• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مهدویت ازدیدگاه اهل سنت

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



اعتقاد به ظهور مصلح آخرالزمان كه نامش «مهدى» و ازاولاد پیامبر اسلام است، مورد اتّفاق همه فرقه هاى اسلامى است. صاحب كتاب عون المعبود كه شرح كتاب سنن ابى داوود است، مى نویسد:
بدان كه در طول اعصار، مشهور بین همه اهل اسلام، این است كه حتماً، در آخرالزمان، مردى از اهل بیت(علیهم السلام) ظهور مى كند كه دین را یارى، و عدل را آشكارمى كند... نامش،مهدى است و عیسى، بعد از مهدى یا هم زمان با مهدى، نزول، و او را در كشتن دجال یارى، ودر نماز به او اقتدا مى كند.




احادیث مربوط به مهدى (عج) را عدّه اى از بزرگان آورده اند، از آن جمله است، ابوداوود، ترمذى، ابن ماجه، بزار، حاكم، طبرانى، ابویعلى. سند این احادیث،برخى، صحیح و برخى دیگر، حسن و یا ضعیف است.
[۱] عون المعبود، (شرح سنن ابى داود)، ج ۱۱، ص ۳۶۲(به نقل از الطریق الى المهدى المنتظر، سعید ایوب، ص۱).
یكى دیگر از علماى اهل سنّت مى نویسد:
روایات فراوانى درباره ى مهدى (عج) وارد شده به حدّى كه به حدّ تواتر مى رسد. این امر، در میان علماى اهل سنّت شیوع دارد، به گونه اى كه از جمله معتقدات آنان به شمار مى آید. نیز یكى دیگر از علماى اهل سنّت نوشته است:
احادیث مهدى(علیه السلام) به طرق گوناگون و متعدّد،از صحابه نقل، و بعد از آنان، از تابعان، نقل شده است، به گونه اى كه مجموع آن ها، مفید علم قطعى است.به همین دلیل، ایمان به ظهور مهدى، واجب است، همان گونه اى كه این وجوب، در نزد اهل علم ثابت بوده و درعقائد اهل سنت و جماعت، مدوّن شده است.
[۲] نظم المتناثر فى الحدیث المتواتر، ص ۲۲۶. (به نقل از الطریق الى المهدى المنتظر، ص ۹۱).




ابن كثیر نیز در البدایه و النهایه مى گوید:
مهدى، در آخرالزمان مى آید و زمین را پر از عدل وقسط مى كند، همان گونه كه پر از جور و ظلم شده است. ما، احادیث مربوط به مهدى را در جلد جداگانه اى گردآوردیم، همان گونه كه ابوداوود در سنن خود، كتاب جداگانه اى را به آن اختصاص داده است.
[۳] البدایه و النهایه، ج ۶، ص ۲۸۱.
از این مطالب كه از بزرگان اهل سنّت نقل شد، معلوم مى شود كه مسئله ى مهدویّت و اعتقاد به ظهور مهدى (عج) جزء عقاید ثابت اهل سنّت و جماعت است و احادیث مربوط به ظهور آن حضرت، در میان آنان، به حدّ تواتر رسیده است.



كتاب هاى متعدّد و متنوعى درباره ى ظهور آن حضرت ازسوى علماى اهل سنّت تألیف شده است به گونه اى كه شیخ محمّد ایروانى در كتاب الإمام المهدی مى نویسد:
اهل سنّت، كتاب هاى متعدّدى در گردآورى روایات مربوط به امام مهدى (عج) و این كه در آخرالزمان شخصى به اسم مهدى ظهور خواهد كرد، نوشته اند. تا حدّى كه من اطلاع دارم، اهل سنّت، بیش از سى كتاب در این باره تألیف كرده اند.
[۴] الإمام المهدى(علیه السلام)، شیخ محمد باقرایروانى، ص ۱۱.
هر چند این مسئله، مورد اتّفاق اهل سنّت و شیعه است،امّا تعداد انگشت شمارى از اهل سنّت، احادیث مربوط به امام مهدى (عج) را ضعیف مى انگارند. مثلاً، ابن خلدون در تاریخ خود، این احادیث را ضعیف مى شمارد.
[۵] تاریخ ابن خلدون، ج ۱، ص ۱۹۹.

