ملا علی قزوینی زنجانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیة الله ملا علی قزوینی زنجانی در
قزوین متولد شد. وی یکی از علمای برجسته
زنجان می‌باشد که خدماتی به مردم زنجان کرده است.
وی در روستایی به نام قارپوزآباد از توابع شهرستان آبیک
قزوین در سال ۱۲۰۹ ه. ق قدم به عرصۀ گیتی نهاد، پدرش ملا گل محمد و جدش ملا علی محمد نیز از علمای برجستۀ قزوین بوده و خدمات ارزنده‌ای به جهان تشیع نموده‌اند. تحصیلات مرحوم آیت‌الله ملا علی قزوینی تحصیلات خود را نخست در نزد دانشمندان قزوین شروع کرده و سپس به
حوزه علمیه اصفهان مهاجرت نموده
و به درس اساتیدی مانند مرحوم شیخ
محمدتقی اصفهانی صاحب کتاب
هدایة المسترشدین حاضر شده و از معظم له
اجازه اجتهاد گرفت، آنگاه به شهر خود بازگشت. او هم چنین مرحوم
ملا عبدالکریم ایروانی را نیز درک نموده که در
علم اصول شهرت فراوان دارد و مدت زیادی از او درس آموخته است و ایروانی به او اجازۀ
اجتهاد داده و به صلاحیت او تصریح نمود. صاحب کتاب «
علماء معاصرین» در این باره می‌نویسد: «مرحوم قارپوزآبادی مدت پانزده سال از خدمت شیخ محمد تقی و مدت ۱۲ سال از محضر ملا عبد الکریم ایروانی استفاده نموده است. و گویند که مرحوم ایروانی فرمود: من اعلم اهل عصرم بعد ملا علی قارپوزآبادی».
مرحوم آیت‌الله ملا علی قزوینی آنگاه به زنجان مهاجرت نموده و در آنجا ماندگار شد. او در این شهر به آموزش مردم و تبلیغ و هدایت آنان مشغول گردید و کار تدریس و نویسندگی را در پیش گرفت و روز بروز به شهرت وی افزون شده و گروه‌های بسیار زیادی از مردم و اهالی
آذربایجان،
قفقاز،
همدان، [[|قزوین]] و
زنجان از او
تقلید کرده و به فتاوایش عمل می‌نمودند.
او در روز شنبه هشتم ماه
محرم سال ۱۲۹۰ ه. ق در زنجان فوت شده و در همان جا در بقعۀ مخصوص به خاک سپرده شد.
مرحوم تا چهل یا چهل و چهار سالگی در قزوین اقامت نموده و مشغول وعظ و ارشاد مردم بوده و سپس بنا بنقل قدما و معتمدین روستای قارپوزآباد، بخاطر مخالفت با خوانین منطقه و تایید نکردن کارهای آنان، به شهر زنجان مهاجرت نموده و منشا خدمات زیادی در آن شهر شد. معظم له از جمله مراجعی بود که علیه نظام ارباب و رعیتی (فئودالی) فتوا داده و آن را مغایر با قانون مزارعه می‌دانسته و می‌گفته که: نظام ارباب و رعیتی دینی است ورای
دین محمدی صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم چنانکه در کتاب حاضر (صیغ العقود) نیز به آن تصریح دارد.
مرحوم آیت‌الله ملا علی قزوینی زنجانی در
عمر پر برکت هشتاد و یک سالۀ خود خدمات ارزنده و زیادی به
اسلام نموده که اختصارا به برخی از مهمترین آنها اشاره می‌گردد:
تاسیس
حوزه علمیه زنجان قبل از مهاجرت مرحوم ملا علی قزوینی به زنجان، این شهر حوزۀ علمیه قابل توجهی نداشته است لیکن پس از مهاجرت معظم له به شهر زنجان، ایشان تاسیس حوزۀ علمیه زنجان را در سرلوحۀ کارهای خود قرار داده و با ساختن مدرسه و
مسجد چهلستون در مرکز شهر زنجان که دومین مدرسه و مسجد معروف زنجان است، این خلا را پر نمودند و پس از تکمیل آن، طلاب و محصلین
علوم دینی در اثر تربیت آن عالم فرزانه، مراحل رشد و ترقی را پیموده و از آنان عالمان برجسته‌ای بوجود آمد. نویسندۀ توانا و دانشمند کتاب «خط سوم در انقلاب مشروطیت ایران» که خود یکی از افتخارات این مدرسه می‌باشند، در این باره می‌نویسد: «... مرحوم (ملا علی) قارپوزآبادی بعد از این تاریخ است که به زنجان مهاجرت نموده است. قبل از قارپوزآبادی شهر زنجان حوزۀ علمیه قابل اعتنائی نداشت، لیکن با احداث مسجد و مدرسه چهلستون که اکنون در
بازار زنجان واقع است و از آن تاریخ تا کنون مرکز تربیت طلاب بوده، دست به تاسیس حوزۀ علمیه زنجان زد که بعدها یکی از مهمترین و معروفترین حوزه‌های علمیه
ایران در عصر
حکومت قاجارها گردید». صاحب کتاب «علماء معاصرین» در این زمینه می‌نویسد: «مرحوم قارپوزآبادی در سنه ۱۲۸۴ ه مدرسه و مسجد بزرگی مشتمل بر چهل ستون بنا نهاد و شش سال در آن مسجد نماز گزارده تا روز شنبه ۸ محرم الحرام سنة ۱۲۹۰ ه به سرای جاوید خرامیده، در بقعۀ خود در مقبرۀ سید ابراهیم علیه‌السّلام مدفون گشت».
