عوامل بغض (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
صفات و دلایلی موجب می‌شود که بغض و کینه به وجود آید و
خداوند به این عوامل در آیات
قرآن اشاره فرموده است.
بیماردلی، زمینه ساز بغض با
دین و دینداران:
«ام حسب الذین فی قلوبهم مرض ان لن یخرج الله اضغـنهم.» «آیا کسانی که در دلهایشان مرضی هست پنداشتند که خدا هرگز کینه آنان را آشکار نخواهد کرد.»
در این آیات باز هم به بحثی دیگر از صفات و نشانه‌های
منافقین اشاره می‌کند و مخصوصا بر این معنی تاکید دارد که اینها تصور نکنند برای همیشه می‌توانند چهره درونی خود را از
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و مؤمنان مکتوم دارند، و خود را از رسوایی بزرگ برهانند.
نخست می‌گوید: " آیا کسانی که در دلهایشان بیماری است گمان کردند خدا کینه‌های شدیدشان را ظاهر نمی‌سازد"؟!
آری آنها در درون دل کینه شدیدی نسبت به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و مؤمنان داشته و همیشه منتظر فرصتی بودند که ضربه‌ای بر آنها وارد کنند،
قرآن به آنان هشدار می‌دهد، تصور نکنند همیشه می‌توانند چهره واقعی خود را مکتوم دارند.
جلوگیری مشرکان از ورود
مسلمانان به
مسجدالحرام، مایه بغض و کینه مؤمنان نسبت به آنان:
«یـایها الذین ءامنوا... ولایجرمنکم شنـان قوم ان صدوکم عن المسجد الحرام ان تعتدوا...» «ای کسانی که ایمان آورده‌اید... و البته نباید کینه توزی گروهی که شما را از مسجد الحرام باز داشتند شما را به تعدی وادارد...».
این
حکم گرچه در مورد
زیارت خانه خدا نازل شده است، ولی در حقیقت یک قانون کلی از آن استفاده می‌شود که مسلمان نباید" کینه توز" باشد و حوادثی را که در زمان‌های گذشته واقع شده بار دیگر در فکر خود زنده کند و در صدد انتقام بر آید، و با توجه به اینکه یکی از علل
نفاق و
تفرقه در هر اجتماعی همین مساله است، اهمیت این دستور اسلامی برای جلوگیری از شعله ور شدن آتش نفاق در میان مسلمانان آن هم در آستانه غروب آفتاب عمر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم آشکارتر می شود.
(و لا یجرمنکم شنآن قوم ان صدوکم عن المسجد الحرام ان تعتدوا)
حاصل معنای آیه این است که: (این کینه و دشمنی که آنها نگذاشتند شما داخل
مسجد الحرام بشوید، شما را وادار نکند بر اینکه بر آنان تعدی کنید و حال آنکه خدا شما را بر آنان مسلط کرده، وبال این
جرم بر شما تحمیل نشود).
شرک مشرکان، عامل بغض
ابراهیم علیه‌السّلام نسبت به آنان:
«قد کانت لکم اسوة حسنة فی ابرهیم والذین معه اذ قالوا لقومهم انا برءؤا منکم ومما تعبدون من دون الله کفرنا بکم و بدا بیننا و بینکم العدوة والبغضاء ابدا حتی تؤمنوا بالله وحده...» «قطعا برای شما در (پیروی از) ابراهیم و کسانی که با اویند سرمشقی نیکوست آنگاه که به قوم خود گفتند ما از شما و از آنچه به جای خدا می‌پرستید بیزاریم به شما کفر می‌ورزیم و میان ما و شما دشمنی و کینه همیشگی پدیدار شده تا وقتی که فقط به خدا ایمان آورید...».
"در میان ما و شما عداوت و دشمنی همیشگی آشکار شده است" (و بدا بیننا و بینکم العداوة و البغضاء ابدا).
و این وضع هم چنان ادامه دارد تا به خدای یگانه ایمان بیاورید (حتی تؤمنوا بالله وحده).
به این ترتیب با نهایت قاطعیت و بدون هیچگونه پرده پوشی اعلام جدایی و بیزاری از دشمنان خدا کردند، و تصریح نمودند که این جدایی به هیچ قیمت قابل برگشت و تجدید نظر نیست، و تا ابد ادامه دارد، مگر این که آنها مسیر خود را تغییر دهند و از خط کفر به خط ایمان روی آورند.
" کفرنا بکم و بدا بیننا و بینکم العداوة و البغضاء ابدا حتی تؤمنوا بالله وحده "
این قسمت از آیه
برائت را به آثارش معنا می‌کند، و آثار برائت همین است که به عقیده آنان کفر بورزند، و مادام که مشرکند با آنان دشمنی کنند تا روزی که خدای واحد سبحان را بپرستند.
و مراد از کفر ورزیدن به آنان، کفر ورزیدن به شرک آنان است، به دلیل اینکه فرموده: " حتی تؤمنوا بالله وحده" تا زمانی که به خدای واحد ایمان بیاورید" و معنای کفر به شرک آنان این است که با شرک آنان عملا مخالفت شود، هم چنان که عداوت مخالفت و ناسازگاری قلبی است.