و یا رشید رضا (مؤلف تفسیر المنار) در ذیل آیه ى سى و دوم سوره ى توبه، به ضعیف بودن احادیث مربوط به مهدویت اشاره مى كند.
[۶] تفسیر المنار، ج ۱۰، ص ۳۹۳، ج ۹، ص ۴۹۹ ـ ۵۰۷.
البتّه، این دو، دلیلى برادعاى خود نیاورده اند و تنها به مطالبى واهى استنادكرده اند. سخنان آن دو، از سوى دیگر علماى اهل سنّت، به شدت ردّ شده است. و در تألیفات علماى شیعه نیز به آن دو پاسخ داده شده است.



خود ابن خلدون، در بیان عقیده ى مسلمانان در موردامام مهدى(علیه السلام) مى نویسد:
مشهور بین همه ى اهل اسلام، این است كه حتماً،درآخرالزمان، مردى از اهل بیت(علیهم السلام) ظهور مىكند كه دین را حمایت، و عدل را آشكار مى كند و مسلمانان از او پیروى مى كنند و او بر ممالك اسلامى استیلا مى یابد. آن شخص،مهدى نامیده مى شود.»
[۷] تاریخ ابن خلدون، ج ۱، ص ۵۵۵، فصل ۵۲.
بنابراین، ضعیف شمردن احادیث از سوى وى خدشه اى براتّفاق نظر اهل سنّت در مورد ظهور مهدى (عج) واردنمى كند; زیرا، این اعتقاد، ناشى از كثرت احادیثى است كه از طرق عامه نقل شده است.



ما، در زیر، به ذكربرخى از كسانى كه از این گونه احادیث را در كتاب هاى خود آورده اند، مى پردازیم، هر چند، تقریباً، مى توان ادعا كرد كه تمام كتاب هاى معتبر [[حدیثى اهل
سنّت]]، حدّاقل، چند مورد از احادیث امام مهدى (عج) راذكر كرده اند:
۱- ابن سعد (متوفى ۲۳۰ هـ); ۲- ابن ابى شیبه (متوفى ۲۳۵ هـ);
۳- احمد بن حنبل (متوفى ۲۴۱ هـ); ۴- بخارى (متوفى ۲۷۳ هـ);
۵- مسلم (متوفى ۲۶۱ هـ); ۶- ابن ماجه (متوفى ۲۷۳);
۷- ابوبكر اسكافى (متوفى ۲۷۳ هـ); ۸- ترمذى (متوفى ۲۷۹ هـ);
۹- طبرى (متوفى ۳۸۰); ۱۰- ابن قتیبه دینورى (متوفى ۲۷۶);
۱۱- بربهارى (متوفى ۳۲۹); ۱۲- حاكم نیشابورى (متوفى ۴۰۵);
۱۳- بیهقى (متوفى ۴۵۸); ۱۴- خطیب بغدادى (متوفى۴۶۳);
۱۵- ابن اثیر جزرى (متوفى ۶۰۶).
[۸] در مورد كسانى كه به ذكر احادیث مربوط به امام مهدى(علیه السلام)پرداخته اند،به: المهدی المنتظرفی الفكر الاسلامى، ص ۲۶ ـ ۲۹ مراجعه شود.




