منابع حقوق جزا در اسلام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
منابع حقوق جزا در اسلام از مباحث
علم حقوق بوده و شامل چهار منبع می‌شود: اول
قرآن که مهم‌ترین منبع
حقوق جزا در
اسلام است، دوم
سنّت که مراد از آن گفتار و کردار و
تقریر معصوم است، سوم
اجماع به معنی اتّفاق نظر صاحب نظران
حقوق اسلامی در حکم مساله‌ای را در
عصر غیبت حضرت ولی عصر (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) و چهارم
حکم عقل که به وسیلۀ آن
احکام شرع استخراج و استنباط می‌گردد.
اصولی که اساس این رشته حقوقی را تشکیل می‌دهند به جهت قدرت فوق بشری واضعِ آن، از اهمّیت و ثبات برخوردار بوده همگانی و همیشگی می‌باشد. برخلاف سایر سیستم‌های حقوقی که در آنها
انسان، پیش‌رو حقوق محسوب می‌شود، در حقوق مبتنی بر مذهب، فرد انسانی تابع و پیرو آن قلمداد می‌گردد. در حقوق جزای اسلام چهار منبع مهم ذیل قابل بررسی است:
قرآن که مهم‌ترین منبع حقوق جزا در اسلام است، احکام و قواعد حقوقی آن اعمّ از کیفری و مدنی که حدود یک ششم این کتاب آسمانی را در بَردارد و اصطلاحاً آیات الاحکام نام دارد، در لابه‌لای آیات قرار گرفته است.
سنّت که مراد از آن گفتار و کردار و تقریر
معصوم است پس از قرآن مهم‌ترین منبع
حقوق جزای اسلامی به شمار می‌رود. البته شرط اساسی آن انتساب یقینی آن به معصوم می‌باشد که در غیر این صورت نمی‌توان آن را در حقوق مورد استناد قرار داد.
اتّفاق نظر صاحب نظران حقوق اسلامی در حکم مساله‌ای را در عصر غیبت حضرت ولی عصر (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) اجماع گویند. اجماع شامل هر حکمی می‌شود که علمای دینی در آن وحدت نظر داشته باشند به طوری که اتفاق نظر آنها کاشف و حاکی از رضایت شارع مقدّس اسلام (معصوم) به احکام صادره باشد. در این صورت اجماع ایشان حکم شرعی تلقّی شده و رعایت آن الزامی خواهد بود.
عقل یا ادلّه عقلی که ارزش قانون را دارد. وآن عبارت است از حکم عقل که به وسیلۀ آن احکام شرع استخراج و استنباط می‌گردد. دلیل عقلی ممکن است مستقلّ باشد (
مستقلّات عقلیه) و بدون دخالت شرع احکامی را استنباط نماید مثل حکم به ضرورت نجات شخصی که در آب غرق می‌شود. گاهی نیز دلیل عقلی به خودی خود نمی‌تواند حکم شرعی را استنباط نماید بلکه با توجّه به اوامر و نواهی شرعی،
حکم شرعی را استنباط می‌نماید، مثل حکم عقل به
حرام بودن انواع آزار رساندن زبانی و عملی به پدر و مادر با استفاده از نحوۀ خطاب
آیه ۲۳
سوره اسراء.
در مذهب شیعه برای قیاس اعتباری لحاظ نشده است. در موارد سکوت یا نبود نصّ قرآن و سنّت نیز باید از متون قانونی راه‌حلّ را به دست آورد. اما فقهای
اهل‌سنت علاوه بر کتاب، سنت و اجماع،
قیاس و
استحسان و
مصالح مرسله را نیز از منابع حقوق جزا می‌شمارند.
•
سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «منابع حقوق جزا در اسلام»، تاریخ بازیابی ۹۹/۶/۱۲.
