آیت الله سید محمد باقر صدر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فیلسوف و متفکر بزرگ اسلامی، مجاهد نستوه، حضرت آیت‌الله العظمی سید محمد باقر صدر در روز ۲۵
ذیقعده سال ۱۳۵۰ هجری قمری در شهر
کاظمین ، در یک خانواده نامدار و اصیل و مبارز و روحانی چشم به جهان گشود.
پدرش سید حیدر، از نوابغ
فقه و
اصول بود و جدش آیت‌الله العظمی صدر، پس از درگذشت
آیت‌الله شیرازی (مجدد) به مقام مرجعیت عام نائل شد.
مادر آیت‌الله صدر، دختر شیخ
عبد الحسین آل یاسین ، از رجال برجسته مذهبی و بانویی با
تقوا و پرهیزگار بود.
آیت‌الله صدر در ۱۴ سالگی پدرش را از دست داد و تحت نظر مادر و برادر بزرگش آیت‌الله اسماعیل صدر که از مجاهدین بنام بود، قرار گرفت.
آثار نبوغ از آغاز کودکی در وی چنان آشکار بود که تحسین همگان را برمی انگیخت. او در ۱۰ سالگی به زمینه‌های مختلف
تاریخ اسلام آشنایی یافت و در همان دوران مقدمات علوم را فرا گرفت.
در ۱۱ سالگی به آموختن
منطق پرداخت و پس از آن، با نگارش رساله‌ای کتب منطق را به ورطه نقد آورد.
علم اصول را در ۱۲ سالگی نزد برادرش آموخت و چنان نبوغی از خود نمایان ساخت که عقاید بسیاری از صاحبنظران را مورد نقد و انتقاد قرار داده و نقطه نظرات تازه‌ای عرضه کرد.
ذهن روشن و استعداد سرشار او چنان بود که بدون استاد نیز قادر به درک بسیاری از کتب مقدمات و سطح گردید. مراحل تحصیل علوم دینی را به سرعت طی کرده و به مراتب عالی دست یافت.
علامه صدر، نه تنها در زمینه فقه و اصول نابغه بود، بلکه در این علوم یک نوآور و مبتکر به شمار می‌رفت.
آیت‌الله صدر به استنباط و
اجتهاد ابعاد تازه‌ای بخشید و در زمینه‌های مختلف سیاسی و اقتصادی و جهاد صاحب مکتب بود. مکتب فکری و اقتصادی و نیز شیوه دیپلماسی و مبارزاتی او مشهور است.
روش و اسلوب او در مبارزه بر ضد استعمار و اختناق و مکتب‌های مادیگری
امپریالیسم و
کمونیسم جهانی عامل مهمی در شهادت او به دست مزدوران بعثی عراق به شمار می‌رود.
آیت‌الله صدر در زمینه‌های گوناگون، اعم از فقه و اصول و
اقتصاد و
جامعه شناسی تخصص داشت و احاطه او بر تاریخ و قانونگذاری و نظرات او در باب بانکداری بدون ربا، گواه صادقی بر نبوغ علمی اوست.
او در سال ۱۳۶۲ هجری قمری، به
نجف اشرف هجرت کرد و مطالعات خود را در زمینه‌های فقهی و اصولی و علوم اسلامی گوناگون پی گرفت. او در تلاشهای علمی چنان پشتکاری از خود نشان داد که قبل از سپری شدن دومین دهه عمر گرانقدرش به درجه اجتهاد مطلق رسید و در سال ۱۳۷۰ هجری قمری، از سوی آیت‌الله رمیثی برای حاشیه نویسی علمی و اجتهادی دعوت به همکاری شد.
در همان زمان بود که آیت‌الله صدر فتواهای علمی معروف خود را به صورت حاشیه‌های نگارش یافته صادر کرد. این فتواها هنوز موجودند و در زمینه فقهی یکی از آثار علمی نفیس و مورد توجه به شمار می‌روند.
درخشش نبوغ وی در مجلس درس فقیه زمان، آیت‌الله
محمد رضا آل یاسین به اوج خود رسید. در این مجلس فضلای بزرگ و مجتهدین حوزه علمیه حضور می‌یافتند. در همین محفل علمی بود که گاه آیت‌الله یاسین پاره‌ای از نظرات آیت‌الله صدر را نقل می‌کرد.
در سال ۱۳۷۰ هجری قمری، آیت‌الله العظمی سید محمد باقر صدر تالیف کتاب جامعی به نام «
غایة الفکر » را در علم اصول آغاز کرد. این کتاب حاوی آراء و دیدگاههای وی در زمینه علم اصول است.
زمانی که تالیف بخش اول این کتاب در سال ۱۳۷۸ هجری قمری به پایان رسید، او تدریس خارج اصول فقه را آغاز کرد.
آیت‌الله صدر دوره اول این علم را در ۱۲
ربیع الثانی ۱۳۹۱ هجری قمری به پایان برد و دوره دوم درس را در
رجب همان سال آغاز کرد.
ایشان در سال ۱۳۸۱ هجری قمری تدریس خارج فقه را بر پایه متن
عروة الوثقی آغاز نمود.
تالیفات و تحقیقات آیت‌الله العظمی صدر در زمینه‌های گوناگون اعم از اصول و
فلسفه و اقتصاد و جامعه شناسی و تاریخ و قانون بانکداری اسلامی گواه صادقی بر سرشاری چشمه زلال علم اوست.
او به حق یکی از نوابغ عالیقدر جهان تشیع در عصر حاضر است.