اوصافى كه در كتاب هاى اهل سنّت براى امام مهدى(علیه السلام) ذكر شده، بر گرفته از احادیثى است كه آنان از پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) نقل مى كنند ودر كلیات، با اوصاف ذكر شده در كتاب هاى علماى شیعه ،فرقى ندارد:
۱- عن النبى(صلى الله علیه وآله) أَنّه قال: «لاتذهب الدنیا حتّى یملك العرب رجلٌ من أهل بیتى یواطىء اسمه اسمی;
[۹] مسند احمد، ج ۱، ص ۳۷۷، ح ۳۵۶۳; الصواعق المحرقه، ص ۲۴۹.
دنیا به پایان نمى رسد، مگر آن كه مردى از اهل بیت من كه اسمش اسم من است، مالك عرب
شود».
۲- عن النبى(صلى الله علیه وآله): «لا تقوم الساعهُ حتّى تملأ الأرض ظلماً و جوراً و عدواناً ثم یخرج من أهل بیتى مَن یملأها قسطاً وعدلا كما ملئت ظلماً وجوراً;
[۱۰] مسند احمد، ج ۳، ص ۳۶، ح ۱۰۹۲۰; كنزالعمال، ج۱۴، ص ۲۷۱، ح ۳۸۶۹۱.
قیامت بر پا نمى شود تا این كه زمین پراز ظلم و جور و دشمنى شود و سپس از اهل بیت من، شخصى ظهور مى كند كه زمین را پر از عدل و قسط مى كند همان گونه كه پر از ظلم و جور شده بود».
۳- عبدالله بن مسعود از پیامبر(صلى الله علیه وآله)نقل مى كند كه آن حضرت فرمود:
«لو لم یبق من الدنیا یوم لطول الله ذالك الیوم حتّى یبعثَ فیه رجلا منّى أوْ من أهل بیتی یملأ الارض قسطاً وعدلا كما ملئت ظلماً و جوراً;
[۱۱] سنن ابى داود، ج ۴، ص ۱۰۶ و ۱۰۷، ح ۴۲۸۲.
اگر ازدنیا، فقط یك روز باقى بماند، خداون د، آن روز راطولانى مى كند تا در آن روز، مردى از من یا از اهل بیت من، مبعوث شود و زمین را پر از قسط و عدل كند،
همان گونه كه پر از ظلم و جور شده بود».



همان گونه كه گفته شد، اهل سنّت، بالاتفاق، به مهدویّت معتقد هستند و به دلیل وجود روایت هاى متواتر، ظهور حضرت مهدى (عج) در آخرالزمان را جزءاعتقادات قطعى خود مى دانند، امّا برخلاف شیعه امامیه كه معتقدند، امام مهدى (عج)، [[فرزند امام حسن
عسكرى(علیه السلام)]] است و هم اكنون نیز زنده و غائب است، به چند گروه تقسیم مى شوند:
عدّه اى از اهل سنّت، مدعى هستند كه مهدى، همان عیسى بن مریم است و در این مورد، به خبرى واحد كه از انس بن مالك نقل شده است، استناد مى كنند.
[۱۲] سنن ابن ماجه، كتاب الفتن، ح ۴۰۲۹.

تعداد اندكى نیز مدعى هستند كه مهدى، از اولاد عباس ابن عبدالمطلب است. آنان به خبر واحدى استناد مى كنند كه در كنزالعمال ذكر شده است.
[۱۳] كنزالعمال، ج ۱۴، ص ۲۶۴، ح ۳۸۶۶۳.
عده اى نیز معتقدند، مهدى از اولاد امام حسن مجتبى است و نه امام حسین(علیه السلام).
[۱۴] اطنار المنیف، ابن قیم جوزى، ص ۱۵۱ (به نقل ازالامام مهدى، میلانى، ص ۲۱).
گروهى مى گویند، پدر امام مهدى، هم نام پدر پیامبراسلام است و چون نام پدر حضرت محمد(صلى الله علیه وآله) عبدالله بود، پس مهدى بن حسن عسكرى(علیه السلام) نمى تواند مهدى موعود باشد. مستند این احتمال هم باز خبرى است كه در كنزالعمال ذكر شده است.
[۱۵] كنزالعمال، ج ۱۴، ص ۲۶۸، ح ۳۸۶۷۸.

