عَرَض – به فتح عین و راء (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَرَض :
(عَرَضَ الْحَياةِ الدُّنْيا) عَرَض : بر وزن «مرض» به معنى چيزى است كه ثبات و پايدارى ندارد و به عبارت ديگر موجود عارضى و كم‌دوام است و به متاع جهان مادّه از اين‌رو عرض گفته‌اند كه معمولا ناپايدار است، روزى به سراغ انسان مى‌آيد، آن‌چنان كه حسابش از دست مى‌رود و روزى آن‌چنان از دسترس انسان دور مى‌شود كه در انتظار ذرّه‌اى از آن، آه مى‌كشد، به علاوه اصولا همه نعمت‌هاى اين جهان ناپايدار و فناپذير است.
بنابراين
(عَرَضَ الْحَياةِ الدُّنْيا) در آيه مورد بحث، به معنى سرمايه‌هاى زندگى دنياست كه همگى بدون استثناء ناپايدارند و به علت همين ناپايدارى به آن‌ها
(عَرَضَ الدُّنْيا) گفته شده است.
به موردی از کاربرد
عَرَض در
قرآن، اشاره می‌شود:
(يَا أَيُّها الَّذينَ آمَنواْ إِذا ضَرَبْتُمْ فی سَبيلِ اللّهِ فَتَبَيَّنواْ وَ لا تَقولواْ لِمَنْ أَلْقَى إِلَيْكُمُ السَّلامَ لَسْتَ مؤْمِنًا تَبْتَغونَ عَرَضَ الْحَياةِ الدُّنْيا فَعِندَ اللّهِ مَغانِمُ كَثيرَةٌ كَذَلِکَ كُنتُم مِّن قَبْلُ فَمَنَّ اللّهُ عَلَيْكُمْ فَتَبَيَّنواْ إِنَّ اللّهَ كانَ بِما تَعْمَلونَ خَبيرًا) (اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! هنگامى كه در راه خدا و براى جهاد سفر مى‌كنيد، تحقيق كنيد و به خاطر اينكه متاع ناپايدار دنيا و غنايمى به دست آوريد، به كسى كه اظهار صلح و اسلام مى‌كند نگوييد: «مسلمان نيستى»؛ زيرا غنيمت‌هاى فراوانى براى شما نزد خداست. شما قبلًا چنين بوديد و خداوند بر شما منّت نهاد و هدايت شديد. پس، به شكرانه اين نعمت بزرگ، تحقيق كنيد؛ خداوند به آنچه انجام مى‌دهيد آگاه است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
مراد از اينكه فرمود:
(لَسْتَ مؤْمِناً تَبْتَغونَ عَرَضَ الْحَياةِ الدُّنْيا) به ابتغاء عرض حياة دنيا به او مگوييد تو مؤمن نيستى، اين است كه مسلمانان به خاطر اينكه مجاز باشند در جنگيدن و گرفتن غنيمت مساله مسلمان نبودن آنان را بهانه نكنند، مى‌فرمايد: چنين هدف پست و مادى را مجوز جنگيدن با آنان نسازيد؛ زيرا:
(فَعِنْدَ اللَّهِ مَغانِمُ كَثيرَةٌ) نزد خدا مغانم بسيار هست و كلمه مغانم جمع مغنم است و مغنم به معناى غنيمت است. مى‌فرمايد: غنيمت‌ها و فوائدى كه نزد خداى تعالى است افضل از غنيمت‌هاى دنيايى است، براى اينكه هم بيش‌تر است و هم باقى و دائمى است، پس اگر شما طالب غنيمتيد جا دارد غنيمت‌هاى الهى را مقدم بداريد و بر غنيمت‌هاى دنيايى ترجيح دهيد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «عَرَض»، ج۳، ص۱۵۰.
