• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قسم به ذات الهی•

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



قسم به ذات الهی به یکی از موارد قسم در قرآن اطلاق می‌شود.



از مهم‌ترین قسم‌های قرآن ، سوگند به «خداوند» است. که درباره تعداد الفاظ آن اختلاف است. سیوطی تنها هفت مورد را که با لفظ «رب» قسم یاد شده، ذکر کرده است.


برخی از صاحبنظران چهارده مورد را استقصا کرده‌اند که در آن، دو مورد لفظ جلاله «الله» و هشت مورد «رب» و چهار مورد «ما» ی موصوله که به معنای «من» آمده، در آن‌ها عنوان قسم به کار رفته است. برخی قسم‌های یاد شده با لفظ جلاله «الله» را نه مورد برشمرده‌اند. اینک همه موارد را به اختصار و صرف نظر از ترجمه آیات مرور می‌کنیم:

۲.۱ - آیات مربوط به قسم با لفظ رب

آیاتی که با لفظ «رب» سوگند یاد کرده‌اند:
۱) (فلا و ربک لایؤمنون) ؛
۲) (قالوا بلی و ربنا قال فذوقوا العذاب…) ؛
۳) (قل ‌ای و ربی انه لحق) ؛
۴) (فوربک لنسالنهم اجمعین) ؛
۵) (فوربک لنحشرنهم و الشیاطین) ؛
۶) (فورب السماء و الارض) ؛
۷) (قل بلی و ربی لتبعثن) ؛
۸) (فلا اقسم برب المشارق و المغارب).

۲.۲ - آیات قسم با لفظ جلاله الله

آیاتی که با لفظ جلاله الله قسم یاد کرده‌اند:
۱) (ثم لم تکن فتنتهم الا ان قالوا والله ربنا ما کنا مشرکین) ؛
۲) (قالوا تالله لقد علمتم ماجئنا لنفسد فی الارض) ؛
۳) (قالوا تالله تفتا تذکر یوسف حتی تکون حرضا) ؛
۴) (قالوا تالله لقد آثرک الله علینا و ان کنا لخاطئین) ؛
۵) (قالوا تالله انک لفی ضلالک القدیم) ؛
۶) (تالله لتسئلن عما کنتم تفترون) ؛
۷) (تالله لقد ارسلنا الی امم من قبلک…) ؛
۸) (و تالله لاکیدن اصنامکم…) ؛
۹) (تالله ان کنا لفی ضلال مبین).

۲.۳ - آیات قسم با مای موصوله

آیاتی که در آن‌ها با «ما» ی موصوله سوگند یاد شده است:
۱) (و السماء و ما بناها) ؛
۲) (و الارض و ما طحیها) ؛
۳) (و نفس و ما سواها) ؛
۴) (و ما خلق الذکر و الانثی).
بنا بر مشهور، «ما» در آیات فوق به معنای «من» موصوله، و منظور ذات الهی است.
[۲۳] عامر، فارس علی، ظاهرة القسم فی القرآن الکریم، ص(۶۹-۷۱).
[۲۴] رزاقی، ابو القاسم، سوگندهای قرآنی، ص(۶۴-۷۱).



۱. نساء/سوره۴، آیه۶۵.    
۲. انعام/سوره۶، آیه۳۰.    
۳. یونس/سوره۱۰، آیه۵۳.    
۴. حجر/سوره۱۵، آیه۹۲.    
۵. مریم/سوره۱۹، آیه۶۸.    
۶. ذاریات/سوره۵۱، آیه۲۳.    
۷. تغابن/سوره۶۴، آیه۷.    
۸. معارج/سوره۷۰، آیه۴۰.    
۹. انعام/سوره۶، آیه۲۳.    
۱۰. یوسف/سوره۱۲، آیه۷۳.    
۱۱. یوسف/سوره۱۲، آیه۸۵.    
۱۲. یوسف/سوره۱۲، آیه۹۱.    
۱۳. یوسف/سوره۱۲، آیه۹۵.    
۱۴. نحل/سوره۱۶، آیه۵۶.    
۱۵. نحل/سوره۱۶، آیه۶۳.    
۱۶. انبیا/سوره۲۱، آیه۵۷.    
۱۷. شعراء/سوره۲۶، آیه۹۷.    
۱۸. شمس/سوره۹۱، آیه۵.    
۱۹. شمس/سوره۹۱، آیه۶.    
۲۰. شمس/سوره۹۱، آیه۷.    
۲۱. لیل/سوره۹۲، آیه۳.    
۲۲. سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق، الاتقان فی علوم القرآن، ج۴، ص۵۴.    
۲۳. عامر، فارس علی، ظاهرة القسم فی القرآن الکریم، ص(۶۹-۷۱).
۲۴. رزاقی، ابو القاسم، سوگندهای قرآنی، ص(۶۴-۷۱).
۲۵. زرکشی، محمد بن بهادر، ۷۴۵ - ۷۹۴ق، البرهان فی علوم القرآن (باحاشیه)، ج۳، ص۴۰.    



فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله«قسم به ذات الهی».    



جعبه ابزار