• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمدرضا بن عبدالمطلب تبریزی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


تبریزی، محمدرضا بن عبدالمطلب، فقیه ، خطیب ، خوش نویس و شاعر شیعی قرن دوازدهم  است.



تاریخ ولادت او معلوم نیست.
تحصیلات خود را ابتدا نزد شیخ مهدی فُتُونی و آقاباقر مازندرانی، و بعد نزد وحید بهبهانی به انجام رساند
[۱] محمدعلی تربیت، دانشمندان آذربایجان، ج۱، ص۱۹۸، تهران ۱۳۱۴ش.
و از سید عبدالعزیزبن احمد نجفی و شرف الدین محمدمکی عاملی اجازه روایت گرفت.
[۲] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۳، ص۷، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

وی مدتی در تبریز ، مشهد و شیراز به وعظ و خطابه و اقامه ن ماز جماعت پرداخت.
در شیراز به کریمخان زند تقرب جست و از جانب او به سمت «قاضی عسکر» ی منصوب شد.
در ۱۱۹۳، با درگذشت کریمخان زند و افول سلسله زندی ه، به عتبات عراق سفر کرد و در آن‌جا مورد احترام سلیمان پاشا والی بغداد قرار گرفت،
[۳] عبدالرزاق بن نجفقلی مفتون دنبلی، تجربة الأَحرار و تسلیة الاَبرار، ج۱، ص۱۸۹ـ۱۹۲، چاپ حسن قاضی طباطبائی، تبریز ۱۳۴۹ـ۱۳۵۰ش.
[۴] محمدعلی تربیت، دانشمندان آذربایجان، ج۱، ص۱۹۸، تهران ۱۳۱۴ش.
پس از چندی به کردستان رفت و به خسروخان پیوست، سپس به قره باغ و بعد به قزوین رفت.


او سرانجام در همان شهر یا در تهران به سال ۱۲۰۸ درگذشت.
[۵] عبدالرزاق بن نجفقلی مفتون دنبلی، تجربة الأَحرار و تسلیة الاَبرار، ج۱، ص۱۸۹ـ۱۹۰، چاپ حسن قاضی طباطبائی، تبریز ۱۳۴۹ـ۱۳۵۰ش.
[۶] عبدالرزاق بن نجفقلی مفتون دنبلی، تجربة الأَحرار و تسلیة الاَبرار، ج۱، ص۱۹۳، چاپ حسن قاضی طباطبائی، تبریز ۱۳۴۹ـ۱۳۵۰ش.
[۷] محمدعلی تربیت، دانشمندان آذربایجان، ج۱، ص۱۹۸، تهران ۱۳۱۴ش.
[۸] محمدعلی حبیب آبادی، مکارم الا´ثار در احوال رجال دورة قاجار، ج۲، ص۳۴۵، ج ۲، اصفهان ۱۳۴۲ش.



تبریزی حافظه و هوش و ذکاوت زیادی داشت.
انواع خط را بخوبی می‌نوشت و در خطابه توانا بود
[۹] عبدالرزاق بن نجفقلی مفتون دنبلی، تجربة الأَحرار و تسلیة الاَبرار، ج۱، ص۱۷۹ـ۱۸۰، چاپ حسن قاضی طباطبائی، تبریز ۱۳۴۹ـ۱۳۵۰ش.
و مدتی از عمر خویش را در انزوا به سر برد.
[۱۰] عبدالرزاق بن نجفقلی مفتون دنبلی، تجربة الأَحرار و تسلیة الاَبرار، ج۱، ص۱۸۲، چاپ حسن قاضی طباطبائی، تبریز ۱۳۴۹ـ۱۳۵۰ش.

