تحصوه فتاب علیکم فاقرءوا ما تیسر من القرءان علم ان سیکون منکم مرضی...
ترس از
فتنه دشمن، یکی از حکمت‌های کفایت
نماز شکسته در
سفر است.
و اذا ضربتم فی الارض فلیس علیکم جناح ان تقصروا من الصلوة ان خفتم ان یفتنکم الذین کفروا...
ضعف مکلفان، سبب معافیت از شرکت در
جهاد است.
... جهدوا بامولهم و انفسهم... • لیس علی الضعفاء و لا علی المرضی و لا علی الذین لا یجدون ما ینفقون حرج... • و لا علی الذین اذا ما اتوک لتحملهم قلت لا اجد ما احملکم علیه تولوا و اعینهم تفیض من الدمع حزنا الا یجدوا ما ینفقون.
ضعف و ناتوانی، سبب تخفیف بر مجاهدان در وظیفه پایداری در برابر دشمنان است.
... حرض المؤمنین علی القتال ان یکن منکم عشرون صبرون یغلبوا مائتین و ان یکن منکم مائة یغلبوا الفا من الذین کفروا... • الــن خفف الله عنکم و علم ان فیکم ضعفا فان یکن منکم مائة صابرة یغلبوا مائتین و ان یکن منکم الف یغلبوا الفین باذن الله...
برداشته شدن روزه از
مکلف در صورت ناتوانی او و جانشین شدن
فدیه به جای آن است.
... و علی الذین یطیقونه فدیة طعام مسکین...
ناتوانی انسان‌ها باعث آسان گیری
خدا در تشریع
احکام است.
ومن لم یستطع منکم طولا ان ینکح المحصنـت المؤمنـت فمن ما ملکت‌ایمـنکم من فتیـتکم المؤمنـت والله اعلم بایمـنکم بعضکم من بعض فانکحوهن باذن اهلهن وءاتوهن اجورهن بالمعروف... • یریدالله ان یخفف عنکم وخلق الانسـن ضعیفا.
فقدان امکانات، موجب تخفیف بر مکلفان از شرکت در جهاد است.
... جهدوا بامولهم و انفسهم... • لیس علی الضعفاء و لا علی المرضی و لا علی الذین لا یجدون ما ینفقون حرج... • و لا علی الذین اذا ما اتوک لتحملهم قلت لا اجد ما احملکم علیه تولوا و اعینهم تفیض من الدمع حزنا الا یجدوا ما ینفقون.
کوری، باعث معافیت از برخی تکالیف بینایان است.
لیس علی الاعمی حرج... لیس علیکم جناح ان تاکلوا جمیعا او اشتاتا...
لنگی، سبب معاف شدن از برخی تکالیف است.
لیس علی الاعمی حرج ولا علی الاعرج حرج... لیس علیکم جناح ان تاکلوا جمیعا او اشتاتا...
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «آسانی»