از آنجا که قرآن مجید، در بسیاری از موارد برای تکمیل تعلیمات خود از الگوهای مهمی که در جهان انسانیت وجود داشته شاهد می‌آورد، در آیات مورد بحث نیز به دنبال نهی شدیدی که از دوستی با دشمنان خدا در آیات قبل شده سخن از ابراهیم علیه‌السّلام و برنامه او به عنوان پیشوای بزرگی که مورد احترام همه اقوام، مخصوصا قوم عرب، بوده به میان می‌آورد و می‌فرماید:
" برای شما در زندگی ابراهیم و کسانی که با او بودند اسوه خوبی وجود داشت"
(قد کانت لکم اسوة حسنة فی ابراهیم و الذین معه).
ابراهیم علیه‌السّلام بزرگ پیامبران که زندگیش سرتاسر، درس بندگی و عبودیت خدا،
جهاد فی سبیل الله، و عشق به ذات پاک او بود، ابراهیم که امت اسلامی از برکت دعای او و مفتخر به نامگذاری او می‌باشد، می‌تواند برای شما سرمشق خوبی در این زمینه گردد.
" قد کانت لکم اسوة حسنة فی ابراهیم و الذین معه... "
در این جمله خطاب را متوجه مؤمنین کرده و جمله" اسوة حسنة فی ابراهیم" معنایش اتباع و اقتداء نیکو به ابراهیم است. و جمله" و الذین معه" به ظاهرش دلالت دارد بر اینکه غیر از
لوط و همسر ابراهیم کسانی دیگر نیز به وی ایمان آورده بودند.
" اذ قالوا لقومهم انا برآؤا منکم و مما تعبدون من دون الله "
یعنی ما از شما و از بت‌های شما بیزاریم، و این بیان همان چیزی است که باید در آن اسوه و اقتداء داشته باشند.
شیطان، همواره در صدد ایجاد بغض در میان اهل ایمان:
«یـایها الذین ءامنوا... انما یرید الشیطـن ان یوقع بینکم العدوة والبغضآء فی الخمر والمیسر...» «ای کسانی که ایمان آورده‌اید... همانا شیطان می‌خواهد با شراب و قمار میان شما دشمنی و کینه ایجاد کند...».
جوامع گرفتار به لعنت الهی، همواره در خطر کینه توزی با یکدیگر:
«وقالت الیهود یدالله مغلولة غلت ایدیهم ولعنوا بما قالوا... والقینا بینهم العدوة والبغضآء الی یوم القیـمة...» «و یهود گفتند دست خدا بسته است دست‌های خودشان بسته باد و به (سزای) آنچه گفتند از رحمت خدا دور شوند... و تا روز قیامت میانشان دشمنی و کینه افکندیم...».
در اینکه منظور از این" عداوت و بغضاء" چیست در میان
مفسران گفتگو است، ولی اگر ما از وضع استثنایی و ناپایدار کنونی
یهود صرفنظر کنیم و تاریخچه زندگی پراکنده و توام با دربدری آنها را در نظر بگیریم خواهیم دید که یک عامل مهم برای این وضع خاص تاریخی عدم وجود اتحاد و صمیمیت در میان آنها در سطح جهانی بوده است، زیرا اگر
اتحاد و صمیمیتی در میان آنها وجود می‌داشت در طول تاریخ این همه شاهد پراکندگی و بدبختی و دربدری نبودند.
" و القینا بینهم العداوة و البغضاء الی یوم القیامة".
ظاهر اینکه این جمله در سیاق جملاتی قرار گرفته که درباره یهود است، این است که ضمیر" هم" در" بینهم" به یهود برگردد و لو اینکه افتتاح این سیاق به
اهل کتاب شده و اهل کتاب تنها یهود نیستند، بنابراین، مقصود از" عداوت" و" بغضاء"، تشتت
عقاید و اختلاف
مذاهب خواهد بود که خدای تعالی هم در مواضعی از کلام خود به آن اشاره کرده است.
نافرمانی خدا و رسول، زمینه ساز بغض و کینه در میان مسلمانان:
«انما یرید الشیطـن ان یوقع بینکم العدوة والبغضآء فی الخمر والمیسر ویصدکم عن ذکر الله وعن الصلوة فهل انتم منتهون واطیعوا الله واطیعوا الرسول واحذروا فان تولیتم فاعلموا انما علی رسولنا البلـغ المبین.» «همانا شیطان می‌خواهد با شراب و قمار میان شما دشمنی و کینه ایجاد کند و شما را از یاد خدا و از نماز باز دارد پس آیا شما دست برمی دارید و اطاعت خدا و اطاعت پیامبر کنید و (از گناهان) برحذر باشید پس اگر روی گرداندید بدانید که بر عهده پیامبر ما فقط رساندن (پیام) آشکار است.»
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «عوامل بغض».
