عین العبرة فی غبن العترة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عین العبرة فی غبن العترة نوشته سید ابو الفضائل،
احمد بن طاووس حلی ، متوفای ۶۷۳ هجری در موضوع
آیات وارده در
فضائل اهل بیت علیهم‌السّلام و رد مخالفین می‌باشد.
کتاب «عین العبرة»، بنا به
شهادت «
روضات الجنات »، کتابی است در نوع خود کم نظیر و فوائد بزرگی در آن نهفته است. موضوع اصلی کتاب به گونه‌ای طراحی شده که اگر کسی تزلزلی در اعتقادات خود نسبت به اولویت
امیرالمؤمنین علی علیه‌السّلام و اولاد طاهرین او داشته باشد، با یک بار مطالعه این کتاب شریف، نه تنها اعتقادی راسخ نسبت به افضلیت
حضرت علی علیه‌السّلام پیدا خواهد نمود، بلکه به درجه سقوط و رذالت طیف مقابل آن حضرت نیز پی خواهد برد.
سید احمد این کتاب را در اوج خفقان و مظلومیت تشیع برای
دفاع از حریم تشیع به رشته تحریر در آورد. شاهد گویای این ادعا آن است که این عالم جلیل القدر
شیعه که در خاندانی با فضیلت و مورد
احترام عامه مردم زندگی می‌کرد به خاطر تقیه، کتاب را به خود نسبت نداده و در تمام کتاب نامی از خود نبرده است.
سید که نمی‌خواست شناخته شود در ابتدای کتاب می‌گوید: «قال عبدالله بن اسماعیل الکاتب سامحه الله: الحمد لله...»
البته در انتساب این کتاب شریف به مؤلف هیچ شبهه‌ای وجود ندارد، چرا که بزرگانی همچون
شهید اول و
شهید ثانی و
محدث نوری علیهم الرحمة در حاشیه نسخه‌های کتاب صحت انتساب را تایید نموده‌اند و در توجیه این نوع نام بردن مؤلف از خود، کلماتی دارند.
خلاصه کلام آنان این است که: عبدالله یعنی بنده
خدا و تمام انسان‌ها عبد خدا هستند و مقصود از
اسماعیل نیز، اسماعیل ذبیح،
فرزند حضرت ابراهیم است که همه سادات به او منتسب هستند و بدین ترتیب هیچ مشکلی در این گونه نام نهادن نیست.
نظیر این کار را برادر بزرگوار او،
علی بن طاووس علیه الرحمة: در کتاب
طرائف انجام داده است و این اشتراک نیز نشان از شدت خفقان عصر آل طاووس دارد.
ابن طاووس در مقدمه کتاب می‌فرماید:
«یکی از بزرگان از علمای گذشته آنچه از فضائل امیرالمؤمنین علی علیه‌السّلام در
آیات قرآن بدست آورده بود جمع نموده و کتابی تالیف نمود. من نیز، بر آن شدم تا علاوه بر آن مطالب، آیات دیگر و روایات ذیل آنها را جمع آوری نمایم تا بدین وسیله فضل و برتری سادات بر غیرشان بر همگان روشن گردد.»
مؤلف خود را مقید می‌داند تنها از کسانی روایت نقل کند که نزد فریقین (
شیعه و
سنی ) مورد اتهام نباشند.
ایشان اساس کار خود را بر کتاب «
کشف البیان »
ابو اسحاق ثعلبی و «
الوسیط فی تفسیر القرآن » واحدی قرار داده است و بجز مواردی اندک،
روایات را از همین دو کتاب نقل کرده است.
روش ابن طاووس بدین صورت است که ابتدا
آیه قرآن را ذکر می‌نماید، سپس روایت ذیل آیه را به نقل از ماخذ آن نقل می‌کند. در بسیاری از موارد نیز، پس از نقل
روایت ، توضیحی ذکر کرده و در آن معنا و وجه استدلال به آیه و روایت را بیان می‌نماید. در تمام این موارد، مطلب را با «قال عبدالله بن اسماعیل...» آغاز کرده است.
سید بیشترین حجم کتاب را اختصاص به آیاتی داده که رد مخالفین را عهده دار است و با
اثبات عدم صلاحیت دیگران برای خلافت، اولویت و تعین
ائمه علیهم‌السّلام برای امر خطیر
خلافت روشن و مبرهن می‌گردد.
تنها نظم خاصی که در سراسر کتاب شریف عین العبرة به چشم می‌خورد همان ذکر
آیات ، سپس
روایات و به دنبال آن بیان مصنف است اما کتاب
تبویب نشده است.
از جهت ترتیب آیات نیز، ترتیب قرآن رعایت نشده است.
البته در پایان کتاب فهرست مطالب به صورت کامل آمده، که این کمک بزرگی به مطالعه کننده آن برای یافتن مطلب مورد نظر می‌کند.
چاپ موجود در برنامه، از انتشارات دار الشهاب
قم است و مقدمه‌ای در ۱۷ صفحه پیرامون مؤلف و کتاب در ابتدای آن آمده که نویسنده آن ذکر نشده است.
نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