جمعى از آنان، همانند امامیه معتقدند، كه امام مهدى (عج) از اولاد پیامبر(صلى الله علیه وآله) وفاطمه(س) است و حضرت عیسى نیز به هنگام ظهور امام مهدى (عج) به یارى او خواهد شتافت و در نماز به آن حضرت اقتدا خواهد كرد، چنان كه در روایت هاى متعددآمده است: از ام سلمه نقل شده كه رسول خدا(صلى الله علیه وآله) فرمود: «المهدى من عترتى من ولدفاطمه;
[۱۶] السنن الوارده فی الفتن و غوائلها و الساعه وأشراطها، عثمان بن سعید المقرى، ج ۵، ص ۱۰۵۷، نشردارالعاصمه، ریاض، چاپ اوّل، ۱۴۱۶هـ.
مهدى، از عترت من و از فرزندان فاطمه است».
جابر بن عبدالله از پیامبر(صلى الله علیه وآله) نقل مى كند كه حضرت عیسى به هنگام ظهور مهدى (عج) نزول خواهد كرد.
[۱۷] همان، ج ۶، ص ۱۲۳۷.

عبدالله بن عمر مى گوید: «المهدى الذى ینزل علیه عیسى بن مریم و یصلى خلفه عیسى(علیه
السلام);
[۱۸] الفتن، ج ۱، ص ۳۷۳، نعیم بن حماد المروزى،مكتبه التوحید، قاهره، چاپ اوّل، ۱۴۱۲.
مهدى، كسى است كه عیسى بن مریم بر اونزول مى كند و پشت سر او نماز مى خواند».



براى نمونه، چند مورد از اقوال اهل سنّت نقل مى شود:
۱- حافظ سلیمان حنفى مى گوید: «خبر معلوم نزدمحقّقان و موثقان، این است كه ولادت قائم (عج) در شب پانزدهم شعبان (۲۵۵. ق) در شهر سامرا واقع شده است».
[۱۹] ینابیع الموده، شیخ سلیمان قندوزى حنفى، ص ۱۷۹.
۲-
۲- خواجه محمّد پارسا، در كتاب فصل الخطاب گفته است:«یكى از اهل بیت ابو محمد بن عسكرى است كه فرزندى جزابوالقاسم كه قائم و حجت و مهدى و صاحب الزمان نامیده مى شود، باقى نگذاشت. او، در نیمه ى شعبان سال ۲۵۵ هجرى متولّد شد. مادرش، نرجس نام دارد. او
هنگام شهادت پدرش، پنج سال داشت».
[۲۰] همان مدرك.

۳- ابن خلكان در وفیات الأعیان مى نویسد: «ابوالقاسم محمّد فرزند حسن عسكرى فرزند على هادى فرزندمحمّدجواد.... دوازدهمین امام از ائمه ى دوازده گانه شیعه است كه به «حجت» معروف است... ولادت او، روزجمعه، نیمه ى شعبان سال ۲۵۵ هـ.ق است».
[۲۱] وفیات الاعیان، ابن خلكان، ج ۴، ص ۵۶۲.




