• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قاعده‌ قبح عقاب بلابیان

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



قاعده قبح عقاب بلابیان به حکم عقل به قبح عقاب مکلّف قبل از بیان تکلیف و تنجّز آن اطلاق می‌شود.



قاعده قبح عقاب بلابیان، از قواعد عقلی و مبتنی بر پذیرش حسن و قبح عقلی است و مفهوم آن این است که کیفر کردن شخصی که از جانب شارع و مولا بیانی بر تکلیف، به وی نرسیده، در نزد عقل زشت و ناپسند است.
بنابراین، مورد عمل به قاعده ، در جایی است که یا اصلا بیانی از جانب مولا خطاب به عبد ، صادر نشده، و یا اگر صادر شده، به وی نرسیده است و او در نرسیدن آن مقصر نیست.

۱.۱ - نکته اول

مشهور اصولی‌ها دلیل اصلی برائت عقلی را قاعده قبح عقاب بلا بیان می‌دانند.
[۷] مشکینی، علی، تحریر المعالم، ص۱۹۰.


۱.۲ - نکته دوم

به نظر برخی صاحب نظران میان قاعده دفع ضرر محتمل و قبح عقاب بلا بیان تعارضی وجود ندارد، زیرا قاعده قبح عقاب بلابیان درجایی جاری می‌شود که عبد به وظیفه خود عمل نموده و تفحص و جستوجو کرده، اما به دلیلی دست نیافته است، در حالی که قاعده دفع ضرر محتمل حتی در جایی که عبد به وظیفه خود عمل کرده و جستوجو هم نموده، جاری است؛ از این رو، قاعده قبح عقاب بلابیان بر قاعده دفع ضرر محتمل وارد است. راه‌های دیگری نیز برای رفع تعارض بیان شده است.
[۸] ولایی، عیسی، فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، ص۲۶۵.
[۹] فیض، علیرضا، مبادی فقه و اصول، ص۱۶۴.



۱. حیدری، علی نقی، اصول الاستنباط، ص۲۱۷.    
۲. طباطبایی حکیم، محمد تقی، الاصول العامة للفقه المقارن، ص۵۱۳.    
۳. مکارم شیرازی، ناصر، انوار الاصول، ج۳، ص۵۵.    
۴. صدر، محمد باقر، دروس فی علم الاصول، ج۲، ص (۵۵-۵۴).    
۵. صدر، محمد باقر، دروس فی علم الاصول، ج۱، ص۱۳۳.    
۶. صدر، محمد باقر، بحوث فی علم الاصول، ج۵، ص۲۳.    
۷. مشکینی، علی، تحریر المعالم، ص۱۹۰.
۸. ولایی، عیسی، فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، ص۲۶۵.
۹. فیض، علیرضا، مبادی فقه و اصول، ص۱۶۴.



فرهنگ نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «قاعده قبح عقاب بلابیان».



جعبه ابزار