محمود شهابی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«محمود شهابی»، فیلسوف و دانشمند بزرگ در
سال ۱۲۸۲ ش، در
تربت حیدریه ، از شهرهای
خراسان ، در خانواده‌ای اهل
علم متولد شد.
در پنج سالگی، بر حسب
سنت خاندان‌های علمی، راه مکتب خانه را پیش گرفت و در مدت شش
ماه پس از فراگیری الفبا و هجای کلمات، یک دوره کامل
قرآن را فراگرفت. وی، پس از فراگیری مقدمات فارسی و عربی، عازم
حوزه علمیه مشهد که استادان بنامی در آن به تدریس و تحقیق
اشتغال داشتند، شد؛ استادان مبرزی، مانند
آقا بزرگ حکیم ، آقا میرزا محمد فرزند
آخوند خراسانی ،
ادیب نیشابوری .
وی، در جلسه درس همه بزرگان یاد شده و برخی دیگر از استادان متخصص و متبحر گمنام که جمعی از خواص و حقیقت جویان از محضر آنان استفاده می‌کردند، حاضر شد و در تمام حوزه‌های درسی از شاگردان نکته دان و شاخص بود. در همان
زمان که خود به فراگرفتن دروس سطح و خارج و مطالعه و مباحثه و نوشتن تقریرات استادان می‌پرداخت، به خواهش جمعی از طالبان علم که در مرحله سطح (متوسطه) اشتغال داشتند،
منطق و معانی و بیان و
اصول و برخی دیگر از علوم درسی، برای آنان تدریس می‌کرد و شاگردان بسیاری از درس پرمایه ایشان برخوردار می‌شدند.
در حدود سال ۱۳۰۵ ش، درس‌های اصلی خود را که عبارت از
فلسفه عالی و دوره
اجتهاد و
فقه و
اصول و ادبیات عالی بود، در
مشهد به پایان رسانید و از چند تن از استادان بزرگ به دریافت
اجازه اجتهاد نایل شد و چون شنیده بود که در
اصفهان استادان بنامی، خاصه در فلسفه وجود دارند، رهسپار اصفهان گردید، اما پس از برخورد با استادان حوزه آن جا، خود را از حضور در جلسات درس آنها بی نیاز دید؛ فقط با چند تن از افاضل جوان آن جا که مجتهد یا قریب به اجتهاد بودند، جلسات مذاکره و مباحثه برقرار کرد و بیشتر اوقاتش به تدریس فلسفه و علوم منقول صرف می‌شد.
اقامت وی در اصفهان، تا سال ۱۳۰۸ ش، ادامه یافت. در این مدت با مرحوم
شیخ محمد گنابادی ، معروف به حکیم خراسانی که در فلسفه و علوم ادب و منقول در اصفهان بی همتا و در
زهد و
قناعت کم نظیر بود و مرحوم
سید محمد صادق خاتون آبادی که در منقول، خاصه در
علم اصول ، بسیار قوی و متبحر بود، ارتباطی بسیار صمیمی داشت.
از اوایل پاییز ۱۳۰۸، تهران را برای اقامت انتخاب کرد و با اصرار روحانیون و دانشگاهیان، حوزه درسی تشکیل داد و به تدریس فقه و اصول و فلسفه اشتغال یافت و در مکتب او، شاگردانی همچون استاد
خلیل ملکی و دکتر
اصغر وهاب زاده پرورش یافتند. از سال ۱۳۱۰ ش که دانشکده معقول و منقول (الهیات) در
تهران تاسیس شد، از استاد، برای تدریس در آن جا دعوت به عمل آمد و از همان هنگام، به تدریس در دانشگاه اشتغال پیدا کرد.
در سال ۱۳۱۳ ش که
قانون تاسیس
دانشگاه از مجلس گذشت و
تصویب شد که دانشمندان شاغل در دانشکده‌ها که دارای مقام شامخ علمی و ادبی و تحصیلات عالیه در علوم و فلسفه و
ادب هستند، پس از نوشتن رساله‌ای و قبول شدن آن در هیئت رسیدگی، به مقام استادی نایل شوند، وی نیز در یکی از مباحث فلسفه، رساله‌ای نوشت و با درجه ممتاز پذیرفته شد و از آن
تاریخ ، استاد، با چند تن دیگر از مشاهیر دانشمندان و ادیبان، مانند مرحوم عصار، مرحوم بهمنیار و مرحوم بدیع الزمان فروزانفر از نخستین کسانی بودند که به درجه استادی دانشگاه نایل شدند.
استاد شهابی، از سال ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۰ ش، به مدت سی سال در دانشکده ی حقوق دانشگاه تهران تدریس کرد. کرسی
قواعد فقه و اصول که مبنای
حقوق مدنی ایران است، به ایشان محول گردید و سرانجام آن بزرگوار که در معقول و منقول مجتهد مسلم بود، پس از
انقلاب بهمن ۱۳۵۷ در سال‌های پایانی عمر، مدت‌ها در انگلستان و سویس سرگردان بود و عاقبت در سحرگاه روز چهارم
مرداد ۱۳۶۵، در
فرانسه بدرود
حیات گفت و همان جا در گورستان تیه پاریس به خاک سپرده شد.
۱. دو رساله وضع الفاظ و قاعده لا ضرر؛
۲.
تقریرات اصول ؛
۳. قواعد فقه؛
۴.
تعلیقات بر شرائع الاسلام ؛
۵. سیر و تحول اصول فقه؛
۶. رساله ی بود و نمود؛
۷. منطق؛
۸. ترجمه عظمت
محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ؛
۹.
تصحیح «التنبیه و الاشارات» بو علی سینا ؛
۱۰.
فروغ ایمان ؛
۱۱.
الظل الممدود فی مباحث الوجود ؛
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