وی دو برادر بزرگتر از خود به نامهای محمدابراهیم و محمداسماعیل و نیز فرزندی به نام صدرالدین داشته که هر سه اهل علم بوده اند.
[۱۱] جزء ۲، قسم ۲، ص ۵۶۰ ـ۵۶۱، محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء۲، الکرام البررة، مشهد ۱۴۰۴.
[۱۲] جزء ۲، قسم ۲، ص ۶۶۸، محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء۲، الکرام البررة، مشهد ۱۴۰۴.

صدرالدین ابتدا نزد پدرش به تحصیل علم پرداخته و به فارسی و عربی شعر می‌سروده است.
[۱۳] محمدعلی حبیب آبادی، مکارم الا´ثار در احوال رجال دورة قاجار، ج۲، ص۳۴۵ـ۳۴۶، ج ۲، اصفهان ۱۳۴۲ش.



تبریزی کتابهایی در فقه و حدیث تألیف کرده است، از جمله :
۱) الاشارات فی الفقه که فتاوی اوست و به سبک تبصره علامه حلّی نوشته است.
این کتاب را به سفارش استادش شیخ مهدی فتونی تألیف کرد.
[۱۴] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۱، ص۷۷، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۵] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۴، ص۲۰۱، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

۲) الشفاء فی اخبار آل المصطفی یا الشافی الجامع بین البحار والوافی؛ آقابزرگ طهرانی این کتاب را مجموعه روایاتی بر مبنای روش بحارالانوار ، و قزوینی آن را خلاصه دو کتاب بحارالانوار و الوافی با برطرف کردن اشکالات آن‌ها دانسته است.
تبریزی این کتاب را در ۱۱۷۸ به پایان رسانده است.
[۱۶] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۳، ص۷، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۷] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۴، ص۱۹۹، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۸] عبدالنبی بن محمدتقی قزوینی، تتمیم امل الا´مل، ج۱، ص۱۵۴، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۷.

۳) المصابیح فی شرح المفاتیح، شرح مفاتیح الشرایع فیض کاشانی  در فقه است.
او در ۲۲ محرّم ۱۱۸۲ در بازگشت از مشهد، از راه یزد به عراق سفر کرده و در یزد تقریظ شیخ عبدالنبی بن محمدتقی قزوینی را بر کتاب خود گرفته است.
همچنین نسخه ای از این کتاب را در ۱۲۰۱ برای طلاب علم در نجف وقف کرده است.
[۱۹] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۳، ص۷، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۲۰] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۱، ص۷۹ـ۸۰، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

۴) هدایة المسترشدین در اثبات وجوب نماز جمعه .
تبریزی همچنین بر کتابهای طهارت و صلاة قواعد الاحکام علامه حلّی حاشیه نوشته و کتاب حجّ او را شرح کرده است.
[۲۱] جزء۲، قسم ۲، ص ۵۶۰، محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء۲، الکرام البررة، مشهد ۱۴۰۴.

مثنوی های هزاربیتی درباره فتح خیبر و خروج امام حسین علیه‌السلام از مدینه به مکه و از آن‌جا به کربلا نیز از سروده های اوست
[۲۲] جزء۲، قسم ۲، ص ۵۶۰، محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء۲، الکرام البررة، مشهد ۱۴۰۴.
که نمونه ای از آن‌ها را تربیت آورده است.
[۲۳] جزء۲، قسم ۲، ص۱۹۸، محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء۲، الکرام البررة، مشهد ۱۴۰۴.



(۱) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۲) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء۲، الکرام البررة، مشهد ۱۴۰۴.
(۳) محمدعلی تربیت، دانشمندان آذربایجان، تهران ۱۳۱۴ش.
(۴) محمدعلی حبیب آبادی، مکارم الا´ثار در احوال رجال دورة قاجار، ج ۲، اصفهان ۱۳۴۲ش.
(۵) عبدالنبی بن محمدتقی قزوینی، تتمیم امل الا´مل، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۷.
(۶) عبدالرزاق بن نجفقلی مفتون دنبلی، تجربة الأَحرار و تسلیة الاَبرار، چاپ حسن قاضی طباطبائی، تبریز ۱۳۴۹ـ۱۳۵۰ش.