بنابراین، اگر برخى از اهل سنّت مى گویند: «حضرت مهدى (عج) به دنیا نیامده است.»، ادعایى بى اساس است كه حتّى با گفته ها و نوشته هاى بزرگان خودشان نیزسازگار نیست.
شاید برخى از اهل سنّت همانند ابن حجر هیثمى، طولانى بودن عمر را دلیل بر عدم ولادت امام مهدى (عج) بدانند، ولى باید گفت، خدایى كه قادر است عیسى بن مریم را زنده نگه دارد تا به مهدى (عج) اقتدا كند و یونس را در شكم ماهى محافظت كند و یا به نوح پیامبر، نهصد و پنجاه سال عمر بدهد، آیا قدرت ندارد به مهدى (عج) عمر طولانى عنایت كند؟
[۲۲] به بحارالأنوار، ج ۵۱، ص ۹۹ ـ ۱۰۲ رجوع شود.
خود اهل سنت نیز به زنده بودن عیسى، خضر، صالح، و... معتقدند.نتیجه این كه ولادت حضرت مهدى، امرى است مسلّم وقطعى و خود اهل سنّت هم به آن واقفند و عوامل وانگیزه هاى دیگرى وجود دارد كه نمى گذارد حق رابازگو كنند و حقانیت شیعه و وجود امام زمان (عج) راثابت كنند.


 
۱. عون المعبود، (شرح سنن ابى داود)، ج ۱۱، ص ۳۶۲(به نقل از الطریق الى المهدى المنتظر، سعید ایوب، ص۱).
۲. نظم المتناثر فى الحدیث المتواتر، ص ۲۲۶. (به نقل از الطریق الى المهدى المنتظر، ص ۹۱).
۳. البدایه و النهایه، ج ۶، ص ۲۸۱.
۴. الإمام المهدى(علیه السلام)، شیخ محمد باقرایروانى، ص ۱۱.
۵. تاریخ ابن خلدون، ج ۱، ص ۱۹۹.
۶. تفسیر المنار، ج ۱۰، ص ۳۹۳، ج ۹، ص ۴۹۹ ـ ۵۰۷.
۷. تاریخ ابن خلدون، ج ۱، ص ۵۵۵، فصل ۵۲.
۸. در مورد كسانى كه به ذكر احادیث مربوط به امام مهدى(علیه السلام)پرداخته اند،به: المهدی المنتظرفی الفكر الاسلامى، ص ۲۶ ـ ۲۹ مراجعه شود.
۹. مسند احمد، ج ۱، ص ۳۷۷، ح ۳۵۶۳; الصواعق المحرقه، ص ۲۴۹.
۱۰. مسند احمد، ج ۳، ص ۳۶، ح ۱۰۹۲۰; كنزالعمال، ج۱۴، ص ۲۷۱، ح ۳۸۶۹۱.
۱۱. سنن ابى داود، ج ۴، ص ۱۰۶ و ۱۰۷، ح ۴۲۸۲.
۱۲. سنن ابن ماجه، كتاب الفتن، ح ۴۰۲۹.
۱۳. كنزالعمال، ج ۱۴، ص ۲۶۴، ح ۳۸۶۶۳.
۱۴. اطنار المنیف، ابن قیم جوزى، ص ۱۵۱ (به نقل ازالامام مهدى، میلانى، ص ۲۱).
۱۵. كنزالعمال، ج ۱۴، ص ۲۶۸، ح ۳۸۶۷۸.
۱۶. السنن الوارده فی الفتن و غوائلها و الساعه وأشراطها، عثمان بن سعید المقرى، ج ۵، ص ۱۰۵۷، نشردارالعاصمه، ریاض، چاپ اوّل، ۱۴۱۶هـ.
۱۷. همان، ج ۶، ص ۱۲۳۷.
۱۸. الفتن، ج ۱، ص ۳۷۳، نعیم بن حماد المروزى،مكتبه التوحید، قاهره، چاپ اوّل، ۱۴۱۲.
۱۹. ینابیع الموده، شیخ سلیمان قندوزى حنفى، ص ۱۷۹.
۲۰. همان مدرك.
۲۱. وفیات الاعیان، ابن خلكان، ج ۴، ص ۵۶۲.
۲۲. به بحارالأنوار، ج ۵۱، ص ۹۹ ـ ۱۰۲ رجوع شود.




اندیشه قم     رسول رضوي- مركز مطالعات و پژوهش هاي فرهنگي حوزه علميه



جعبه ابزار