مقامات الزمخشری (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مقامات الزمخشری تالیف
ابوالقاسم محمود بن عمر زمخشری ۵۱۲ ه. ق است که به
زبان عربی پیرامون
حکمت ،
وصایا ،
ادب و
تاریخ نوشته شده است.
از یک مقدمه و سپس خطبه‌ای توسط مولف کتاب و در ادامه به ۵۰ مقامه، اشاره شده است.
در کتاب ۵۰ مقامه ذکر شده است. مولف، خود، این مقامه‌ها را شرح نموده؛ به این صورت که در قسمت بالایی هر صفحه، مقامه ذکر شده و در پایین آن شرح عبارات و جملات آن مقامه عنوان گردید است. در مقامات (تالیف ۵۱۲ ق) تنها به
نصیحت خود و ذم دنیویات پرداخته است؛ اما اتخاذ نوعی خط مشی عرفانی و سلوک روحی بدون مرشد، بایستی از دستاوردهای معنوی آخر
عمر «جار الله» باشد. این مجموعه به
سال ۱۳۱۲ ه ق در مطبعة العباسیه با شرح نکات لغوی به قلم خود مصنف
ابوالقاسم محمود بن عمر زمخشری (۴۶۷- ۵۳۸ ه ق) به چاپ رسیده است، منصف در
خواب سحرگاهی صدایی می‌شنود که «یا ابوالقاسم، اجل مکتوب و امل مکذوب». از خواب می‌جهد و کلماتی پندآمیز بر همان سیاق می‌نویسد و در سال ۵۱۲ به بیماری سختی مبتلا می‌شود و از آن پس عهد می‌کند که از مدح سلطان سرودن و راه دیوان پیمودن خودداری ورزد و دنیا طلبی یک سو نهد و عمر در راه خیر به سرآرد، و چون شفا می‌یابد، به نوشتن مقامات پنجاه گانه اش می‌پردازد که موضوع آنها راهنمایی خواننده است، به
دانش و پرهیزگاری و
ادب است. در مقامات
زمخشری از راوی و قهرمان و نیز هزل و طنز خبری نیست و نصایحی است از این قبیل: «خصلت‌های نیکو چون
سیب لبنان است که به هر روی بگردانیش تو را به خود می‌خواند و خصال بد چون
خار مغیلان ، که از هر سو بدان روکنی تو را از دست زدن باز می‌دارد.» «مقامات» یکی از قالب‌های نثر فنی عربی است که در آن توجه به لفظ و تناسب و توازن الفاظ و زیبایی اسلوب به حدی است که در پذیرش
آرایه‌های لفظی حتی از
شعر نیز فراتر رفته و با این حال، آن گونه که باید و شاید مورد توجه و عنایت قرار نگرفته است. فن مقامه در واقع زاییده شرایط اجتماعی و فرهنگی حاکم ممالک اسلامی و سرزمین‌های عربی در قرن سوم و چهارم هجری است. واژه «مقامه» از
دوره جاهلی تا
قرن چهارم هجری که معنای اصطلاحی خاص و آن چه امروز در ادب عربی و
فارسی از آن اراده می‌شود، به خود گرفته است، در معانی مختلفی به کار رفته است.
در پایان کتاب فهرستی از مقامه‌های عنوان شده در کتاب ذکر شده است.
نرم افزار تراث ۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