آیت‌الله صدر دارای تالیفات بسیار است که مهمترین آنها عبارتند از:
۱- غایة الفکر فی علم الاصول ۲- فلسفتنا (ترجمه فارسی آن موجود است) ۳- اقتصادنا (به فارسی، اردو و ترکی ترجمه شده است) ۴- ما ذا تعرف عن الاقتصاد الاسلامی ۵- الانسان المعاصر و المشکلة الاجتماعیة (به فارسی ترجمه شده) ۶- البنک اللاربوی فی الاسلام ۷- الاسس المنطقیة للاستقراء (به فارسی با نام مبانی منطقی استقراء ترجمه شده و به انگلیسی نیز ترجمه شده است) ۸- بحوث فی شرح العروة الوثقی ۹- الفتاوی الواضحة (رساله عملیه ایشان است) ۱۰- منهاج الصالحین و التعلیقة علیه ۱۱- دروس فی علم الاصول ۱۲- مباحث الدلیل اللفظی، تعارض الادلة الشرعیة و الاصول العملیة (این سه کتاب تقریرات درس اصول ایشان است که توسط شاگردشان آیت‌الله سید محمود هاشمی تدوین شده است.) ۱۳- البنک فی المجتمع الاسلامی ۱۴- بحث حول المهدی عجل الله تعالی فرجه (با نام حماسه‌ای از نور به فارسی ترجمه شده) ۱۵- بحث حول الولایة (به فارسی و انگلیسی ترجمه شده) ۱۶- المرسل و الرسول و الرسالة ۱۷- نظرة عامة فی العبادات (به فارسی ترجمه شده) ۱۸- احکام الحج ۱۹- لمحة فقهیة عن دستور الجمهوریة الاسلامیة (به فارسی ترجمه شده) ۲۰- الصورة الکاملة للاقتصاد فی المجتمع الاسلامی ۲۱- الخطوط التفصیلیة عن الاقتصاد فی المجتمع الاسلامی ۲۲- خلافة الانسان و شهادة الانبیاء علیهم‌السّلام ۲۳- منابع القدرة فی الدولة الاسلامیة
آیت‌الله العظمی سید محمد باقر صدر پس از سالها مبارزه و ستیز با دشمنان
دین و
قرآن در روز شنبه ۱۶ فروردین ماه ۱۳۵۹ هجری شمسی، ساعت سه بعد از ظهر دستگیر شده و در سیاهچالهای رژیم صدام زندانی شد.
صبح روز یکشنبه ۱۷ فروردین ماه ۱۳۵۹ هجری شمسی، مزدوران بعثی به منزل آن بزرگوار حمله کرده و خواهر بزرگوار او، نویسنده معروف عراق، بانو بنت الهدی صدر را نیز دستگیر کرده و به طرف بغداد بردند.
بعد از تحمل شکنجه‌های فراوان در زندان‌های ارتش بعث، در شب سه شنبه ۱۹ فروردین ماه ۱۳۵۹ هجری شمسی، این شخصیت‌های کم نظیر جهان تشیع به دست پلیدترین انسان‌های زمان به
شهادت رسیدند.
پیکر غرقه به خون آن عاشقان بال و پر سوخته در حالی که تدابیر و محدودیت‌های شدید امنیتی از طرف رژیم بعث اعمال شده بود، توسط آیت‌الله سید محمد صادق صدر (پسر عموی این شهدای مظلوم) در جوار بارگاه مولای متقیان
علی علیه‌السّلام به خاک سپرده شد.
قسمتی از پیام
امام خمینی ره به مناسبت شهادت آیت‌الله سید محمد باقر صدر:
بسم الله الرحمن الرحیم «انا لله و انا الیه راجعون» با کمال تاسف حسب گزارش جناب آقای وزیر امور خارجه که از منابع متعدد و مقامات کشورهای اسلامی به دست آورده است و حسب گزارشاتی که از منابع دیگر به دست آمده، مرحوم آیت‌الله شهید سید محمد باقر صدر و همشیره مکرمه مظلومه او که از معلمین دانش و اخلاق و مفاخر علم و ادب بود به دست رژیم منحط بعث عراق با وضع دلخراشی به درجه رفیع شهادت رسیده‌اند.
شهادت
ارثی است که امثال این شخصیت‌های عزیز از موالیان خود برده‌اند و جنایت و ستمکاری میراثی است که امثال این جنایتکاران تاریخ، از اسلاف ستم پیشه خود می‌برند. شهادت این بزرگواران که عمری را به مجاهدت در راه اهداف
اسلام گذرانده‌اند به دست اشخاص جنایتکاری که عمری به خونخواری و ستم پیشگی گذرانده‌اند عجیب نیست. عجیب آن است که مجاهدان راه حق در بستر بمیرند و ستمگران جنایت پیشه دست خبیث خود را به خون آنان آغشته نکنند. عجب نیست که مرحوم صدر و همشیره مظلومه اش به شهادت نایل شدند. عجب آن است که ملت‌های اسلامی و خصوصا ملت شریف عراق و عشایر
دجله و
فرات و جوانان غیور دانشگاهها و سایر جوانان عزیز عراق از کنار این مصایب بزرگ که به اسلام و
اهل بیت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم وارد می‌شود بی تفاوت بگذرند و به حزب ملعون بعث فرصت دهند که مفاخر آنان را یکی پس از دیگری مظلومانه شهید کنند. و عجب تر آنکه ارتش عراق و سایر قوای انتظامی آلت دست این جنایتکاران واقع شوند و در هدم اسلام و
قرآن کریم به آنان کمک کنند.
و السلام علی عباد الله الصالحین دوم اردیبهشت ۵۹روح الله الموسوی الخمینی
کتابخانه مهدویت،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