مرحوم آخوند ملا علی قزوینی علاوه بر تاسیس حوزۀ علمیه زنجان، شاگردان زیادی را در زمینه‌های مختلف تربیت نمود که از آن جمله مرحوم آیت‌الله
ملا قربانعلی زنجانی مشهور به حجت الاسلام،
ملا محمد باقر خلخالی صاحب کتاب «
ثعلبیه» و آخوند
ملا سبز علی مجتهد زنجانی و دیگران می‌باشند. مؤلف محترم کتاب «خط سوم در انقلاب مشروطیت ایران» در این باره می‌نویسد: «مرحوم قارپوزآبادی علاوه بر تالیفات و تصنیفات، در زمینه تدریس و تربیت شاگردان نیز بسیار کوشا بوده و مرحوم آخوند ملا قربانعلی زنجانی معروف به حجة الاسلام نیز از جمله شاگردان آن مرحوم به شمار می‌آید، چنانکه با اشاره و ترویج (ملا علی) قارپوزآبادی بود که مردم زنجان به مقام شامخ علمی و معنوی او پی برده و بعد از درگذشت قارپوزآبادی مرید و مطیع او گردیدند» در
اعیان الشیعه می‌نویسد: «ملا قربانعلی مدت کوتاهی پای درس آخوند ملا علی قارپوزآبادی مقیم زنجان حاضر گردید. و سپس به
نجف و عتبات مقدسه مهاجرت نمود و...»
مرحوم علاوه بر تدریس و تعلیم مردم و مقام
مرجعیت والا، کتاب‌های ارزنده‌ای در علوم مختلفه مانند
فقه،
اصول،
اخلاق،
تفسیر، مواعظ و فن خطابه و منبر تالیف نموده که مهمترین آنها عبارتند از: ۱-
نظام الفرائد فی شرح القواعد للعلامة، در هفت جلد به قطع رحلی قطور که یک جلد آن در باب
طهارت و صلاة است به چاپ رسیده و بقیه خطی است که هم اکنون قسمتی از آن در کتابخانه مسجد چهلستون زنجان و دوره کامل آن در کتابخانه مجلس شورای اسلامی موجود است. ۲-
جوامع الاصول در ۳ جلد خطی. ۳-
نوامیس الاصول در دو جلد خطی که نسخه‌ای از آن در کتابخانه مسجد چهلستون زنجان موجود است. ۴-
تفسیر قرآن کریم از اول
سوره یس تا آخر قرآن، که نسخه‌ای از آن نیز در نزد جناب آقای شکوری موجود است. ۵- رساله‌ای در
احکام صید و ذباحه که به فارسی است و چاپ شده است. ۶- رساله‌ای در احکام متاجر،خطی.۷- رساله‌ای در عقائد، خطی. ۸-
وسیلة النجاة در عقائد و
فروع دین در یک جلد. ۹- کتابی به سبک
جامع الشتات محقق قمی در یک جلد. ۱۰- کتابی در باب قضاء و شهادات که نسخه‌ای از آن در کتابخانه مسجد چهلستون زنجان موجود است. ۱۱-
معدن الاسرار در پنج جلد در باب مواعظ و منبر. ۱۲-
صیغ العقود و الایقاعات، که یکی از کتب جامع در موضوع خود می‌باشد. و صاحب کتاب «علماء معاصرین» چند کتاب دیگر را نیز برای مؤلف معرفی کرده که به ترتیب شماره‌های قبلی آورده می‌شود: ۱۳- رساله‌ای در اصول و فروع دین. ۱۴- رسالۀ عملیه تا باب
روزه. ۱۵- شرح قصیده
دعبل خزاعی. ۱۶-
مناسک حج. ۱۷-
تصریف الزنجانی. ۱۸- شرح
عوامل ملا محسن. این دو کتاب اخیر را به اسم پسرش ملا حسن نوشته است.
صیغ العقود و الایقاعات (محشی)
نرم افزار جامع فقه اهل بیت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