 
۱. ↑ محمدعلی تربیت، دانشمندان آذربایجان، ج۱، ص۱۹۸، تهران ۱۳۱۴ش.
۲. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۳، ص۷، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۳. ↑ عبدالرزاق بن نجفقلی مفتون دنبلی، تجربة الأَحرار و تسلیة الاَبرار، ج۱، ص۱۸۹ـ۱۹۲، چاپ حسن قاضی طباطبائی، تبریز ۱۳۴۹ـ۱۳۵۰ش.
۴. ↑ محمدعلی تربیت، دانشمندان آذربایجان، ج۱، ص۱۹۸، تهران ۱۳۱۴ش.
۵. ↑ عبدالرزاق بن نجفقلی مفتون دنبلی، تجربة الأَحرار و تسلیة الاَبرار، ج۱، ص۱۸۹ـ۱۹۰، چاپ حسن قاضی طباطبائی، تبریز ۱۳۴۹ـ۱۳۵۰ش.
۶. ↑ عبدالرزاق بن نجفقلی مفتون دنبلی، تجربة الأَحرار و تسلیة الاَبرار، ج۱، ص۱۹۳، چاپ حسن قاضی طباطبائی، تبریز ۱۳۴۹ـ۱۳۵۰ش.
۷. ↑ محمدعلی تربیت، دانشمندان آذربایجان، ج۱، ص۱۹۸، تهران ۱۳۱۴ش.
۸. ↑ محمدعلی حبیب آبادی، مکارم الا´ثار در احوال رجال دورة قاجار، ج۲، ص۳۴۵، ج ۲، اصفهان ۱۳۴۲ش.
۹. ↑ عبدالرزاق بن نجفقلی مفتون دنبلی، تجربة الأَحرار و تسلیة الاَبرار، ج۱، ص۱۷۹ـ۱۸۰، چاپ حسن قاضی طباطبائی، تبریز ۱۳۴۹ـ۱۳۵۰ش.
۱۰. ↑ عبدالرزاق بن نجفقلی مفتون دنبلی، تجربة الأَحرار و تسلیة الاَبرار، ج۱، ص۱۸۲، چاپ حسن قاضی طباطبائی، تبریز ۱۳۴۹ـ۱۳۵۰ش.
۱۱. ↑ جزء ۲، قسم ۲، ص ۵۶۰ ـ۵۶۱، محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء۲، الکرام البررة، مشهد ۱۴۰۴.
۱۲. ↑ جزء ۲، قسم ۲، ص ۶۶۸، محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء۲، الکرام البررة، مشهد ۱۴۰۴.
۱۳. ↑ محمدعلی حبیب آبادی، مکارم الا´ثار در احوال رجال دورة قاجار، ج۲، ص۳۴۵ـ۳۴۶، ج ۲، اصفهان ۱۳۴۲ش.
۱۴. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۱، ص۷۷، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۵. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۴، ص۲۰۱، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۶. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۳، ص۷، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۷. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۴، ص۱۹۹، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۸. ↑ عبدالنبی بن محمدتقی قزوینی، تتمیم امل الا´مل، ج۱، ص۱۵۴، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۷.
۱۹. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۳، ص۷، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۰. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۱، ص۷۹ـ۸۰، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۱. ↑ جزء۲، قسم ۲، ص ۵۶۰، محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء۲، الکرام البررة، مشهد ۱۴۰۴.
۲۲. ↑ جزء۲، قسم ۲، ص ۵۶۰، محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء۲، الکرام البررة، مشهد ۱۴۰۴.
۲۳. ↑ جزء۲، قسم ۲، ص۱۹۸، محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء۲، الکرام البررة، مشهد ۱۴۰۴.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «تبریزی»، شماره۳۲۳۲.    



جعبه ابزار