• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مفهوم اجرت

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



اجرت، کرایه
[۱] القاموس‌المحیط، ج‌۱، ص‌۴۹۰.
[۲] فرهنگ فارسی، ج‌۱، ص۱۴۸.
و دست‌مزد
[۳] فرهنگ فارسی، ج‌۱، ص‌۱۴۸.
است و ظاهراً «اجر» معنای وسیع‌تری دارد و عبارت از چیزی است که در نتیجه عمل ، در دنیا یا آخرت عاید انسان می‌شود.



تفاوت اجرت و جزا به گفته راغب چنین است: نفعی که از عقد یا شبه آن ناشی شود، اجرت است. برخلاف جزا که در نفع یا ضرر به‌کار می‌رود. هرچند از عقد یا شبه عقد ناشی نشود. در اجاره اعیان یا اشخاص به آن‌چه در مقابل منفعت یا عمل قرار می‌گیرد، اجرت گویند. در «جعاله» به مال معیّنی که در مقابل کاری قرار داده می‌شود، اجرت گفته می‌شود. در ازدواج دایم یا موقت نیز این کلمه در معنای مهر به‌کار رفته است.
[۷] البحرالمحیط، ج‌۳، ص‌۵۹۰.
[۸] تفسیر قرطبی، ج‌۵، ص‌۸۵.
این واژه در عقود دیگری از قبیل «مزارعه» «مساقاة» و «مضاربه» هم آمده است. در موارد پیشین اگر عوض پرداختی در متن عقد مشخص شده باشد، به آن «اجرة المسمّی» گویند و اگر مشخص نشده باشد و برای تعیین آن به موارد مشابه رجوع کنند، در اصطلاح «اجرة‌المثل» گویند.


کلمه «اجر» در قرآن فراوان آمده است. امّا مواردی محدود از آن با بحث ما ارتباط دارد. گروهی از این آیات درباره اجرت رسالت است که در آیات ۹۰ انعام ۷۲ یونس ۵۱ هود ۱۰۴‌ یوسف ؛ ۵۷ فرقان ۱۰۹ و ۱۲۷ و ۱۴۵ و ۱۶۴ و ۱۸۰ شعراء ؛ ۴۷ سبأ؛ ۲۱‌ یس ؛ ۸۶ ص ؛ ۲۳ شوری؛ ۴۰‌ طور ؛ و ۴۶ قلم؛ بخشی درباره مهر زنان است
برخی درباره اجرت درخواستی ساحران از فرعون است آیاتی درباره موسی و خضر یا شعیب است. این مفهوم، با واژگانی چون «مال» «معیشت» «خرج» «جزاء» نیز مرتبط است.


از آن‌جا که زندگی بشر به‌صورت جمعی است و جز از طریق تعاون و خدمت متقابل امکان‌پذیر نیست، مردم از نظر آمادگی و امکانات معیشت، متفاوت آفریده و برخی بر دیگران برتری داده شده‌اند تا اصل تعاون و بهره‌رسانی متقابل انسان‌ها متزلزل نشود:«نَحنُ قَسَمنا بَینَهُم مَعیشَتَهُم فِی الحَیوةِ الدُّنیا ورَفَعنا بَعضَهُم فَوقَ بَعض دَرَجت لِیَتَّخِذَ بَعضُهُم بَعضًا سُخریًّا». اسلام ضمن آن‌که تفاوت‌های طبیعی و حقوقی بین زن و مرد را برای حفظ نظام اجتماع لازم می‌داند، در عین حال بهره زن را در برابر کوشش‌های او فراموش نکرده است :«لِلرِّجالِ نَصیبٌ مِمَّا اکتَسَبوا ولِلنِّساءِ نَصیبٌ مِمَّا اکتَسَبنَ».


۱. القاموس‌المحیط، ج‌۱، ص‌۴۹۰.
۲. فرهنگ فارسی، ج‌۱، ص۱۴۸.
۳. فرهنگ فارسی، ج‌۱، ص‌۱۴۸.
۴. مفردات، ص‌۱۱‌، «اجر».    
۵. مفردات، ص‌۱۱‌، «اجر».    
۶. جواهر الکلام، ج‌۳۵، ص‌۱۹۳‌-‌۱۹۴.    
۷. البحرالمحیط، ج‌۳، ص‌۵۹۰.
۸. تفسیر قرطبی، ج‌۵، ص‌۸۵.
۹. النهایه، ص‌۴۴۱.    
۱۰. غنیه، ص‌۲۹۰.    
۱۱. المبسوط، ج‌۳، ص‌۲۱۷‌-‌۲۱۸.    
۱۲. غنیه، ص‌۲۹۰.    
۱۳. المهذب، ج‌۱، ص‌۴۶۰.    
۱۴. انعام/سوره۶، آیه۹۰.    
۱۵. یونس/سوره۱۰، آیه۷۲.    
۱۶. هود/سوره۱۱، آیه۵۱.    
۱۷. یوسف/سوره۱۲، آیه۱۰۴.    
۱۸. فرقان/سوره۲۵، آیه۵۷.    
۱۹. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۰۹.    
۲۰. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۲۷.    
۲۱. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۴۵.    
۲۲. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۶۴.    
۲۳. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۸۰.    
۲۴. سبإ/سوره۳۴، آیه۴۷.    
۲۵. یس/سوره۳۶، آیه۲۱.    
۲۶. ص/سوره۳۸، آیه۸۶.    
۲۷. شوری/سوره۴۲، آیه۲۳.    
۲۸. طور/سوره۵۲، آیه۴۰.    
۲۹. قلم/سوره۶۸، آیه۴۶.    
۳۰. نساء/سوره۴، آیه۲۴‌-‌۲۵.    
۳۱. مائده/سوره۵، آیه۵.    
۳۲. احزاب/سوره۳۳، آیه۵۰.    
۳۳. ممتحنه/سوره۶۰، آیه۱۰.    
۳۴. اعراف/سوره۷، آیه۱۱۳. شعراء:۴۱.    
۳۵. کهف/سوره۱۸، آیه۷۷.    
۳۶. قصص/سوره۲۸، آیه۲۵.    
۳۷. نساء/سوره۴، آیه۶.    
۳۸. هود/سوره۱۱، آیه۲۹.    
۳۹. زخرف/سوره۴۳، آیه۳۲.    
۴۰. اعراف/سوره۷، آیه۱۰.    
۴۱. حجر/سوره۱۵، آیه۲۰.    
۴۲. کهف/سوره۱۸، آیه۹۴.    
۴۳. انسان/سوره۷۶، آیه۹.    
۴۴. زخرف/سوره۴۳، آیه۳۲.    
۴۵. نمونه، ج۳، ص۳۶۳‌-‌۳۶۴.    
۴۶. المیزان، ج۴، ص۳۳۷.    
۴۷. نساء/سوره۴، آیه۳۲.    



دائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله «اجرت».    



جعبه ابزار